Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 3 października 2000 r., I CZ 97/00
Na zarządzenie przewodniczącego w sądzie drugiej instancji o wezwaniu
do uiszczenia wpisu od kasacji zażalenie nie przysługuje.
Przewodniczący: Sędzia SN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Maria Grzelka, Iwona Koper
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 3 października 2000 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z powództwa Marka R. przeciwko Andrzejowi A. o ochronę praw
autorskich, na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Apelacyjnego
w Warszawie z dnia 29 lutego 2000 r.,
postanowił oddalić zażalenie.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 29 lutego 2000 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie
odrzucił kasację pozwanego Andrzeja A. od wyroku tego Sądu z dnia 2 września
1999 r. wobec nieuiszczenia w wyznaczonym terminie należnego wpisu.
W zażaleniu pozwany zarzucił wadliwość stanowiska Sądu Apelacyjnego,
według którego niedopuszczalne jest zażalenie na zarządzenie o wezwaniu
skarżącego do uiszczenia wpisu od kasacji. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sprawie jest bezsporne, że pełnomocnik pozwanego został wezwany
do uiszczenia wpisu od kasacji, ale wpis ten nie został uiszczony w wyznaczonym
terminie.
Przyjęcie – co utrzymuje skarżący – że zarządzenie o wezwaniu do uiszczenia
wpisu od kasacji podlegało zaskarżeniu zażaleniem wyłączałoby możliwość
badania prawidłowości tego zarządzenia w postępowaniu wywołanym zażaleniem
na inną decyzję – postanowienie o odrzuceniu kasacji. Jednakże skład Sądu
Najwyższego rozpoznający niniejszą sprawę za trafne uznaje stanowisko, które już
zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 kwietnia 1999 r., I CKN 120/99
(„Przegląd Sądowy” 1999, nr 11-12, s. 189) co do niezaskarżalności zarządzenia o
wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji. Porównanie ust. 2 art. 22 ustawy z dnia
13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24, poz.
110 ze zm. – dalej "u.k.s.c.") z jego ust. 1 prowadzi do wniosku, że ustawa wyłącza
możliwość zaskarżenia zażaleniem zarządzenia przewodniczącego w sądzie
drugiej instancji o wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji (w tym o wyznaczeniu
wysokości tego wpisu).
Nie można podzielić poglądu, że takie uregulowanie jest niezgodne z
Konstytucją, wobec czego sąd uprawniony jest do niestosowania go i na podstawie
art. 8 ust. 2 Konstytucji powinien bezpośrednio zastosować jej art. 176 ust. 1, z
czego ma wynikać że na wymienione zarządzenie przysługuje zażalenie. Należy
zwrócić uwagę, że poza art. 176 ust. 1 w Konstytucji znajduje się art. 78,
dopuszczający wyjątki od zasady zaskarżalności wszystkich orzeczeń i decyzji
wydanych w pierwszej instancji. Wykładnia przytoczonych przepisów, respektująca
zasadę spójności i niesprzeczności przepisów Konstytucji, prowadzi do wniosku,
że Konstytucja wymaga istnienia środka zaskarżenia od każdego orzeczenia
wydanego w postępowaniu w pierwszej instancji, które kończy postępowanie
(merytorycznie bądź formalnie) prowadzone w sprawie, ale dopuszcza
przewidzianą ustawą możliwość nieprzysługiwania środka zaskarżenia od
postanowienia rozstrzygającego kwestie uboczne (wpadkowe, incydentalne)
występujące w sprawie lub od zarządzenia dotyczącego tych kwestii. Dlatego nie
jest niezgodny z Konstytucją np. art. 394 § 1 k.p.c., nie przewidujący w procesie
cywilnym zażalenia na szereg postanowień sądu pierwszej instancji
rozstrzygających różnego rodzaju kwestie uboczne oraz na zarządzenia
przewodniczącego dotyczące takich kwestii. Wypada przy tym zauważyć, że takie
postanowienia i zarządzenia podlegają kontroli sądu drugiej instancji w sytuacji
określonej w art. 380 k.p.c.
