Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 25 stycznia 2001 r., III CKN 1382/00
Brak w pisemnej sentencji wyroku rozstrzygnięcia o całości żądania
powoduje, że w tej części wyrok nie istnieje, także wtedy gdy ogłoszono o
całości żądania.
Przewodniczący: Sędzia SN Henryk Pietrzkowski
Sędzia SN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca), Sędzia SA Hanna Małaniuk
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2001 r. na posiedzeniu
niejawnym sprawy z powództwa Związkowej Spółdzielni Mieszkaniowej w K.
przeciwko Przedsiębiorstwu Budownictwa Przemysłowego „B.3”, Spółce Akcyjnej w
K. o zapłatę, na skutek kasacji powoda od postanowienia Sądu Apelacyjnego w
Krakowie z dnia 12 kwietnia 2000 r.,
postanowił oddalić kasację.
Uzasadnienie
Związkowa Spółdzielnia Mieszkaniowa w K. domagała się zasądzenia od
Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłowego „B.3”, Spółki Akcyjnej w K. kwoty
1 500 000 zł z odsetkami.
Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 28 października 1999 r. zasądził
od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 740 000 zł z ustawowymi odsetkami
oraz orzekł o kosztach, w pisemnej sentencji pomijając pozostałą część żądanej
przez powódkę sumy, to jest kwotę 760 000 zł. W sporządzonym na piśmie
uzasadnieniu Sąd Okręgowy wyjaśnił, dlaczego – jego zdaniem – zasadne jest
roszczenie powódki co do kwoty 740 000 zł oraz stwierdził, że w pozostałej części
powództwo oddalił.
Powódka wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego w części oddalającej
powództwo o zasądzenie kwoty 760 000 zł.
Sąd Okręgowy w Krakowie postanowieniem z dnia 14 stycznia 2000 r. odrzucił
apelację jako niedopuszczalną, gdyż skierowana była przeciwko rozstrzygnięciu
nieistniejącemu.
W zażaleniu na postanowienie o odrzuceniu apelacji powódka podniosła, że –
odczytując sentencję wyroku – ogłoszono, iż w pozostałej części powództwo
zostało oddalone. Zgłosiła na tę okoliczność dowód z zeznań świadków obecnych w
czasie ogłaszania wyroku.
Sąd Apelacyjny w Krakowie postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2000 r. oddalił
zażalenie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, z porównania art. 324 § 1 in fine k.p.c. i
art. 326 § 3 k.p.c. wynika, że niespisanie części wyroku jest równoznaczne z
nieistnieniem takiego wyroku w nieuzewnętrznionej na piśmie części.
Od postanowienia Sądu Apelacyjnego powódka wniosła kasację opartą na
podstawie naruszenia przepisów postępowania – art. 324 § 1 k.p.c., 326 § 2 i 3, art.
332 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu przytoczono orzeczenia, w których Sąd Najwyższy
wskazał, że przed ogłoszeniem wyroku sąd nie jest jeszcze związany podpisanym
dokumentem wyroku, a więc jego treść może jeszcze ulec zmianie (wyrok z dnia 15
grudnia 1967 r., I PR 397/67, nie publ.) oraz że brak protokołu ogłoszenia wyroku
nie wyłącza ustalenia, iż w rzeczywistości wyrok był ogłoszony (uchwała z dnia 17
października 1978 r., III CZP 62/78, OSNC 1979, nr 5, poz. 88). Zdaniem skarżącej,
skoro nastąpiło ogłoszenie wyroku co do oddalonej części powództwa, jednakże
wyrok nie został w tej części sporządzony na piśmie, Sąd jest związany nie
dokumentem wyroku, który przed ogłoszeniem nie jest udostępniany stronom sporu
właśnie z tego powodu, że treść jego może ulec zmianie, a treścią ogłoszonego na
posiedzeniu jawnym wyroku, co umożliwia stronom procesu jego kontrolę
i ewentualne wystąpienie z wnioskiem o uzupełnienie. Przyjęcie poglądu zawartego
w zaskarżonym kasacją postanowieniu zamykałoby stronie korzystanie z tej
możliwości procesowej, w wypadku, gdy sąd ogłasza wyrok, jednakże w części nie
sporządza go na piśmie. Podniesiono ponadto, że o wykładni wyroku powinna
decydować treść jego uzasadnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. Trafnie Sąd Apelacyjny przyjął, że brak w pisemnej
sentencji wyroku rozstrzygnięcia o całości żądania pozwu powoduje, że co do
pominiętej części wyrok nie istnieje. Skutku tego nie można wyłączyć przy ustnym
ogłoszeniu wyroku ani przez stwierdzenie nieistniejącego orzeczenia w pisemnym
uzasadnieniu.
