Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	sekr. sądowy Karolina Miedzińska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2013 r. w S.

sprawy P. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek odwołania P. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 6 kwietnia 2012 roku znak: R- (...)

oraz z dnia 19 grudnia 2012 roku znak: (...)-1/15/ (...)

I. umarza postępowanie zainicjowane odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 6 kwietnia 2012 roku - w zakresie dotyczącym przyznania prawa do renty rodzinnej dla P. G.;

II. zmienia obie zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje P. G. prawo do renty rodzinnej po ojcu W. G. (1), poczynając od dnia 12 lutego 2012r.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 kwietnia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił małoletniemu P. G. przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu W. G. (1). Jako podstawę prawną wydania decyzji wskazano przepisy art. 65 i 57 ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS, wyjaśniając że zmarły w ostatnim dziesięcioleciu przed datą powstania niezdolności do pracy, tj. datą śmierci, nie udowodnił posiadania 5 lat udokumentowanych okresów składkowych i nieskładkowych.

W ustawowym terminie przedstawicielka ustawowa małoletniego odwołała się od tej decyzji, domagając się przyznania synowi prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując argumentację podaną w zaskarżonej decyzji.

W dniu 28 czerwca 2012r. w sprawie odbyła się rozprawa, podczas której przedstawicielka ustawowa ubezpieczonego oświadczyła, że wypadek, któremu uległ W. G. był wypadkiem w czasie pracy, bowiem w chwili gdy się on zdarzył, W. G. jako kierowca jechał po innych pracowników. Z uwagi na powyższe oświadczenie, a także treść informacji nadesłanej do akt sprawy przez osoby na rzecz których W. G. wykonywał czynności w dniu śmierci (małżonków S.), zarządzeniem z dnia 28 czerwca 2012r. zwrócono organowi rentowemu akta sprawy celem rozpoznania wniosku o rentę rodzinną dla P. G. przy uwzględnieniu faktu, że śmierć W. G. (1) była wynikiem wypadku w drodze do pracy.

Decyzją z dnia 19 grudnia 2012r. organ rentowy przyznał P. G. prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu W. G. (1), poczynając od 1 lipca 2012r. Jako podstawę prawną decyzji podano wyłącznie ogólnie „ustawę z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych”, zaś jako datę złożenia wniosku wskazano dzień 6 lipca 2012r.

Na rozprawie w dniu 25 stycznia 2013r. przedstawicielka ustawowa małoletniego ubezpieczonego oświadczyła, że nie zgadza się z nową decyzją w części dotyczącej daty początkowej przyznania prawa do renty, domagając się jej przyznania od dnia śmierci W. G. (1).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. G. (1), ojciec P. G. zmarł w dniu 12 lutego 2012r. wskutek obrażeń odniesionych w wypadku samochodowym.

Niesporne.

W dniu 9 marca 2012 roku matka P. E. K. złożyła w jego imieniu w ZUS Oddziale w S. wniosek o rentę rodzinną. Wniosek złożyła osobiście, w punkcie informacyjnym ZUS w K., wypełniając standardowy druk ZUS Rp-2, zatytułowany „Wniosek o rentę rodzinną”. W formularzu poza miejscem na wpisanie danych osoby zmarłej i osoby ubiegającej się o świadczenie, zamieszczono wyłącznie pytania o to, czy:

-

osoba zmarła miała ustalone prawo do emerytury-renty albo otrzymywała uposażenie? (pkt 18),

-

osoba zmarła miała obliczony kapitał początkowy? (pkt 19)

-

czy śmierć ubezpieczonego była następstwem: wypadku przy pracy? (pkt 20.1), wypadku w drodze do pracy – z pracy, który miał miejsce przed dniem 1 stycznia 2003r.? (pkt 20.2), choroby zawodowej? (pkt 20.3) oraz czy w sprawie wypadku było prowadzone dochodzenie? (pkt 20.4).

E. K. (1) wypełniając wniosek o rentę dla syna, w punktach 20.1, 20.2, 20.3, 20.4 zaznaczyła odpowiedzi: „nie”.

Dowód: wniosek o rentę – k. 1-2 akt plik I akt ZUS O/S..

