Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 stycznia 2001 r.
I PKN 212/00
Nieprawidłowe rozliczenie przez pracownika powierzonego mu mienia
może stanowić przyczynę utraty do niego zaufania pracodawcy i uzasadniać
wypowiedzenie umowy o pracę.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Krzysztofa Ł. i Renaty A. przeciwko Powszechnej Spółdzielni Spożywców
„S.” w T. o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, na skutek kasacji powodów od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu
z dnia 30 września 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację Renaty A.;
umorzył postępowanie kasacyjne z kasacji Krzysztofa Ł.;
nie obciążył powodów kosztami postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z
dnia 30 września 1999 r. [...] oddalił apelacje Renaty A. i Krzysztofa Ł. od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Trzciance z dnia 27 kwietnia 1999 r. [...], oddalają-
cego powództwa Renaty A. o uznanie wypowiedzenia umowy o pracę z dnia 13 maja
1997 r. za bezzasadne i Krzysztofa Ł. o odszkodowanie z tytułu wadliwego wypowie-
dzenia umowy o pracę z dnia 4 kwietnia 1997 r.
Sąd ustalił, że powódka była zatrudniona w Powszechnej Spółdzielni Spożyw-
ców „S.” w T. od 1 lutego 1991 r. na stanowisku kierownika sklepu SDH „A.” – Dział
Spożywczy, a powód od 1 stycznia 1993 r. na stanowisku zastępcy kierownika tej
placówki. Na podstawie kolejnych umów o wspólnej odpowiedzialności materialnej
powodom i innym pracownikom powierzano mienie wyszczególnione w spisie in-
2
wentaryzacyjnym. W 1996 r. w sklepie, w którym zatrudnieni byli powodowie, prze-
prowadzono pięć inwentaryzacji. Wykazały one: pierwsza - z 24 stycznia - niedobór
w wysokości 1.608,65 zł, druga - z dnia 27 lutego - nadwyżkę w kwocie 311,43 zł,
trzecia - z dnia 27 lipca - nadwyżkę w kwocie 1.131, 96 zł, czwarta - z dnia 26 wrześ-
nia - niedobór w wysokości 703,27 zł, piąta - z dnia 12 października - niedobór w wy-
sokości 584 zł. Wszyscy odpowiedzialni materialnie pracownicy sklepu złożyli
oświadczenie następującej treści: „oświadczamy, że wszystkie operacje mające
wpływ na rozliczenie z powierzonego nam mienia, a w szczególności przychody oraz
rozchody towarów, opakowań i gotówki zostały do chwili rozpoczęcia spisu udoku-
mentowane i wykazane w raportach punktu inwentaryzacyjnego. Równocześnie nie
zgłaszamy żadnych innych okoliczności mogących mieć wpływ na wyniki rozlicze-
nia”. Wyniki inwentaryzacji spowodowały utratę zaufania zarządu pozwanej Spół-
dzielni do powodów. Otrzymali oni wypowiedzenia umowy o pracę. Jako przyczynę
wypowiedzenia wskazano „złe rozliczenie mienia powierzonego przez Spółdzielnię
(superata, manka)”. Rozliczenia wyników inwentaryzacyjnych oparto na zachowaniu
ciągłości bilansowej. Zachowane zostały zasady przeprowadzania spisów z natury.
Po zainstalowaniu w sklepie kas fiskalnych nie wprowadzono raportu kasowego,
oddzielającego w sposób wyraźny obrót towarów z kas fiskalnych od obrotu gotów-
kowego. Nie było też oddzielnego rozliczania skupu butelek. Z tego względu prowa-
dzono dodatkowo zapisy w raporcie obrotów - doliczając stan gotówki po stronie
przychodów i rozchodów oraz stan gotówki pobranej z kasy głównej za zakup opa-
kowań. Stosowany w sklepie skomplikowany sposób dokumentacji obrotu nie był
prawidłowy. Możliwe było jednak ustalenie stanu gotówki w kasie w dowolnym cza-
sie. Brak raportu kasowego, stosowana metoda sporządzania raportu obrotu i brak
oddzielnego rozliczania skupu opakowań, nie miały znaczenia dla wyników inwenta-
ryzacji.
