Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 24 października 2000 r., V CKN 136/00
1. Rozpoznając zarzuty od nakazu zapłaty wydanego na podstawie
weksla, sąd może uwzględnić tzw. stosunek podstawowy, nie ma jednak
obowiązku działać w tym zakresie z urzędu.
2. Adnotacja zamieszczona na odwrocie weksla in blanco nie stanowi
jego treści, może natomiast wskazywać, które z kilku porozumień wekslowych
stanowi podstawę wypełnienia weksla.
Przewodniczący: Sędzia SN Lech Walentynowicz
Sędziowie SN: Stanisław Dąbrowski, Elżbieta Skowrońska-Bocian
(sprawozdawca)
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 24 października 2000 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „I.” w W. przeciwko
Bogdanowi S., Mariuszowi P., wspólnikom spółki cywilnej „P.” w K.K. o zapłatę, na
skutek kasacji powoda od wyroku Sadu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17
kwietnia 1998 r.
oddalił kasację.
Uzasadnienie
(...) Powodowa Spółdzielnia posiadała weksel in blanco wystawiony przez
pozwanych na zabezpieczenie wykonania zobowiązania. Ze wzmianki
zamieszczonej na jego odwrotnej stronie wynikało, że odnosi się on do umowy
wekslowej z dnia 17 grudnia 1993 r.
Sąd pierwszej instancji, rozpoznając zarzuty pozwanych od wydanego na
podstawie weksla nakazu zapłaty, uznał, że adnotacja na wekslu nie stanowi jego
treści, podlega natomiast ocenie jako dowód indywidualizujący umowę wekslową
związaną z wekslem. Żadna z umów wekslowych nie zawiera danych odnoszących
się wyraźnie do weksla dołączonego do pozwu. Na powódce ciążył zatem
obowiązek wykazania, że weksel in blanco powinien zostać wypełniony zgodnie z
umową z dnia 15 października 1993 r., a nie z dnia 17 grudnia 1993 r. W sytuacji,
gdy wzmianka na wekslu przeczy jego tożsamości z umowy wekslowej z dnia 15
października 1993 r., uzupełnienie go według tej umowy nie znajduje uzasadnienia,
w związku z czym powództwo zostało oddalone jako nie udowodnione.
Apelację powódki Sąd Apelacyjny w Katowicach oddalił wyrokiem z dnia 17
kwietnia 1998 r., podzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji.
W kasacji powódki opartej na obu podstawach zarzucono naruszenie art. 232 i
496 k.p.c. oraz art. 6 k.c. w związku z art. 10 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r.
Prawo wekslowe (Dz.U. Nr 37, poz. 282 – dalej "Pr.weksl.")
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy odnieść się do twierdzeń przedstawionych w
ramach drugiej podstawy kasacyjnej (art. 3931
pkt 2 k.p.c.). Skarżący upatrywał
naruszenia art. 496 k.p.c. w tym, że Sąd Wojewódzki, rozpoznając zarzuty od
nakazu zapłaty, nie stwierdził, czy stosunek cywilnoprawny łączący strony
uzasadnia uchylenie nakazu zapłaty. Innymi słowy, powódka podnosiła, że Sąd
powinien rozpoznać sprawę nie tylko w odniesieniu do obowiązku zapłaty sumy
wekslowej, ale – po stwierdzeniu nieważności weksla – także w odniesieniu do
obowiązku odszkodowawczego wynikającego z niewykonania przez pozwanych
obowiązków wynikających z umów łączących strony.
Twierdzenie to jest chybione. Sąd rozpoznający zarzuty od nakazu zapłaty,
który został wydany na podstawie weksla, może uwzględnić tzw. stosunek
podstawowy, a więc ten stosunek zobowiązaniowy, w związku z którym weksel
został wystawiony. Może to jednak uczynić jedynie wówczas, gdy strona
zainteresowana przeniesieniem sporu na taką płaszczyznę podejmie stosowne
czynności. Sąd nie ma obowiązku działać w tym zakresie z urzędu. Zarzuty
naruszenia art. 232 zdanie drugie oraz art. 496 k.p.c., są zatem pozbawione
podstaw.
W tej sytuacji ocena zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego musi
zostać dokonana na podstawie stanu ustalonego w sprawie, z którego wynika, że
przedstawiony przez powódkę weksel został wypełniony niezgodnie
z porozumieniem. Oznacza to, że powódka nie miała upoważnienia do uzupełnienia
weksla in blanco i tak uzupełniony weksel nie może stanowić podstawy
zgłoszonego żądania. Powołanie się w tej sytuacji na naruszenie art. 10 Pr.weksl.
oraz art. 6 k.c. nie jest do końca zrozumiałe. Artykuł 6 k.c. określa w sposób
generalny rozkład ciężaru dowodu. Skoro zatem powodowa Spółdzielnia powołuje
się na to, że weksel mógł zostać uzupełniony zgodnie z umową z dnia 15
października 1993 r. (mimo istnienia wzmianki na odwrocie weksla, wiążącej go z
umową z dnia 17 grudnia 1993 r.), to jest to okoliczność, z której wywodzi ona
skutki prawne. Zgodnie zatem z treścią art. 6 k.c. na niej spoczywa ciężar dowodu
wykazania wskazanej okoliczności.
Artykuł 10 Pr.weksl. reguluje natomiast możliwość podniesienia przez dłużnika
wekslowego zarzutu, że weksel został uzupełniony niezgodnie z zawartym
porozumieniem. Uzupełnienie weksla niezgodnie z porozumieniem co do zasady
pozostaje bez wpływu na istnienie i ważność zobowiązania wekslowego. Prawo
wekslowe dopuszcza jednak w określonych sytuacjach podniesienie przez dłużnika
wekslowego stosownego zarzutu, prowadzące go do wyłączenia jego
odpowiedzialności z weksla.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy art. 10 Pr.weksl. nie został
naruszony z dwóch powodów. Po pierwsze, nie znajduje on zastosowania w
sytuacji, gdy weksel pozostaje w posiadaniu remitenta i nie został zbyty innej
osobie. Po drugie, nawet gdyby art. 10 Pr.weksl. miał w sprawie zastosowanie, to
dłużnicy wekslowi (pozwani) wykazali, że weksel został wypełniony niezgodnie
z porozumieniem. Powołali się oni bowiem na wzmiankę zamieszczoną na odwrocie
weksla, która stanowi, jak wskazały trafnie Sądy orzekające, dowód takiej
niezgodności. Dowodu tego powódka nie zdołała obalić. Z tych zatem względów
także zarzuty dotyczące naruszenia prawa materialnego nie znajdują uzasadnienia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację jako pozbawioną
usprawiedliwionych podstaw (art. 39312
k.p.c.).