Wprawdzie skarżący nie złożył wyraźnego wniosku o rozpoznanie zarządzenia
o wezwaniu do wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia i zarządzenia
o wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji oraz postanowienia o odrzuceniu
zażalenia na zarządzenie o wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji ani nie
powołał się na art. 380 k.p.c. (w związku z art. 362 i 39318
k.p.c. w brzmieniu sprzed
zmiany dokonanej ustawa z dnia 24 maja 2000 r. – Dz.U. Nr 48, poz. 554 w
związku z art. 5 ust. 2 tej ustawy), ale oczywiste jest, że intencją zażalenia jest
poddanie kontroli przez Sąd Najwyższy wymienionych zarządzeń i postanowienia.
Drogę ku temu otwiera okoliczność, że nie podlegają one (co do zarządzenia o
wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji – jak to wskazano wyżej) zaskarżeniu
zażaleniem.
Ustosunkowując się zatem do zarządzeń Kierownika Sekcji Kasacji
o wezwaniu do wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia i o wezwaniu
do uiszczenia wpisu od kasacji i do postanowienia Sądu Apelacyjnego o odrzuceniu
zażalenia na to zarządzenie, należy stwierdzić, że nie nasuwają one zastrzeżeń co
do ich zasadności i że wymienione zarządzenia były w pełni skuteczne.
Zasadność postanowienia o odrzuceniu zażalenia wynika z tego, co już
wyżej powiedziano.
Według jednolitej, utrwalonej praktyki sądowej, mającej oparcie w § 63 ust. 1
pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 1987 r. –
Regulamin wewnętrznego urzędowania sądów powszechnych (Dz.U. Nr 38, poz.
218 ze zm. – dalej „Regulamin sądowy”), wezwanie strony do usunięcia braków
pisma procesowego i do uiszczenia należnej opłaty od wniesionego przez tę stronę
pisma, należy do przewodniczącego wydziału właściwego sądu. Nie ma przepisu,
który kompetencję tę przekazywałby expressis verbis kierownikowi sekcji działającej
w ramach wydziału. Sekcje takie są wszakże jednostkami organizacyjnymi sądów
powszechnych tworzonymi, jeżeli rodzaje i liczba spraw za tym przemawiają, na
podstawie § 18 Regulaminu sądowego, którego wydanie ma oparcie w ustawie (art.
37 pkt 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych,
jedn. tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.). Z takiego uregulowania wynika,
że w wypadku utworzenia sekcji w ramach wydziału, do sekcji należy załatwiania
spraw określonych w akcie o jej utworzeniu, a kompetencje, jakie w tych sprawach
ma przewodniczący wydziału, należą do sędziego kierującego sekcją. Kierownik
Sekcji Kasacji I Wydziału Cywilnego Sądu Apelacyjnego w Warszawie był zatem
osobą uprawnioną do wydania zarządzeń o wezwaniu pozwanego do wskazania
wartości przedmiotu zaskarżenia i o wezwaniu pozwanego do uiszczenia wpisu od
kasacji.
Wobec tego, że kasacją zaskarżony został w całości wyrok oddalający
apelację pozwanego, którą wniósł on od wyroku zobowiązującego go –
na podstawie art. 24 § 1 k.c. – do złożenia odpowiedniego oświadczenia
i zasądzającego od niego na podstawie art. 448 k.c. kwotę 15 000 zł na rzecz
Polskiego Czerwonego Krzyża, kasacja wniesiona została w sprawie o prawo
niemajątkowe i roszczenie majątkowe, gdyż roszczenie z art. 448 k.c. ma charakter
roszczenia samoistnego i jego byt materialnoprawny nie jest uwarunkowany
pozostałymi roszczeniami dochodzonymi na podstawie art. 24 § 1 k.c.
(uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 26
czerwca 1985 r., III CZP 27/85, OSNCP 1985, nr 12, poz. 185). Pozwany
obowiązany był więc wskazać w kasacji wartość przedmiotu zaskarżenia
odnoszącą się do roszczenia majątkowego (art. 3933
k.p.c. w brzmieniu sprzed
zmiany dokonanej ustawą z dnia 24 maja 2000 r.), czego nie uczynił.
