Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 października 2000 r.
I PKN 58/00
Wystąpienie przez pracownika lub pracodawcę z propozycją rozwiązania
umowy o pracę na mocy porozumienia stron stanowi ofertę zgodnego rozwią-
zania stosunku pracy, do której stosuje się odpowiednio art. 66 i następne KC
w związku z art. 300 KP.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 października 2000 r. sprawy z po-
wództwa Jadwigi B. przeciwko G. Centrum Handlowemu „GCH” Spółce z o.o. w G.W.
o ustalenie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 20 września
1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę
850 (osiemset pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 21 kwietnia
1999 r. [...] oddalił powództwo Jadwigi B. przeciwko G. Centrum Handlowemu „GCH”
Spółce z o.o. w G.W. o ustalenie istnienia stosunku pracy wynikającego z zawartej
przez strony w dniu 1 sierpnia 1997 r. umowy o pracę.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona w pozwanej Spółce na
podstawie umowy o pracę zawartej 1 sierpnia 1997 r. na stanowisku kierownika filii w
D.L. W związku z likwidacją tej filii pracodawca przedłożył powódce w dniu 26
czerwca 1998 r. ofertę zatrudnienia na innym stanowisku, której powódka nie przyję-
ła, wyrażając zamiar podjęcia pracy u innego pracodawcy. Oświadczyła, że jest za-
interesowana rozwiązaniem umowy o pracę z dniem 30 czerwca 1998 r. na mocy
2
porozumienia stron. Pozwany pracodawca zgodził się na zaproponowany sposób
rozwiązania umowy o pracę, ale po ostatecznym rozliczeniu się powódki z powierzo-
nych jej obowiązków związanych z zajmowanym przez nią stanowiskiem; chodziło o
rozliczenie placówki w D.L. pod względem finansowo-księgowym. W dniach 1 i 2
lipca 1998 r. powódka stawiła się do pracy i przystąpiła do porządkowania doku-
mentów finansowo-księgowych w celu całkowitego rozliczenia się z pracodawcą. Od
3 lipca do 13 lipca 1998 r. korzystała ze zwolnienia lekarskiego. W dniu 7 lipca 1998
r. przekazała pracodawcy pismo, w którym cofnęła swoją ofertę dotyczącą rozwiąza-
nia umowy o pracę za porozumieniem stron w związku z tym, że rozwiązanie stosun-
ku pracy nie nastąpiło do 30 czerwca 1998 r. Mimo to pozwana Spółka w dniu 13
lipca 1998 r. wyraziła zgodę na rozwiązanie z powódką umowy o pracę za porozu-
mieniem stron. Oddalając powództwo Sąd Rejonowy uznał, że zgodną wolą powódki
i pozwanej było rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron z dniem całko-
witego rozliczenia się przez powódkę ze swoich obowiązków. Adnotacja pracodawcy
na wniosku powódki o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron z dniem
30 czerwca 1998 r. nie stanowiła nowej oferty pracodawcy co do terminu rozwiązania
umowy o pracę, lecz była żądaniem realizacji obowiązku rozliczenia stron stosunku
pracy.
W wyniku apelacji powódki Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Gorzowie Wielkopolskim wyrokiem z 20 września 1999 r. [...] zmienił zaskar-
żony wyrok Sądu Rejonowego i ustalił, że strony łączy umowa o pracę zawarta 1
sierpnia 1997 r. W apelacji powódka podniosła, że propozycję rozwiązania umowy o
pracę za porozumieniem stron złożyła 26 czerwca 1998 r., określając jako datę za-
kończenia stosunku pracy dzień 30 czerwca 1998 r. Do 13 lipca 1998 r. pracodawca
nie podjął żadnej decyzji co do propozycji powódki, a zatem dopóki pracodawca nie
ustosunkował się do propozycji rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron
z dniem 30 czerwca 1998 r., dopóty mogła tę propozycję cofnąć.