Do wniosku o rentę rodzinną dołączono kilka świadectw pracy oraz zaświadczenie z dnia 15 lutego 2012r., wystawione przez płatnika Gospodarstwo Rolne (...), w którym wskazano, iż W. G. (1) był w okresie od 1 października 2011r. do 12 lutego 2012r. zatrudniony w tymże gospodarstwie na podstawie umowy zlecenie.

Niesporne, a nadto dowód: zaświadczenie z 15.02.2012r. – k. 25, pl. I akt ZUS O/S..

Organ rentowy przed wydaniem decyzji nie zwracał się do E. K. o udzielenie jakichkolwiek wyjaśnień. Nie występował też z żadnym zapytaniem do A. i B. S..

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie od drugiej z wydanych w sprawie decyzji było w pełni uzasadnione, natomiast w zakresie dotyczącym odwołania od pierwszej decyzji (z 6 kwietnia 2012r.) postępowanie musiało zostać umorzone, wobec wydania przez ZUS drugiej decyzji (z 19 grudnia 2012r.), którą przyznano małoletniemu P. G. prawo do renty rodzinnej po zmarłym ojcu (art. 477 ¹³ k.p.c.). O umorzeniu postępowania w zakresie dotyczącym samej zasady (istnienia lub nieistnienia prawa do renty) orzeczono więc w punkcie I. wyroku.

Odnośnie zaś drugiej decyzji, trzeba wskazać że przedmiotem sporu była data początkowa, od której ubezpieczonemu przysługiwało prawo do renty rodzinnej, wynikające z przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: ustawa emerytalna). Zastosowanie znajdował więc przepis art. 129 ust. 1 tejże ustawy, w myśl którego świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, a nadto przepis szczególny art. 129 ust. 2 dotyczący wyłącznie renty rodzinnej i wskazujący, że w razie zgłoszenia wniosku o rentę rodzinną w miesiącu przypadającym bezpośrednio po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty, rentę rodzinną wypłaca się od dnia śmierci, nie wcześniej jednak niż od dnia spełnienia warunków do renty przez uprawnionych członków rodziny.

Zasady przyznawania i wypłaty świadczeń w bardziej szczegółowy sposób uregulowane są w akcie wykonawczym do wskazanej ustawy, a mianowicie w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011r., nr 237, poz. 1412). W szczególności, w § 3 ust. 1 tego aktu wskazano, iż postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że przepisy ustawy przewidują wszczęcie tego postępowania z urzędu, zaś w § 3 ust. 2 pkt 1 określono, iż wskazany wyżej wniosek „stanowi zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu w organie rentowym żądanie przyznania świadczenia”. Dodatkowo, w § 4 ust. 1 wymieniono elementy i dane, które musi zawierać wniosek, aby organ rentowy był zobowiązany przystąpić do jego rozpatrzenia, wskazując że powinien on zawierać:

1) imię i nazwisko zainteresowanego;

2) datę urodzenia zainteresowanego;

3) numer PESEL zainteresowanego, a jeżeli nie nadano tego numeru - serię i numer dowodu osobistego lub paszportu;

4) adres miejsca zamieszkania i adres do korespondencji zainteresowanego;

5) ostatni adres miejsca zamieszkania zainteresowanego w Polsce - w przypadku osoby zamieszkałej za granicą, jeżeli zamieszkiwała uprzednio w Polsce;

6) adres miejsca pobytu lub ostatniego miejsca zamieszkania zainteresowanego - w przypadku osoby nieposiadającej adresu miejsca zamieszkania;

7) wskazanie rodzaju świadczenia, o które ubiega się zainteresowany;

8) wskazanie sposobu wypłaty świadczenia wraz z podaniem odpowiednich danych niezbędnych do jego wypłaty;

9) podpis zainteresowanego, pełnomocnika albo osoby upoważnionej przez zainteresowanego, o której mowa w § 7.

W przypadku wniosku o prawo do renty rodzinnej dodatkowo wskazano w ustępie drugim, że jeżeli wniosek jest związany ze świadczeniem zmarłego, dodatkowo powinien on zawierać imię i nazwisko zmarłego, numer świadczenia zmarłego oraz wskazanie organu, który ustalił prawo i wypłacał świadczenie lub do którego został zgłoszony wniosek o świadczenie, w przypadku gdy zmarłemu nie ustalono prawa do świadczenia.