W ocenie Sądu, wykazanie przez pracodawcę niedoboru może stanowić uza-
sadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, o ile pracownik nie dowiedzie,
że niedobór jest następstwem okoliczności od niego niezależnych. Powodowie nie
wykazali, że niedobory i superaty powstały z przyczyn od nich niezależnych. Sam
fakt stwierdzenia niedoboru mógł spowodować utratę zaufania strony pozwanej do
powodów, niezależnie od tego czy uchybili oni obowiązkom pracowniczym w sposób
zawiniony, czy niezawiniony, a nawet wówczas, gdyby nie dopuścili się w ogóle na-
ruszenia obowiązków. Do osób zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych należy
3
stosować ostrzejsze kryteria oceny ich pracy. Od jakości kadry kierowniczej zależy w
dużej mierze prawidłowy obrót towarowy i funkcjonowanie placówki, w znacznym
stopniu, samodzielnej.
Powodowie zaskarżyli ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawy naru-
szenie prawa materialnego - przez błędną wykładnię „art. 45 § 1 k.p.c., polegającą
na przyjęciu, że wypowiedzenie umowy o pracę było uzasadnione” oraz naruszenie
przepisów postępowania, a to: art. 233 KPC poprzez ustalenie, „iż powodowie nie
wykazali, że kolejne niedobory i superaty powstały z przyczyn od nich niezależnych” i
uznanie, że „powodowie mieli wpływ na wprowadzenie w sklepie prawidłowych rozli-
czeń w postaci możliwości zastosowania odpowiednich dokumentów stosowanych
przy sprzedaży fiskalnej” oraz art. 328 § 2 KPC poprzez brak omówienia „wiarygod-
ności i mocy dowodu znajdującej się w aktach opinii z dnia 15 września 1997 r. i 6
lipca 1998 r. doradcy podatkowego Edwarda W.”, wnieśli o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie
sprawy temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania. Zdaniem ich pełno-
mocnika, powodowie wykazali, że manka i superaty powstały z przyczyn od nich nie-
zależnych, a zwłaszcza „z powodu braku właściwych dokumentów niezbędnych przy
sprzedaży fiskalnej takich jak raport kasowy i niewłaściwie sporządzony raport obro-
tu”. Przedstawione przez biegłych sądowych opinie nie wyjaśniły faktów istotnych dla
rozstrzygnięcia sprawy. Zawierają one wewnętrzne sprzeczności. Ustaleń faktycz-
nych Sąd dokonał opierając się na opiniach nieprzydatnych i niepełnych, które sam
uznał za niewystarczające, skoro powoływał kolejnych biegłych, wzywał ich do pi-
semnego uzupełnienia opinii i ustnego ich wyjaśniania. Biegli nie wykazali, że nie ma
zależności między zaniedbaniami w prowadzeniu dokumentacji obowiązującej w
systemie kas fiskalnych a wynikami inwentaryzacji. Stany ewidencyjne odbiegały od
wykazywanych w raporcie. Wyrok nie został wydany po wszechstronnym rozważeniu
dowodów zebranych w sprawie. Sąd nie podał przyczyn odmowy wiarygodności i
mocy dowodowej opinii Edwarda W. Z opinii tej wynika jednoznacznie, że wadliwy
system dokumentacji przy sprzedaży fiskalnej prowadził do zafałszowania wyników
inwentaryzacji. Powodowie nie mieli też wpływu na sposób prowadzenia dokumenta-
cji. Prawidłowy raport kasowy Zarząd Spółdzielni wprowadził dopiero w październiku
1998 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Pełnomocnik Krzysztofa Ł. cofnął kasację wniesioną w imieniu skarżącego
jako niedopuszczalną na podstawie art. 393 pkt 1 KPC. Powód zmienił w toku postę-
powania swoje pierwotne roszczenie o przywrócenie do pracy i żądał odszkodowa-
nia. Jego miesięczne wynagrodzenie wynosiło 683,03 zł. Wysokość odszkodowania
(trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia - art. 471
KP) była niższa od pięciu tysię-
cy złotych. W sprawach o świadczenie kasacja nie przysługuje, jeżeli wartość przed-
miotu zaskarżenia jest niższa od pięciu tysięcy złotych. Sąd Najwyższy orzekł w tym
zakresie jak w sentencji na podstawie art. 355 KPC w zwiazku z art. 39319
KPC i art.
