Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 września 2000 r.
II UKN 693/99
Zmiana stanu prawnego w zakresie świadczeń wypłacanych z tytułu
trwałej lub okresowej niezdolności do pracy (poprzednio - inwalidztwa), doko-
nana ustawą z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrze-
niu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461), nie
oznacza, że podlegają weryfikacji świadczenia dotychczas przyznane i wypła-
cane, niezależnie od aktualnego stanu zdrowia, jeżeli przepisy gwarantowały je
z uwagi na 10 letni okres wypłacania.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Stefania Szymańska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 września 2000 r. sprawy z wniosku
Czesława W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w G. o przywrócenie
renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem, na skutek
kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 7 lipca 1999
r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację organu rentowego,
zasądził od pozwanego na rzecz wnioskodawcy kwotę 100 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 24 lutego 1999 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Toruniu zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w G. z dnia 27 października 1998 r. i przywrócił wnioskodaw-
cy Czesławowi W. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w
związku z wypadkiem przy pracy od dnia 1 listopada 1998 r. na stałe, ustalając na-
stępujący stan faktyczny.
2
Decyzją z dnia 14 listopada 1973 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy
rentę inwalidzką z tytułu wypadku przy pracy według III grupy po ustaleniu , że inwa-
lidztwo istnieje od dnia 21 grudnia 1972 r. Świadczenie to zostało następnie wstrzy-
mane wobec wyniku badania kontrolnego w 1995 r. i uznania, że stan zdrowia wnio-
skodawcy nie uzasadnia dalszego wypłacania renty. W wyniku odwołania wniosko-
dawcy, Sąd Wojewódzki w Toruniu przywrócił prawo do renty inwalidzkiej wypadko-
wej według III grupy od dnia jej wstrzymania, stwierdzając, że zgodnie z § 29 ust. 2
pkt 2 rozporządzenia Ministra Pracy Płac i Spraw Socjalnych z dnia 5 sierpnia 1983
r. w sprawie składu komisji lekarskich do spraw inwalidztwa i zatrudnienia, trybu po-
stępowania, trybu kierowania na badania przez te komisje oraz szczegółowych za-
sad ustalania inwalidztwa (Dz.U. Nr 47 , poz. 214 ze zm.), organ rentowy nie miał
podstaw do kierowania wnioskodawcy na badania kontrolne, w związku z ponad
dziesięcioletnim okresem pobierania świadczenia (wyrok z dnia 18 lipca 1995 r.
[...]).Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 11 sierpnia 1995 r., a organ rentowy, mimo
stanowiska Sądu zawartego w uzasadnieniu wyroku, wyznaczył termin badania kon-
trolnego wnioskodawcy na sierpień 1997 r.
W dniu 28 sierpnia 1997 r. Obwodowa Komisja Lekarska do spraw Inwalidz-
twa i Zatrudnienia nie zaliczyła wnioskodawcy do żadnej z grup inwalidzkich w
związku z wypadkiem przy pracy, a lekarz orzecznik ZUS stwierdził w orzeczeniu z
dnia 13 października 1997 r., że wnioskodawca jest trwale częściowo niezdolny do
pracy, ale bez związku z wypadkiem, co spowodowało wydanie przez organ rentowy
zaskarżonej decyzji .
W ocenie Sądu, z uwagi na treść wyroku z dnia 18 lipca 1995 r . wydanego
przez Sąd Wojewódzki zachodzi powaga rzeczy osądzonej, co uzasadnia przywró-
cenie świadczenia .
Wobec apelacji organu rentowego, Sąd Apelacyjny w Gdańsku zmienił za-
skarżony wyrok i oddalił odwołanie wnioskodawcy, wskazując że z dniem 1 września
1997 r. przestały obowiązywać przepisy rozporządzenia MPPiSS z dnia 5 sierpnia
1983 r. ograniczające możliwość przeprowadzania badań kontrolnych, a zmiana
wprowadzona do ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin na podstawie ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie nie-
których ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr
100, poz. 461), wprowadziła okresową lub trwałą niezdolność do pracy, które to in-
stytucje zastąpiły dotychczasowe badania kontrolne . Badanie przeprowadzone
3
przez lekarza orzecznika w dniu 8 października 1997 r. nie narusza w związku z tym
prawa wobec zmiany stanu prawnego. Działanie organu rentowego nie narusza po-
wagi rzeczy osądzonej, obejmującej jedynie okoliczności dotyczące stanu inwalidz-
twa wnioskodawcy do daty wyroku, a więc do 18 lipca 1995 r. Nadto wobec uchyle-
nia dotychczasowych przepisów zakazujących prowadzenia badań kontrolnych po 10
latach nieprzerwanego inwalidztwa, organ rentowy był uprawniony do ich prze-
prowadzenia (wyrok z dnia 7 lipca 1999 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 23 i 24 ustawy o z.e.p. oraz
naruszenie przepisów postępowania – art. 366, 233§1 oraz 328 § 2 KPC – wniósł o
jego zmianę i przywrócenie prawa do renty inwalidzkiej z tytułu częściowej niezdol-
ności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy na stałe od dnia 1 listopada 1998
r., ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do po-
nownego rozpoznania .