Sąd Okręgowy stwierdził, że skoro art. 30 § 1 pkt 1 KP nie określa, w jakiej
formie (w jaki sposób) powinno być zawarte porozumienie stron mające na celu roz-
wiązanie umowy o pracę, odpowiednie zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu cy-
wilnego dotyczące zawierania umów (art. 66 i nast. KC w związku z art. 300 KP).
Powódka złożyła pozwanej Spółce ofertę rozwiązania umowy o pracę za porozumie-
niem stron, określając jako datę rozwiązania umowy dzień 30 czerwca 1998 r. Poz-
wana Spółka nie przyjęła tej oferty w całości, skoro prezes Spółki zastrzegł (w adno-
3
tacji na piśmie powódki z 26 czerwca 1998 r.), że rozwiązanie umowy o pracę będzie
możliwe po „ostatecznym rozliczeniu placówki w D.L.”. Adnotacja ta została złożona
30 czerwca 1998 r., czyli w dniu, w którym przestawała wiązać powódkę jej własna
oferta. Zastrzeżenie dokonane przez prezesa było nową ofertą złożoną przez praco-
dawcę (art. 68 KC). Oznacza to, że do rozwiązania umowy o pracę nie doszło w wy-
znaczonym przez powódkę terminie (30 czerwca 1998 r.). Powódka nie przyjęła z
kolei oferty pracodawcy (dotyczącej rozwiązania umowy o pracę po ostatecznym roz-
liczeniu placówki w D.L.), skoro 7 lipca 1998 r. złożyła oświadczenie, że nie jest już
zainteresowana rozwiązaniem stosunku pracy (ponieważ zależało jej, aby stosunek
pracy ustał w dniu 30 czerwca 1998 r., a nie później). Po 30 czerwca 1998 r. świad-
czyła pracę na rzecz pozwanej Spółki. Powołując się na pogląd wyrażony przez Sąd
Najwyższy w wyroku z 5 kwietnia 1974 r., II PR 47/74 (OSPiKA 1974 nr 10, poz.
266), Sąd Okręgowy stwierdził, że złożenie przez powódkę propozycji rozwiązania
umowy o pracę za porozumieniem stron upoważniało pracodawcę jedynie do przyję-
cia lub odrzucenia tej oferty. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron
wymaga zgodnego oświadczenia woli zarówno co do sposobu rozwiązania umowy o
pracę, jak i co do terminu jej rozwiązania. W rozpoznawanej sprawie strony nie
uzgodniły terminu rozwiązania umowy o pracę, a tym samym nie doszło do jej roz-
wiązania.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła strona pozwana, opierając
skargę kasacyjną na podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną wy-
kładnię art. 30 § 1 pkt 1 KP. Skarżąca wniosła „o uchylenie w całości zaskarżonego
wyroku i utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji”, co należało potraktować jako
wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji powódki od wyroku
Sądu Rejonowego. W uzasadnieniu kasacji skarżąca zakwestionowała to, że Sąd
Okręgowy, odmiennie niż Sąd Rejonowy, ustalił, iż strony nie uzgodniły terminu roz-
wiązania umowy o pracę i tym samym nie doszło do jej rozwiązania, co wynikało „z
błędnej interpretacji oświadczeń woli, w szczególności powódki, co do woli rozwiąza-
nia umowy o pracę”. Jeżeli w ocenie Sądu Okręgowego zastrzeżenie prezesa poz-
wanej Spółki o wyrażeniu zgody na rozwiązanie umowy o pracę po ostatecznym roz-
liczeniu się powódki w zakresie finansowo-księgowym stanowiło nową ofertę, to po-
wódka nie tylko oferty tej nie odrzuciła, ale przyjęła ją i w dniach 1 i 2 lipca 1998 r.
