Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 grudnia 2000 r.
I PKN 145/00
1. Zarzuty zgłoszone w piśmie procesowym stanowiącym uzupełnienie
kasacji, sporządzonym przez samą stronę, która nie posiada kwalifikacji okre-
ślonych w art. 3932
§ 2 KPC, nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania Sądu
Najwyższego ze względu na ograniczenie wynikające z art. 3932
§ 1 KPC.
2. Nie stanowi naruszenia art. 217 § 2 KPC oddalenie wniosków dowo-
dowych z tego względu, że okoliczności, na które zostały zgłoszone, nie mają
dla rozstrzygnięcia sprawy istotnego znaczenia.
Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Barbara Wagner
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2000 r. sprawy z powódz-
twa Ryszarda R. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu Komunikacji Samocho-
dowej w T.M. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 24 listopada
1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Tomaszowie Mazowieckim wyrokiem z 29
czerwca 1999 r. oddalił powództwo Ryszarda R. o przywrócenie go do pracy w poz-
wanym Przedsiębiorstwie Państwowej Komunikacji Samochodowej w T.M.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanym Przedsiębior-
stwie od marca 1977 r. na stanowisku starszego rewizora. W okresie od lutego 1985
r. do czerwca 1990 r. był przeniesiony służbowo do pracy w Dyrekcji Okręgowej PKS
w Ł., po czym od lipca 1990 r. powrócił na stanowisko rewizora w pozwanym Przed-
siębiorstwie. Od listopada 1997 r. powierzono mu stanowisko dyżurnego ruchu. W
lutym 1998 r. dyrektor wydał zarządzenie w sprawie zmniejszenia kosztów oraz po-
2
prawy warunków finansowych pozwanego Przedsiębiorstwa, przewidujące koniecz-
ność zmniejszenia zatrudnienia we wszystkich grupach pracowniczych. W oparciu o
to zarządzenie został opracowany szczegółowy plan restrukturyzacji w celu przygo-
towania Przedsiębiorstwa do prywatyzacji, przewidujący konieczność zmniejszenia
zatrudnienia w każdej komórce organizacyjnej. Wśród pracowników administracyj-
nych – do których należał powód - zatrudnienie miało się zmniejszyć o pięć osób.
Program poprawy sytuacji ekonomicznej Przedsiębiorstwa realizowany był w poro-
zumieniu ze wszystkimi działającymi u pozwanego związkami zawodowymi oraz radą
pracowniczą. W maju 1998 r. rada pracownicza określiła kryteria zwolnień pracowni-
ków, wymieniając wśród nich staż pracy oraz wykształcenie (w odniesieniu do pra-
cowników administracyjnych). W piśmie z 12 lutego 1999 r. wypowiedziano powo-
dowi umowę o pracę ze skutkiem na 31 maja 1999 r. Jako przyczynę wypowiedzenia
pracodawca wskazał zmniejszenie zatrudnienia w związku z wprowadzonym pro-
gramem restrukturyzacji w celu przygotowania do prywatyzacji oraz zmniejszenie
kosztów i poprawę wyników finansowych Przedsiębiorstwa. Powód został wytypowa-
ny do zwolnienia, ponieważ spośród sześciu dyżurnych ruchu – z których zwolnio-
nych miało być dwóch – posiadał zdecydowanie najkrótszy staż pracy w tej grupie
zawodowej. Sąd Rejonowy ocenił, że nie jest uprawniony do badania samej zasad-
ności i celowości wprowadzenia w pozwanym Przedsiębiorstwie zmian organizacyj-
nych, stanowiłoby to bowiem niedopuszczalną ingerencję w autonomiczne decyzje
jego kierownictwa. Wybór powoda do zwolnienia opierał się o kryterium stażu pracy
określone w programie restrukturyzacji. Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku dowo-
dowego powoda o przesłuchanie zgłoszonych przezeń świadków na okoliczność rze-
czywistej kondycji finansowej Przedsiębiorstwa, kierując się treścią art. 217 § 2 KPC.