Powszechną formą wniosków o przyznanie określonych świadczeń są ujednolicone druki - formularze, zawierające rubryki przeznaczone na dane osobowe wnioskodawcy, wymagane informacje i oświadczenia, wnioski oraz szczegółowe pouczenie organu rentowego. W przypadku złożenia wniosku o emeryturę lub rentę na zwykłej kartce papieru, organ rentowy zazwyczaj przesyła zainteresowanemu stosowny druk do wypełnienia; w takiej jednak sytuacji za dzień złożenia wniosku liczy się data wpływu pierwszego pisma, nie zaś data wpływu wypełnionego formularza. Analogiczna sytuacja nastąpi w razie złożenia do protokołu wniosku ustnego. W pozostałych jednak przypadkach każdorazowo za datę złożenia wniosku należy przyjmować datę złożenia wypełnionego formularza w organie rentowym.

W tym miejscu koniecznym jest także przywołanie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, do którego organ rentowy ma obowiązek stosować się na etapie poprzedzającym wydanie decyzji. Z mających charakter ogólnych norm przepisów art. 8 i 9 wynika więc w szczególności, iż organy administracji publicznej prowadzą postępowanie w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej oraz że są one obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego, a także czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek.

Wreszcie, należy przypomnieć że jeśli chodzi o świadczenia związane z wypadkami w drodze do pracy i z pracy, aktualnie zrezygnowano z przyznawania z tego tytułu odrębnych świadczeń, tzw. „wypadkowych”. Z tego też powodu definicję „wypadku w drodze do pracy lub z pracy” zamieszczono w mającej charakter ogólny ustawie emerytalnej (z 17 grudnia 1998r.), w art. 57b. Fakt zaistnienia takiego wypadku ma więc obecnie znaczenie tylko o tyle, że w myśl art. 57a ustawy emerytalnej, od osoby, której niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy, ubiegającej się o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, nie wymaga się spełnienia warunku o jakim mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy, tj. tego, aby osoba ta posiadała wymagany okres składkowy i nieskładkowy. Każdorazowo więc wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy (i analogicznie wniosek o rentę rodzinną po osobie, której śmierć nastąpiła wskutek takiego wypadku) musi być rozpatrywany wyłącznie na podstawie ogólnych przepisów ustawy emerytalnej, nie zaś na podstawie ustaw szczególnych (zwłaszcza zaś ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych).

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy, trzeba przypomnieć, iż pod rozwagę Sądu poddana została tylko ocena prawidłowości decyzji, którą organ rentowy ustalił dla ubezpieczonego prawo do renty rodzinnej. Kwestią sporną w sprawie była przy tym ostatecznie jedynie data, od której powinno być ubezpieczonemu wypłacane świadczenie rentowe.

W ocenie Sądu stanowisko organu rentowego jakoby prawo do świadczenia przysługiwało ubezpieczonemu dopiero począwszy od 1 lipca 2012 roku, tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym do organu rentowego wpłynęło zarządzenie Sądu z 28 czerwca 2012r. o zwrocie akt organowi rentowemu, było błędne bowiem prowadziło do pominięcia podstawowych zasad postępowania administracyjnego przed organem rentowym. Generalną zasadą prawa emerytalno-rentowego jest bowiem ta, że świadczenia wypłaca się na wniosek osoby zainteresowanej, poczynając od dnia powstania prawa do emerytury lub renty (tj. spełnienia ustawowych warunków), lecz nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie. Jak już wyżej wskazywano, obowiązkiem organu rentowemu jest udzielanie potrzebnych pouczeń oraz czuwanie nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa (art. 9 k.p.a.). Oznacza to, że jeśli osoba uprawniona złoży w ZUS we właściwej formie wniosek o świadczenie odpowiadający szczegółowym wymogom wynikającym z przepisów przywoływanego wcześniej rozporządzenia z 11 października 2011r., obowiązkiem organu rentowego jest dołożyć wszelkich starań, by wniosek ten rozpoznać w sposób pełny i prawidłowy.

