Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 stycznia 2001 r., II CKN 361/00
Przypozwanie (art. 84 k.p.c.) nie przerywa biegu przedawnienia roszczeń
regresowych przewidzianych w art. 828 § 1 k.c.
Przewodniczący: Sędzia SN Marian Kocon (sprawozdawca)
Sędziowie SN: Krzysztof Kołakowski, Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2001 r. na rozprawie
sprawy z powództwa Zakładu Ubezpieczeń i Reasekuracji „P.” przeciwko Polskim
Kolejom Państwowym, Zachodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w P. o
zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z
dnia 28 kwietnia 1998 r.,
oddalił kasację.
Uzasadnienie
Powodowy Zakład Ubezpieczeń pierwotnie domagał się zasądzenia od
pozwanych Kolei kwoty 62 547,84 zł z odsetkami, po czym rozszerzył żądanie
pozwu o dalsze kwoty 106 389,22 zł i 168 981,00 zł z odsetkami tytułem zwrotu
wypłaconego odszkodowania za szkodę spowodowaną wznieceniem pożaru lasu
w sierpniu 1992 r.
Sąd Wojewódzki w Poznaniu wyrokiem z dnia 23 czerwca 1997 r. uwzględnił
powództwo do wysokości 348 633, 81 zł z odsetkami. Ustalił, że powodowy Zakład
zapłacił odszkodowanie w tej wysokości za szkodę powstałą w mieniu Zakładów
Energetycznych S.A. w P. wskutek pożaru, którego przyczyną był przejazd pociągu
z niesprawnym wagonem. Odpowiedzialność za to ponoszą pozwane Koleje na
podstawie art. 435 k.c.
Od tego wyroku apelację wniosły pozwane Koleje, a Sąd Apelacyjny
w Poznaniu wyrokiem z dnia 28 kwietnia 1998 r. zmienił wyrok Sądu
Wojewódzkiego i zasądzoną kwotę obniżył do wysokości 62 547,84 zł z odsetkami.
Sąd Apelacyjny uwzględnił zgłoszony przed Sądem pierwszej instancji zarzut
przedawnienia roszczenia przekraczającego tę kwotę.
Kasacja powoda – oparta na obu podstawach z art. 3931
k.p.c. – zawiera
zarzut naruszenia art. 84, 85, 321, 378 § 1 i 2, art. 382, 386 k.p.c. oraz art. 123
§ 1 i 2, art. 124, art. 442 § 1, art. 828, 60 i 455 k.c., oraz wniosek o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Istota podniesionych w kasacji zarzutów sprowadza się do podważenia
stanowiska Sądu Apelacyjnego, że przypozwanie pozwanych Kolei (art. 84 k.p.c.)
nie przerwało biegu przedawnienia roszczenia regresowego.
Przypozwanie, o którym mowa w art. 84 k.p.c., jest instytucją prawa
procesowego. Według § 1 tego przepisu, przypozwanie może nastąpić wówczas,
gdy w razie niekorzystnego rozstrzygnięcia procesu przysługiwałoby stronie
roszczenie względem osoby trzeciej albo osoba trzecia mogłaby wystąpić
z roszczeniem przeciwko stronie. Powszechnie przyjmuje się, że procesowym
skutkiem przypozwania jest, zgodnie z art. 85 w powiązaniu z art. 82 k.p.c.,
pozbawienie osoby przypozwanej zarzutu male gesti processus. Takie
sformułowanie przepisów nie uniemożliwia jednak przyjęcia, że przypozwanie
wywierać może jeszcze inne pozaprocesowe skutki, które wynikać już będą
z poszczególnych przepisów prawa materialnego.
Wato jednak zauważyć, że sformułowanie art. 74 § 1 d.k.p.c. (powstałego z
połączenia rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 litopada 1930 r. i
z dnia 27 października 1932 r., ogłoszonego jako tekst jednolity w obwieszczeniu
Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 sierpnia 1950 r., Dz.U. Nr 43, poz. 394) było
szersze. Przepis ten stanowił, że przypozwanie ma służyć zachowaniu skutków
prawnych w stosunku do osoby trzeciej, a więc skutków w zakresie stosunków
łączących stronę z osobą trzecią. Stąd też przyjmowano, że instytucja
przypozwania pomyślana jest dla przypadków, w których w myśl prawa cywilnego
konieczne jest zawiadomienie osoby trzeciej o toczącym się procesie, a ponieważ
skutki materialnoprawne przypozwania nie zostały określone w przepisach prawa
procesowego, postanowień w tym zakresie szukać należało w innych przepisach,
np. w kodeksie zobowiązań.
Art. 279 pkt 2 k.z. wymieniał przypozwanie, jako jedną z czynności
przerywających bieg przedawnienia. Dlatego też w czasie, w którym obowiązywał
ten przepis, nie było żadnych wątpliwości co do tego skutku przypozwania.
Jednakże sytuacja zmieniła się, gdy art. IV pkt 1 ustawy z dnia 18 lipca 1950 r. –
Przepisy wprowadzające przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz.U. Nr 34, poz. 312 –
dalej "p.o.p.c.") uchylił omawiany przepis kodeksu zobowiązań wobec uregulowania
zagadnienia przerwy biegu przedawnienia w art. 111 pkt 2 p.o.p.c. Rezygnując z
wyliczania poszczególnych czynności przerywających bieg przedawnienia,
ustawodawca przyjął zasadę, że przerwanie biegu tego terminu następuje „przez
każdą czynność przedsięwziętą w celu dochodzenia roszczenia przed sądem”.
Uznanie zatem przypozwania za czynność przerywającą bieg przedawnienia
zależało od tego, czy można przyjąć, że jest ono czynnością „przedsięwziętą w celu
dochodzenia roszczenia”. Przeważający pogląd, że przepis art. 111 pkt 2 p.o.p.c.
swoim zakresem odpowiada dawnemu art. 279 pkt 2 k.z., prowadził do uznawania,
że przypozwanie jest nadal czynnością, z której dokonaniem prawo materialne
wiąże przerwanie biegu przedawnienia.
Sytuacja uległa jednak zmianie wobec przyjęcia w art. 123 § 1 pkt 1 k.c.
nowej, odmiennej redakcji przepisu regulującego przypadki przerwania biegu
przedawnienia. Przyjęto bowiem, że „bieg terminu przedawnienia przerywa się
przez każdą czynność przed sądem (...) przedsięwziętą bezpośrednio w celu
dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia".
Podkreślono więc w nim wyraźnie bezpośredniość czynności, przerywającej bieg
przedawnienia, w zmierzaniu do dochodzenia lub ustalenia roszczenia. Ta cecha
eliminuje więc liczne czynności, z którymi poprzednio wiązano skutek w zakresie
przerwania biegu przedawnienia, w tym przypozwanie. Z procesowego celu tej
instytucji wynika bowiem wyraźnie, że nie można zaliczyć jej do czynności
zmierzających bezpośrednio do dochodzenia lub ustalenia roszczenia.
Wychodząc z tych założeń, niepodobna podzielić poglądu skarżącego, że
przypozwanie (art. 84 k.p.c.) przerywa bieg przedawnienia roszczeń regresowych
przewidzianych w art. 828 § 1 k.c.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39312
k.p.c., jak
w sentencji.