Sąd stwierdził, że program naprawczy jest rzeczywiście realizowany, w związku z
czym doszło do zmian organizacyjnych i faktycznego zmniejszenia stanu zatrudnie-
nia.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z 24
listopada 1999 r. oddalił apelację powoda. W apelacji powód zarzucił niewyjaśnienie
istotnych dla sprawy okoliczności oraz naruszenie art. 217 § 2 KPC, które to uchy-
bienie miało wpływ na wynik sprawy, ponieważ mimo złożonego przez powoda wnio-
sku dowodowego Sąd Rejonowy nie wyjaśnił rzeczywistej kondycji ekonomicznej
strony pozwanej jako pracodawcy powoda.
3
Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji, że do zakresu
kognicji sądu pracy nie należy ocena zasadności i celowości realizowanego w Przed-
siębiorstwie programu restrukturyzacji. Postępowanie dowodowe nie mogło zatem
zmierzać w kierunku ustalenia sytuacji finansowej pozwanego. Istotne jest to – co
niewadliwie ustalił Sąd Rejonowy – że w pozwanym Przedsiębiorstwie jest faktycznie
realizowany program naprawczy, co pociągnęło za sobą konieczność zmian organi-
zacyjnych oraz redukcji zatrudnienia. Pracodawca zastosował wobec powoda przy
typowaniu go do zwolnienia kryteria określone przez radę pracowniczą, a mianowicie
uwzględnił jego najkrótszy staż pracy wśród pracowników zatrudnionych na stanowi-
sku dyżurnego ruchu. Sąd nie może analizować ani sytuacji ekonomicznej Przedsię-
biorstwa, ani też innych elementów odnoszących się do zasadności podjętych przez
kierownictwo decyzji o restrukturyzacji i w tym kontekście oceniać zasadność doko-
nanego w stosunku do powoda wypowiedzenia. Wobec tego – w ocenie Sądu Okrę-
gowego – bezzasadny jest zarzut apelacji dotyczący naruszenia art. 217 § 2 KPC w
wyniku niedopuszczenia dowodu z zeznań świadków zgłoszonych przez powoda.
Świadkowie ci zostali zgłoszeni na okoliczności dotyczące kondycji ekonomicznej
Przedsiębiorstwa, a zatem okoliczności, które nie stanowiły przesłanek rozstrzygnię-
cia o roszczeniu powoda.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł w imieniu powoda jego pełno-
mocnik będący adwokatem, zaskarżając ten wyrok w całości. Kasację oparto na
podstawie naruszenia przepisów postępowania (art. 3931
pkt 2 KPC), a mianowicie
art. 217 § 2 KPC, które to naruszenie - zdaniem skarżącego – miało wpływ na treść
wyroku. Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy oraz
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia Sądowi pierwszej instancji. W
uzasadnieniu kasacji podniesiono, że było i jest nadal obowiązkiem Sądu wszech-
stronne i staranne wyjaśnienie sprawy, aby orzeczenie było oparte na stosownym
materiale dowodowym. W tym celu składane są wnioski dowodowe przez strony. Ich
oddalenie może nastąpić przede wszystkim wtedy, gdy teza została już udowodniona
albo wniosek zmierza do przewlekłości postępowania. Złożony przez pełnomocnika
powoda wniosek dowodowy z 2 czerwca 1996 r. zmierzał do wyjaśnienia zasadności
rozwiązania umowy o pracę z powodem, przez co jego oddalenie nie było uzasad-
nione. Oprócz kasacji sporządzonej i wniesionej przez pełnomocnika będącego ad-
wokatem zostało złożone do akt uzupełnienie kasacji sporządzone własnoręcznie
4
(osobiście) przez powoda, w którym podniesiono, że pracodawca naruszył kryterium
stażu pracy oraz kryterium wykształcenia, a także zasady restrukturyzacji, ponieważ