W niniejszej sprawie przedstawicielka ustawowa ubezpieczonego składając wniosek posłużyła się stworzonym przez sam organ rentowy formularzem wniosku o rentę rodzinną (ZUS Rp-2). Wniosek ten wypełniła zgodnie z udzielonymi jej pouczeniami, udzielając odpowiedzi na wszystkie zadawane tam pytania. Wymaga podkreślenia, iż w formularzu nie znalazło się miejsce na pytanie o to, czy śmierć osoby, po której ma być przyznane prawo do renty rodzinnej była następstwem wypadku w drodze do pracy lub z pracy. Zapytano wprawdzie o taki wypadek, jednak pytanie to uzupełniono poprzez zaznaczenie, że chodzi wyłącznie o wypadek, jaki miał miejsce przed dniem 1 stycznia 2003r. Na tak postawione pytanie matka ubezpieczonego prawidłowo i zgodnie ze stanem faktycznym udzieliła zaś odpowiedzi negatywnej. Zarazem trzeba zaakcentować, że do wniosku o rentę od razu dołączyła posiadane przez siebie dokumenty dotyczące przebiegu zatrudnienia jej konkubenta (ojca ubezpieczonego), w tym zaświadczenie wystawione przez A. i B. S., w którym wskazano iż W. G. (1) wykonywał na ich rzecz czynności na podstawie umowy zlecenia do dnia 12 lutego 2012r., tj. do dnia śmierci. Powyższe zdaniem Sądu powinno wzbudzić w pracownikach organu rentowego wątpliwości, czy aby śmierć W. G. nie nastąpiła wskutek zdarzenia mającego związek z pracą, w szczególności wypadku przy pracy lub w drodze do niej. Gdy chodzi bowiem o tak młodą osobę, jaką był W. G. (urodzony w (...)r.), znacznie bardziej prawdopodobnym jest to, że jego śmierć miała związek z pracą (zwłaszcza gdy data śmierci i data zakończenia wykonywania pracy pokrywają się), niż to że była ona przypadkowa i niezwiązana z pracą.

Dodatkowo koniecznym jest przypomnienie w tym miejscu, że świadczenie z tytułu renty rodzinnej po osobie, której śmierć była wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy jest zwykłym świadczeniem rentowym, przyznawanym na podstawie ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998r., nie zaś świadczeniem należnym na podstawie ustawy szczególnej, jaką jest ustawa wypadkowa z dnia 30 października 2002r. Jeśli więc przedstawicielka ustawowa małoletniego złożyła poprawny formalnie i kompletny wniosek o przyznanie prawa do świadczenia należnego na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998r., obowiązkiem organu rentowego było rozpoznanie tego wniosku także w sposób kompletny i kompleksowy, tj. po wyjaśnieniu wszystkich budzących ewentualne wątpliwości okoliczności i po przeprowadzeniu ewentualnego postępowania wyjaśniającego. Jeśli zaś organ rentowy zaniechał prowadzenia takiego postępowania i nie dostrzegł żadnych wątpliwości, nie może obecnie skutkami swojego zaniechania obciążać małoletniego ubezpieczonego. Taki wniosek jest tym bardziej uprawniony, gdy jeszcze raz przypomnieć fakt, że to sam organ rentowy w błędny (niepełny) sposób sformułował druk formularza wniosku o rentę, nie zamieszczając tam pytania o okoliczności, które mają istotne znaczenie przy przyznawaniu świadczenia.

Z uwagi na powyższe koniecznym było uznanie, że prawo do renty rodzinnej wynikającej z przepisów ustawy emerytalnej powinno było zostać przyznane P. G. od dnia śmierci jego ojca, tj. od daty wynikającej wprost z przepisu art. 129 ust. 2 ustawy emerytalnej. Prawidłowy formalnie wniosek o rentę został bowiem złożony w jego imieniu w miesiącu następującym po tym, w którym zmarł jego ojciec. W tej sytuacji, na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił obie zaskarżone decyzje orzekając o przyznaniu prawa do świadczenia od dnia 12 lutego 2012r.

Zarządzenia:

1.  odnotować,

2.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. organu rentowego

3.  przedłożyć z apelacją bądź za 21 dni

SSO Monika Miller-Młyńska