Według skarżącego nie należało przeprowadzać badań kontrolnych po 23 la-
tach nieprzerwanego inwalidztwa, sąd nie mógł więc orzekać w tym samym stanie
faktycznym i prawnym po raz drugi.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Stosownie do przepisu § 29 ust. 1 pkt 2 powołanego wyżej rozporządzenia,
nie wyznacza się terminów badań kontrolnych osób, których inwalidztwo trwa nie-
przerwanie ponad 10 lat, licząc od daty powstania inwalidztwa. Możliwość przepro-
wadzenia z urzędu badania kontrolnego inwalidy istnieje jedynie wtedy, gdy zostaną
udowodnione okoliczności wskazujące na zmianę stanu inwalidztwa, przy czym obo-
wiązkiem organu rentowego, przed wyznaczeniem takiego badania, jest przeprowa-
dzenie postępowania dowodowego, dla zbadania okoliczności, które mogłyby wska-
zywać na istotną zmianę (poprawę) stanu zdrowia świadczeniobiorcy (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 21 września 1995 r., II URN 28/95 – OSNAPiUS 1996 nr
7, poz. 105). W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie jest kwestionowane stanowi-
sko, w myśl którego wyniki badań kontrolnych przeprowadzonych po upływie 10 lat,
przez które trwało nieprzerwanie inwalidztwo, nie mogą stanowić podstawy do po-
zbawienia rencisty prawa do renty, nawet wówczas, jeżeli w ich następstwie stwier-
4
dzono brak inwalidztwa – tak w wyroku z dnia 17 lipca 1996 r., II URN 13/96
(OSNAPiUS 1997 nr 4, poz. 54 ).
W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca pobierał rentę inwalidzką z tytułu
wypadku przy pracy od 1973 r., stąd już badanie w 1995 r. nie miało uzasadnienia i
jako takie nie mogło wywołać skutków prawnych w zakresie pobieranego przez niego
świadczenia. Powyższe trafnie przyjął Sąd Wojewódzki w Toruniu już w wyroku z
dnia 18 lipca 1995 r. [...] przywracając wnioskodawcy prawo do pobieranej renty in-
walidzkiej . W tej sytuacji organ rentowy nie miał podstaw prawnych do wyznaczania
kolejnego badania kontrolnego dla oceny stanu zdrowia wnioskodawcy, ani tym bar-
dziej do wydawania decyzji wstrzymującej świadczenie. Fakt, że doszło do zmiany
stanu prawnego w zakresie świadczeń wypłacanych obecnie jedynie z uwagi na
trwałą lub okresową niezdolność do pracy, nie oznacza, że podlegają weryfikacji
świadczenia dotąd wypłacane, i to niezależnie od aktualnego stanu zdrowia, w sytua-
cji gdy obowiązujące przepisy zagwarantowały ich wypłacanie , tak jak w tym przy-
padku . W myśl ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zao-
patrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. z 1996 r. Nr 100, poz.
461), renty inwalidzkie przyznane na podstawie przepisów dotychczasowych stają
się z mocy prawa odpowiednio rentami z tytułu niezdolności do pracy, zaś orzekanie
o niezdolności do pracy (według nowych zasad), może się odbywać tylko wtedy, gdy
osoby te mają wyznaczone (zgodnie z prawem) kontrolne badanie stanu inwalidztwa.
W rozpoznawanej sprawie wyznaczenie wnioskodawcy badań kontrolnych w 1997 r.
nastąpiło z naruszeniem prawa, co trafnie ocenił Sąd pierwszej instancji, nie było
więc podstaw do wydania zaskarżonej decyzji i wstrzymania wypłaty świadczenia
wypadkowego .
Gdy więc zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem prawa materialne-
go, Sąd Najwyższy orzekł co do istoty sprawy zgodnie z art. 39315
KPC, zmieniając
zaskarżony wyrok i oddalając apelację organu rentowego od wyroku Sądu Okręgo-
wego. O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 KPC .
========================================