391 KPC.
Nie jest trafny podniesiony w kasacji Renaty A. zarzut niewyjaśnienia przez
Sąd okoliczności spornych sprawy, istotnych dla jej rozstrzygnięcia. Sąd zgromadził
liczne dowody, nie tylko wnioskowane przez strony, w postaci dokumentów, zeznań
świadków i stron oraz opinii biegłych. Ocenił je w granicach swobody wyznaczonej w
art. 233 KPC. Ustalenie, że powodowie nie wykazali, iż stwierdzone w wyniku kolej-
nych inwentaryzacji niedobory i superaty powstały z przyczyn od nich niezależnych
ma pełne podstawy w zebranym materiale dowodowym. Opinie sporządzone przez
trzech biegłych sądowych (Alojzego W., Henryka J. i Mieczysława S.) są zbieżne w
zasadniczych wnioskach. Nie dowodzi ich nieprzydatności, nierzetelności, niefacho-
wości, jak twierdzi skarżąca, okoliczność, że biegli uzupełniali je na piśmie i wyja-
śniali ustnie. Powodowie zmierzali w całym procesie do wykazania, że wyniki kolej-
nych inwentaryzacji nie oddają rzeczywistego stanu rzeczy, lecz są skutkiem przyję-
tej u strony pozwanej nieprawidłowej dokumentacji obrotu, braku raportu kasowego i
oddzielnego rozliczania skupu opakowań. Tezie tej zaprzeczały wnioski biegłych. Na
żądania powodów składane w pismach procesowych i na rozprawach Sąd wzywał
więc biegłych do dodatkowych czynności, które miały służyć wyjaśnieniu wątpliwości
podnoszonych przez skarżących. Przedłożone przez powodów opinie Edwarda W.,
mające charakter dokumentów prywatnych, wbrew twierdzeniom pełnomocnika skar-
żących, nie zawierały jednoznacznego stwierdzenia o związku przyczynowym mię-
dzy wynikami inwentaryzacji i sposobem dokumentacji obrotu. Opinie te podlegały
ocenie jak wszystkie inne dowody. To, że Sąd nie odniósł się do nich w uzasadnieniu
zaskarżonego wyroku nie stanowi uchybienia, które mogłoby mieć istotny wpływ na
wynik sprawy. Po pierwsze, art. 328 § 2 KPC nie nakłada na Sąd obowiązku odno-
szenia się do wszelkich twierdzeń stron, a tak należy kwalifikować „prywatne” opinie
5
doradcy podatkowego Edwarda W. Po drugie, skarżący nie wykazali, jaki istotny
wpływ na wynik sprawy mogło mieć nieustosunkowanie się w motywach wyroku do
tych opinii. Po trzecie, z braku omówienia w uzasadnieniu wyroku opinii prywatnego
eksperta strony, sporządzającego opinię na jej zamówienie i na jej koszt, odmiennej
od trzech opinii biegłych sądowych, należy wnosić, że Sąd odmówił dania jej wiary,
jako odosobnionej, nie zaś, że ją pominął. Po czwarte, uzasadnienie jest sporządza-
ne do wydanego już, zawierającego rozstrzygnięcie sprawy wyroku i stąd wątpliwy
jest w ogóle jakikolwiek wpływ sposobu pisemnego podania jego motywów na wynik
sprawy.
Sąd prawidłowo ocenił i zakwalifikował prawnie ustalony niewadliwie stan fak-
tyczny. Niedobory i superaty świadczą o nieprawidłowości pracy pracowników odpo-
wiedzialnych materialnie za powierzone im mienie z obowiązkiem zwrotu lub wyli-
czenia się. Rację ma Sąd, że kryteria oceny pracy osób zatrudnionych na stanowi-
skach kierowniczych, odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie placówki po-
winny być surowsze. Zgodzić się należy z poglądem, że nieprawidłowe rozliczenie
przez pracownika powierzonego mu mienia może stanowić przyczynę utraty do niego
zaufania pracodawcy, a w rezultacie uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę.
Słusznie podniósł Sąd, że wypowiedzenie jest zwykłym sposobem rozwiązywania
umów o pracę zawartych na czas nie określony i do rozwiązania stosunku pracy tym
sposobem nie jest wymagana żadna szczególna przyczyna, a zwłaszcza zawinione
przez pracownika uchybienie obowiązkom pracowniczym. Zarzut naruszenia art. 45
KP nie jest wobec powyższego zasadny.
Kasacja Renaty A. nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego Sąd Najwyż-
szy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================