w 1999 r. zwolnił tylko powoda, a ponadto że pracodawca naruszył główną przyczynę
zwolnienia, ponieważ od zwolnienia powoda na tym samym stanowisku (dyżurnego
ruchu) pracuje osoba o krótszym stażu pracy i niższym wykształceniu, w całej zaś
sprawie pominięto punkt II Protokołu Nr 7 Rady Pracowniczej z dnia 13 maja 1998 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem rozpoznania w postępowaniu kasacyjnym może być jedynie za-
rzut naruszenia art. 217 § 2 KPC zgłoszony w kasacji sporządzonej i wniesionej
przez pełnomocnika powoda. Sąd Najwyższy rozpoznaje bowiem sprawę w grani-
cach kasacji (art. 39311
KPC) wyznaczonych – jak powszechnie przyjmuje się w
orzecznictwie - przez podstawy kasacji, a w ich ramach zarzuty naruszenia konkret-
nie wskazanych przepisów prawa materialnego lub procesowego. Uzupełnienie ka-
sacji sporządzone osobiście przez powoda w ogóle nie zawiera zarzutu pogwałcenia
konkretnie wskazanych przepisów prawa, a nawet gdyby zawierało, nie mogłoby być
wzięte pod rozwagę przy rozpoznaniu sprawy przez Sąd Najwyższy ze względu na
ograniczenia wynikające z art. 3932
KPC (przepis ten ustanawia przymus sporządze-
nia i wniesienia kasacji przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą praw-
nym). Chociaż w uzupełnieniu kasacji znalazły się istotne argumenty, nie wywołują
one skutku procesowego, ponieważ nie przybrały postaci stosownego zarzutu naru-
szenia przepisów prawa (np. art. 45 § 1 KP lub art. 8 KP albo art. 227 KPC i 233 § 1
KPC), a także ze względu na brak tzw. zdolności postulacyjnej samej strony.
Zarzut naruszenia art. 217 § 2 KPC jest chybiony. Przepis ten stanowi, że sąd
pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyja-
śnione lub jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki. Przepis ten nie został
naruszony przez Sąd Okręgowy, który go nie stosował, ponieważ pominięcie wnio-
sków dowodowych powoda nastąpiło w Sądzie Rejonowym. Skutecznie postawiony
zarzut kasacyjny powinien wskazywać, jaki przepis dotyczący postępowania apela-
cyjnego został naruszony w związku z tym, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił zawar-
tego w apelacji zarzutu naruszenia art. 217 § 2 KPC przez Sąd Rejonowy. Kasacja
jest jednak niezasadna nie tylko z tej przyczyny.
5
Podniesiony zarzut skarżący odnosi do wniosków dowodowych zgłoszonych w
piśmie procesowym z 2 czerwca 1999 r. W piśmie tym pełnomocnik powoda wniósł o
dopuszczenie dowodu z zeznań pięciu świadków na okoliczność „rzeczywistej kon-
dycji strony pozwanej” oraz dowodu „z dokumentacji strony pozwanej z 1999 r. na
okoliczność, ile osób zostało zatrudnionych u strony pozwanej w 1999 r. i jak w tym
czasie wzrosły zarobki pracowników”. Na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku
powód wyjaśnił, że zgłoszeni świadkowie są zorientowani w kondycji przedsiębior-
stwa i dlatego zgłosił dowód z ich zeznań. Dla oceny wagi i znaczenia (relewantno-
ści) wniosków dowodowych powoda zgłoszonych w piśmie procesowym sporządzo-
nym przez jego pełnomocnika istotna była wskazana przezeń teza dowodowa. Była
ona inaczej ujęta przy zgłoszeniu wniosków (ustalenie „rzeczywistej kondycji przed-
siębiorstwa”) a inaczej jest relacjonowana w kasacji (wyjaśnienie „zasadności roz-
wiązania umowy o pracę”). Są to zatem dwie zupełnie odmiennie ujęte okoliczności.
