Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 października 2000 r.
II UKN 761/99
Wniosek o emeryturę złożony po dniu 31 grudnia 1998 r. na podstawie
przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie
uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi
wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149 ze zm.) przez osobę, która po
dniu 1 stycznia 1999 r. spełniła wszystkie warunki nabycia takiego prawa, pod-
lega rozpatrzeniu na podstawie dotychczasowych przepisów, także wtedy, gdy
urodziła się po 31 grudnia 1948 r.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 października 2000 r. sprawy z wnio-
sku Reginy S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apela-
cyjnego we Wrocławiu z dnia 21 lipca 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu we
Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 20 maja 1999 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Opolu, oddalił odwołanie wnioskodawczyni Reginy S. (urodzonej 23
grudnia 1956 r.) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. z dnia
25 marca 1999 r., odmawiającej przyznania prawa do emerytury z tytułu opieki nad
dzieckiem specjalnej troski, ustalając, że wnioskodawczyni nie spełnia warunków
określonych w art. 157 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.). Na dzień
złożenia wniosku o świadczenie wykazała ona co prawda 22 lata i 2 miesiące okre-
2
sów składkowych i nieskładkowych, ale nie ukończyła 45 lat. Jej syn - Piotr - urodzo-
ny w dniu 28 września 1984 r. jest leczony w Klinice Hematologii, a w związku ze
schorzeniem wymaga stałej opieki matki. Biorąc pod uwagę datę złożenia wniosku, w
sprawie miały zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., obowiązujące
od dnia 1 stycznia 1999 r. Z tym samym dniem utraciła moc ustawa z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267
ze zm.), a także wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15
maja 1989 r. w sprawie uprawnień do wcześniejszej emerytury pracowników
opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki (Dz.U. Nr 28, poz. 149 ze zm.) .
Przepisy nowej ustawy emerytalnej przewidziały możliwość skorzystania z dotych-
czasowych przepisów, w zakresie określonym w art. 186 ust. 3, jedynie w stosunku
do osób, które urodziły się przed 1 stycznia 1949 r. Stanowisko to w pełni podzielił
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, oddalając apelację wnioskodawczyni (wyrok z dnia 21
lipca 1999 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 194
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r., wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Są-
dowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowa-
nia kasacyjnego. W ocenie skarżącej przepisy rozporządzenia z dnia 15 maja 1989 r.
nie zostały wyraźnie uchylone i w związku tym zachowały moc obowiązującą jako
niesprzeczne z przepisami nowej ustawy do czasu wydania nowych przepisów wyko-
nawczych w niej przewidzianych.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia przez Sąd art. 194 ustawy o emery-
turach i rentach jest trafny, o ile zmierza do zakwestionowania niezastosowania, w
okolicznościach sprawy, przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja
1989 r. Sąd Najwyższy nie podziela jednak przytoczonego uzasadnienia tego zarzu-
tu, sprowadzającego się do twierdzenia, iż przepisy wskazanego wyżej rozporządze-
nia obowiązują w dalszym ciągu jako niesprzeczne z przepisami ustawy. Twierdzenia
tego nie można podzielić. Jest niewątpliwe, że utraciła moc ustawa z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267
ze zm.), na podstawie której wydane zostało to rozporządzenie, co oznacza, że i ono
3
utraciło moc (brak umocowania prawnego do jego wydania), nowa zaś ustawa nie
zawiera upoważnienia dla Rady Ministrów do wydania przepisów odnoszących się do
przechodzenia na wcześniejsze emerytury osób opiekujących się dziećmi. Przepisy
nowej ustawy utrzymały możliwość skorzystania z dotychczasowych zasad przecho-
dzenia na emerytury (w tym na podstawie omawianego rozporządzenia z 1989 r.)
jedynie dla tych osób, które urodziły się przed dniem 1 stycznia 1949 r. i do dnia wej-
ścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) nie zgłosiły wniosku o emeryturę, mimo że
spełniły warunki do nabycia prawa do tego świadczenia (art. 186 ust. 3). Powyższe
trafnie wskazał Sąd Apelacyjny, ale przeoczył, że z mocy wyroku Trybunału Konsty-
tucyjnego z dnia 4 stycznia 2000 r., K.18/99 (Dz.U z 2000 r. Nr 2, poz. 26), przepis
ten został uznany za niezgodny z art. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, w za-
kresie, w jakim uzależnia od urodzenia przed 1 stycznia 1949 r. stosowanie - do
wniosków o emeryturę zgłoszonych po dniu wejścia w życie ustawy - przepisów roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. ( ... ), przez to, że narusza zasa-
dę ochrony praw nabytych. Oznacza to, że wnioski o emeryturę zgłoszone po 31
grudnia 1998 r., przez osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które 1 stycznia 1999
r. spełniały wszystkie warunki nabycia prawa do emerytury z tytułu opieki nad dziec-
kiem specjalnej troski, podlegają rozpatrzeniu na podstawie przepisów obowiązują-
cych do dnia wejścia w życie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych.
W rozpoznawanej sprawie sytuacja taka zdaje się zachodzić. Wnioskodaw-
czyni urodziła się w dniu 23 grudnia 1956 r., wniosek o świadczenie złożyła w dniu
18 marca 1999 r., a na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazała ponad dwudziestoletni
okres składkowy i nieskładkowy. Syn jej - Piotr - urodzony 28 września 1984 r. - jest
od 30 grudnia 1998 r. leczony w Klinice Hematologii z powodu ostrej białaczki limfo-
blastycznej i głębokiego upośledzenia odporności organizmu i wymaga w związku z
tym stałej opieki matki. Przedstawione okoliczności, jak się wydaje, dają podstawę do
stwierdzenia, że wskazany wyrok Trybunału Konstytucyjnego, znalazłby zastoso-
wanie w niniejszej sprawie, co oznacza, że wnioskodawczyni mogłaby skorzystać z
prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie dotychczasowych przepisów. Po-
wyższe wymaga jednak dokładnego ustalenia, co mając na uwadze, Sąd Najwyższy
na podstawie art. 39313
§ 1 KPC, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądo-
wi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi orzecze-
nie o kosztach postępowania kasacyjnego (art. 108 § 2 KPC ).
4
========================================