podjęła czynności w celu dokonania rozliczenia. Tym samym podtrzymała swoją
ofertę rozwiązania umowy o pracę i zaaprobowała przesunięcie terminu jej rozwiąza-
4
nia do czasu rozliczenia finansowo-księgowego. Przesunięcie terminu nie niweczyło
trybu rozwiązania umowy. Nielogiczne i niespójne są wyjaśnienia powódki, że jej
oferta była ważna tylko do 30 czerwca 1998 r., ponieważ od 1 lipca 1998 r. miała
„załatwioną pracę w innym zakładzie”. Skoro 30 czerwca 1998 r. wiedziała, że roz-
wiązanie umowy nie nastąpi w tym dniu, lecz dopiero po dokonaniu rozliczenia, to
dlaczego już wówczas nie poinformowała pracodawcy, że w takiej sytuacji jej oferta
jest nieaktualna, nie ma potrzeby rozliczania się i nie przyjmuje oferty strony pozwa-
nej, tylko przystąpiła do rozliczenia. W ocenie skarżącej Sąd drugiej instancji odmó-
wił pozwanej Spółce prawa rozwiązania stosunku pracy z powódką. Sąd nie
uwzględnił również tego, że pismem z 14 lipca 1998 r. pracodawca „po raz kolejny
rozwiązał z powódką umowę o pracę, podając jako przyczynę dwukrotne nie przyję-
cie przez powódkę propozycji pracy w innej spółce”. Dlatego – zdaniem skarżącej -
należałoby przyjąć, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło ze skutkiem na dzień 31
sierpnia 1998 r., a powódce należy się odszkodowanie zgodnie z art. 45 KP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, a zarzut naruszenia art. 30 § 1
pkt 1 KP jest nietrafny. Powołany w kasacji przepis normuje rozwiązanie umowy o
pracę będące następstwem czynności prawnej obydwu stron stosunku pracy. Na
czynność tę - nazwaną porozumieniem stron - składają się oświadczenia woli pra-
cownika i pracodawcy. Przepis art. 30 § 1 pkt 1 KP przyznaje stronom umowy o
pracę prawo swobodnego rozwiązania tej umowy w wyniku dwustronnej czynności
prawnej, która zostaje podjęta i wywołuje skutek prawny z chwilą złożenia przez obie
strony - pracownika i pracodawcę - zgodnych oświadczeń woli zmierzających do
zakończenia stosunku pracy w określony sposób i w określonym terminie. Roz-
wiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron może nastąpić z inicjatywy
każdej ze stron stosunku pracy. Wystąpienie z taką propozycją stanowi w istocie
ofertę zgodnego rozwiązania stosunku pracy, do której stosuje się odpowiednio - na
podstawie art. 300 KP - przepisy art. 66 i nast. KC. Propozycja ta przestaje wiązać
stronę, która ją składa, jeżeli nie zostanie przyjęta przez drugą stronę w wyznaczo-
nym terminie lub niezwłocznie.