Jeżeli w wezwaniu do usunięcia wymienionego braku nie było podane – jak
twierdzi skarżący – że wezwanie dotyczy wskazania wartości przedmiotu
zaskarżenia „w zakresie roszczenia majątkowego”, nie stanowiło to uchybienia. Nie
mogło bowiem budzić wątpliwości u prawnika będącego adwokatem, do którego
wezwanie zostało skierowane, że nie dotyczyło ono wskazania wartość zaskarżenia
w zakresie prawa niemajątkowego. Kategorie wartości przedmiotu sporu i –
odpowiednio – wartości przedmiotu zaskarżenia odnoszą się tylko do spraw
(roszczeń) majątkowych (art. 19 i 393 pkt 1 in fine k.p.c. w brzmieniu sprzed zmiany
dokonanej ustawą z dnia 24 maja 2000 r. k.p.c.). W wykonaniu wezwania
pełnomocnik pozwanego prawidłowo zresztą wskazał jako wartość przedmiotu
zaskarżenia kwotę 15 000 zł, odpowiadającą sumie zasądzonej od pozwanego na
rzec PCK. W tych okolicznościach, w zarządzeniu o wezwaniu do uiszczenia wpisu
od kasacji wpis ten trafnie ustalony został na kwotę 6150 zł, odpowiadającą
wysokości wpisu ostatecznego ustalonego w wyroku sądu pierwszej instancji od
prawa niemajątkowego (5000 zł) i wpisu stosunkowego od kwoty 15 000 zł (§ 1 pkt
1 i 2 oraz § 7 ust. 1 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia
1996 r. w sprawie wysokości wpisów w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 154, poz. 753
ze zm.). Należy zauważyć, że w tej samej wysokości był ustalony wpis od apelacji
wniesionej w sprawie przez pozwanego, której zakres zaskarżenia był taki sam, jak
zakres zaskarżenia kasacją, i pozwany, nie kwestionując zarządzenia o wezwaniu
go do uiszczenia tego wpisu, wpłacił go w wyznaczonym terminie.
Praktyka ponownego wzywania do uiszczenia wpisu od środka zaskarżenia,
na którą powołuje się skarżący, dotyczy sytuacji, gdy wobec wezwania
do uiszczenia wpisu, w terminie zakreślonym do dokonania tej czynności, strona
składa wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych albo zażalenie na zarządzenie
przewodniczącego w przedmiocie obowiązku uiszczenia wpisu od apelacji,
zażalenia, sprzeciwu od wyroku zaocznego lub zarzutów od nakazu zapłaty, które
są czynnościami dopuszczalnymi, a wniosek lub zażalenie zostaną oddalone w
całości lub w części. Inną sytuacją jest odrzucenie zażalenia na zarządzenie o
wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji. W tej sytuacji chodzi o złożenie środka
zaskarżenia, który – jak już powiedziano wyżej – nie przysługuje. Wniesienie go nie
wywołuje zatem żadnych skutków prawnych. W szczególności, nie niweczy
skuteczności zaskarżonego nim zarządzenia o wezwaniu do uiszczenia wpisu od
kasacji i jego odrzucenie nie rodzi po stronie sądu (przewodniczącego) obowiązku
w postaci ponownego wzywania do uiszczenia tego wpisu. Przyjęcie, że po
odrzuceniu zażalenia na zarządzenie o wezwaniu do uiszczenia wpisu od kasacji
powstaje obowiązek ponownego wezwania strony do uiszczenia tego wpisu,
prowadziłoby do bezpodstawnego przedłużania przez sąd (przewodniczącego)
terminu ustawowego do uiszczenia wpisu od kasacji (art. 16 ust. 1 u.k.s.c.).
Wprawdzie jako podstawę wydania zaskarżonego postanowienia Sąd
Apelacyjny błędnie powołał art. 395 k.p.c., ale nie jest to postanowienie wydane bez
podstawy prawnej. Podstawę tę stanowi art. 16 ust. 3 u.k.s.c.
Z przytoczonych względów zażalenie jest bezzasadne i jako takie podlegało
oddaleniu (art. 385 k.p.c. w związku z art. 39319
k.p.c. i art. 28 u.k.s.c.).