Określenie tezy dowodowej należy do strony, bo to strony są obowiązane wskazy-
wać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232
zdanie pierwsze KPC i art. 6 KC w związku z art. 300 KP). Obowiązek wskazania
dowodów obejmuje nie tylko określenie środka dowodowego, ale również oznaczenie
faktów, które mają podlegać stwierdzeniu, bo tylko takie wywiązanie się przez stronę
z obowiązku ustanowionego w art. 232 KPC pozwala sądowi podjąć trafną decyzję o
dopuszczeniu dowodu. Sąd dopuszcza dowody w zasadzie na wniosek stron. Decy-
dując o dopuszczeniu dowodu przedstawionego przez stronę, sąd rozważa przede
wszystkim, czy dany fakt ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227
KPC), czy fakt ten wymaga udowodnienia (art. 228, 229 i 230 KPC), czy dany środek
dowodowy nie jest wykluczony (art. 246 i 247 KPC), wreszcie czy okoliczność, na
którą dowód został zgłoszony, nie została już dostatecznie wyjaśniona (art. 217 § 2
KPC). Jak wynika z uzasadnienia przyczyn odmowy przeprowadzenia dowodu z ze-
znań świadków zgłoszonych przez powoda na okoliczność „rzeczywistej kondycji”
strony pozwanej, Sąd pominął ten dowód nie na podstawie art. 217 § 2 KPC ze
względu na to, że okoliczności dotyczące tejże „kondycji” zostały dostatecznie wyja-
śnione, lecz na podstawie art. 227 KPC w wyniku uznania, że okoliczności te są nie-
istotne z punktu widzenia zasadności wypowiedzenia powodowi umowy o pracę, po-
nieważ Sąd nie jest uprawniony do badania zasadności i celowości realizowanego w
pozwanym Przedsiębiorstwie programu restrukturyzacji. Sąd Okręgowy wyraźnie
podkreślił, że pominięcie przez Sąd Rejonowy dowodu z zeznań świadków zgłoszo-
6
nych przez powoda było uzasadnione, ponieważ świadkowie ci mieli zeznawać co do
okoliczności dotyczących kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa, a analiza sytuacji
ekonomicznej była zbędna, ponieważ nie stanowiła przesłanki rozstrzygnięcia o
roszczeniu powoda. Sąd Rejonowy nie mógł zatem naruszyć art. 217 § 2 KPC, choć
go powołał (błędnie) jako podstawę oddalenia wniosków powoda, ponieważ faktycz-
nie przepisu tego nie stosował. Uzasadnienie oddalenia wniosków dowodowych po-
woda - że były one nieprzydatne i niewłaściwe (nieadekwatne) do okoliczności pod-
legających ustaleniu – wskazuje więc wyraźnie na zastosowanie art. 227 KPC. Za-
rzutu naruszenia tego przepisu kasacja jednak nie konstruuje. Sąd Rejonowy szcze-
gółowo wskazał, dlaczego pominął te dowody. Istotne w sprawie było, czy przyczyna
wypowiedzenia powodowi umowy o pracę faktycznie istniała – była rzeczywista i
uzasadniała wypowiedzenie – oraz czy kryteria doboru powoda do zwolnienia z
pracy zostały przyjęte i zastosowane prawidłowo. Zgłoszone przez powoda wnioski
dowodowe – pominięte przez Sąd Rejonowy – nie dotyczyły żadnej z tych okolicz-
ności (bo istotne dla sprawy okoliczności nie mieszczą się w pojęciu „kondycji przed-
siębiorstwa”), a zatem ich pominięcie było prawidłowe i nie naruszało wskazanego w
kasacji art. 217 § 2 KPC.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację na podstawie art.
39312
KPC.
========================================