W ustalonym przez Sąd Okręgowy stanie faktycznym – którego kasacja sku-
tecznie nie kwestionuje wobec braku zgłoszenia w niej odpowiedniego zarzutu naru-
5
szenia przepisów prawa procesowego odnoszących się do dokonywania ustaleń
faktycznych przez sąd meriti – prawidłowa jest dokonana przez ten Sąd ocena, że
powódka złożyła pozwanej w dniu 26 czerwca 1998 r. ofertę rozwiązania umowy o
pracę na mocy porozumienia stron. Istotnym elementem tej oferty było wskazanie
terminu, w którym miało dojść – zgodnie z jednoznacznie wyrażonym zamiarem po-
wódki – do rozwiązania umowy o pracę. Powódka wyraziła wolę rozwiązania umowy
z pozwaną z dniem 30 czerwca 1998 r., ponieważ miała propozycję podjęcia od 1
lipca 1998 r. pracy u innego pracodawcy. Przy tak skonstruowanej ofercie zawarcia
porozumienia, o jakim mowa w art. 30 § 1 pkt 1 KP, prawidłowa była ocena Sądu
Okręgowego, że oferta ta wiązała powódkę tylko do 30 czerwca 1998 r., a zatem po
tej dacie przestawała ją wiązać. Wobec tego pracodawca – chcąc, aby oferta powód-
ki wywołała skutek w postaci rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia
stron - powinien był do dnia 30 czerwca 1998 r. przyjąć tę ofertę, inaczej mówiąc wy-
razić zgodę na tę ofertę w całości, czyli na wszystkie istotne jej warunki, w tym także
na to, aby rozwiązanie umowy nastąpiło z dniem 30 czerwca 1998 r., tak jak to pro-
ponowała powódka. Tymczasem zgody takiej nie wyraził, a co więcej wystąpił ze
swojej strony z nową ofertą zawierającą propozycję rozwiązania umowy o pracę na
mocy porozumienia stron po ostatecznym rozliczeniu się powódki pod względem fi-
nansowo-księgowym ze stanowiska kierownika filii w D.L. Tej oferty z kolei nie przy-
jęła powódka, czemu dała jednoznacznie wyraz w swoim piśmie z 7 lipca 1998 r., w
którym stwierdziła, że jej prośba o rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem
stron jest już nieaktualna, ponieważ zależało jej, aby stosunek pracy ustał na dzień
30 czerwca 1998 r, a nie później, gdyż od 1 lipca 1998 r. miała podjąć pracę u innego
pracodawcy. Pismo powódki z 7 lipca 1998 r. nie miało charakteru cofnięcia jej oferty
z 26 czerwca 1998 r., gdyż ta przestała wiązać powódkę już z upływem 30 czerwca
1998 r., lecz stanowiło wyraźną odmowę przyjęcia oferty strony pozwanej. W taki
właśnie sposób interpretując poszczególne czynności stron, Sąd Okręgowy nie naru-
szył art. 30 § 1 pkt 1 KP. Nie mógł poza tym naruszyć tego właśnie przepisu, albo-
wiem nie dotyczy on ani wykładni oświadczeń woli stron, ani nie reguluje sposobów
dojścia do zgodnego porozumienia pracownika i pracodawcy w przedmiocie rozwią-
zania umowy o pracę w tym trybie. Kwestie te regulują przepisy Kodeksu cywilnego,
w tym zwłaszcza przepisy o składaniu oświadczeń woli (szczególnie art. 60, 61 i 65 §
1 KC) oraz o zawieraniu umów (szczególnie art. 66 - 70 KC). Naruszenia tych przepi-
sów kasacja jednak nie zarzuca. Dlatego pozbawiony doniosłości prawnej jest zarzut
6
dokonania przez Sąd Okręgowy błędnej interpretacji oświadczeń woli, w szczególno-
ści oświadczeń powódki, co do zamiaru rozwiązania umowy o pracę.
Skoro według ustaleń Sądu Okręgowego strony nie ustaliły między sobą ter-
minu rozwiązania umowy o pracę, to tym samym nie doszło do jej rozwiązania na
mocy porozumienia stron, a w takim razie nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art.
30 § 1 pkt 1 KP.
Wyliczenie sposobów rozwiązania umowy o pracę zawarte w art. 30 § 1 KP
ma charakter wyczerpujący, co oznacza, że strony umowy o pracę nie mogą swo-
bodnie modyfikować poszczególnych sposobów, zwłaszcza w takim kierunku, który
osłabiałby ochronę pracownika przed rozwiązaniem umowy o pracę. W szczególno-
ści naruszałoby interes pracownika przyjęcie, że pracodawca ma pełną swobodę w
zakresie określenia daty, w jakiej umowa o pracę ma przestać obowiązywać, gdyż w
wyniku takiego przyjęcia pracodawca otrzymałby faktyczne prawo doprowadzenia do
rozwiązania umowy o pracę w każdej chwili (por. wyrok SN z dnia 2 listopada 1990
r., I PR 279/90, nie publikowany). Brak jest podstaw do przyjęcia, że powódka przy-
jęła ofertę pracodawcy z 30 czerwca 1998 r. co do rozwiązania umowy o pracę na
mocy porozumienia stron po ostatecznym rozliczeniu się powódki w zakresie finan-
sowo-księgowym, o czym – w ocenie strony pozwanej – miało świadczyć przystąpie-
nie powódki do pracy w dniach 1 i 2 lipca 1998 r. i podjęcie czynności zmierzających
do dokonania rozliczenia. Powódka przystąpiła do pracy, bo skoro nie doszło do roz-
wiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron z dniem 30 czerwca 1998 r.,
pozostawała nadal w stosunku zatrudnienia i miała obowiązek świadczyć pracę (art.
100 § 1 KP). Podjęła czynności mające na celu dokonanie rozliczenia finansowo-
księgowego, bo takie otrzymała od przełożonego (prezesa Spółki) polecenie, które
miała obowiązek wykonać, aby nie narazić się na zarzut zawinionego naruszenia
podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 KP w związku z art. 100
§ 1 KP). Nie zawiadomiła pracodawcy, że wobec nałożenia na nią obowiązku rozli-
czenia się z pracy w charakterze kierownika filii w D.L. jej oferta z 26 czerwca 1998 r.
jest nieaktualna, ponieważ nie musiała o tym informować pracodawcy, skoro jej
oferta przestała ją wiązać z upływem 30 czerwca 1998 r.
Wbrew argumentom zawartym w uzasadnieniu kasacji zaskarżony wyrok nie
oznacza odebrania pozwanemu pracodawcy prawa rozwiązania stosunku pracy z
pracownikiem. Do takiego rozwiązania mogło lub może dojść, ale w sposób zgodny z
prawem – respektujący przepisy Kodeksu pracy o rozwiązywaniu umów o pracę.
7
Skoro nie doszło między stronami do porozumienia w kwestii rozwiązania umowy o
pracę w sposób przewidziany w art. 30 § 1 pkt 1 KP, pracodawca mógł skorzystać z
innego sposobu, np. wypowiedzenia (art. 30 § 1 pkt 2 KP). Czy taki właśnie charakter
miało oświadczenie pracodawcy z 14 lipca 1998 r. o rozwiązaniu z powódką umowy
o pracę, uchyla się jednak spod oceny w rozpoznawanej sprawie, która nie dotyczyła
odwołania się powódki od rozwiązania z nią umowy o pracę za wypowiedzeniem,
lecz ustalenia, że nie doszło do rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia
stron wobec braku uzgodnienia przez pracownika i pracodawcę terminu ustania sto-
sunku pracy w tym trybie. Zawarte w uzasadnieniu kasacji sugestie strony pozwanej,
że doszło do rozwiązania umowy o pracę ze skutkiem na dzień 31 sierpnia 1998 r., a
powódce należy się odszkodowanie na podstawie art. 45 KP, mogą wskazywać na
to, że pozwana Spółka traktuje swoje pismo z 14 lipca 1998 r. jako wypowiedzenie
umowy o pracę. Ocena charakteru prawnego tej czynności pozostaje poza kontrolą
w ramach postępowania kasacyjnego w niniejszej sprawie, gdyż lokuje się poza gra-
nicami zaskarżenia. Ponadto powołanie się przez stronę skarżącą w kasacji na treść
pisma z 14 lipca 1998 r., w którym pracodawca „po raz kolejny” rozwiązał z powódką
umowę o pracę, stanowi wyjście poza podstawę faktyczną rozstrzygnięcia zawartego
w zaskarżonym wyroku, co jest niedopuszczalne w kasacji.
Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art. 39312
KPC,
orzekając o kosztach na podstawie art. 98 KPC.
========================================