Wady wyroku były wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W
ostatnim czasie, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 września 2000 r., III CZP
29/00 (OSNC 2001, nr 2, poz. 25) wyjaśnił, że wyrok, którego sentencji skład sądu
nie podpisał, nie istnieje w znaczeniu prawnoprocesowym także wówczas, gdy
został ogłoszony. Wymieniona uchwała dotyczy innego stanu faktycznego niż w
niniejszej sprawie, trzeba jednak zauważyć, że skoro nie istnieje wyrok nie
podpisany, to tym bardziej nie może istnieć wyrok w ogóle nie napisany. Nie ma zaś
uzasadnionych przyczyn, dla których odmiennie należałoby traktować wadę
dotyczącą części wyroku i wadę odnoszącą się do jego całości.
Wydanie wyroku jest czynnością złożoną. Jednym z jej elementów jest
sporządzenie pisemnej sentencji. Nie nasuwa zastrzeżeń pogląd wyrażony
w cytowanym w skardze kasacyjnej wyroku z dnia 15 grudnia 1967 r., że do czasu
ogłoszenia wyroku sąd nie jest związany podpisaniem sentencji i może dokonywać
w niej zmian. Trafność tego stanowiska wynika a contrario z treści art. 332 § 1 k.p.c.
Z możliwości zmiany pisemnej sentencji przed jej ogłoszeniem nie wynika jednak
dopuszczalność ogłoszenia wyroku bez spisania jego sentencji. Według art. 324 § 1
k.p.c., na naradzie następuje spisanie sentencji wyroku. Przepis art. 326 § 3 k.p.c.
wymaga, aby ogłoszenie wyroku nastąpiło przez odczytanie sentencji. Odczytać
można tylko to, co wcześniej zostało napisane. Wobec wymienionych wymagań
część sentencji wyroku ogłoszona bez sformułowania jej na piśmie nie może być
traktowana jako wyrok.
Sugerowane w kasacji odmienne stanowisko nie jest poprawne jurydycznie,
a ponadto jego przyjęcie powodowałoby niepożądane skutki. W konsekwencji
należałoby bowiem dopuścić ustalanie zakresu i treści wyroku za pomocą wszelkich
środków dowodowych, także dowodów osobowych. Godziłoby to w powagę wyroku,
a także mogłoby zagrażać bezpieczeństwu obrotu.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 października 1978 r., III CZP 62/78
dotyczy innej wady wyroku. W tamtym stanie faktycznym istniała pisemna
sentencja, a brak było protokołu jej ogłoszenia. Sąd Najwyższy nie wyłączył
możliwości ustalania, że w rzeczywistości wyrok był ogłoszony. Ustalanie
okoliczności ogłoszenia wyroku jest jakościowo odmienne od ustalania zakresu i
treści rozstrzygnięcia.
Uzasadnienie wyroku ma ścisły związek z jego wydaniem, gdyż stanowi
odzwierciedlenie procesu myślowego i decyzyjnego sądu. Uzasadnieniem nie da
się jednak zastąpić sentencji. Niezbędne elementy sentencji wyroku i uzasadnienia
wyroku zostały zróżnicowane i ustawowo wskazane. Przepis art. 325 k.p.c. określa
co powinna zawierać sentencja, zaś przepis art. 328 § 2 k.p.c. wymienia elementy
uzasadnienia. Rozstrzygnięcie sądu o żądaniach stron wymienione jest tylko w art.
325 k.p.c. jako obligatoryjny element sentencji wyroku, a nie jego uzasadnienia.
W razie wątpliwości co do treści wyroku, przy jego wykładni pomocne może być
uzasadnienie, ale nie można dokonywać wykładni rozstrzygnięcia, które nie istnieje.
W razie ogłoszenia rozstrzygnięcia nie zamieszczonego w pisemnej sentencji
wyroku, może zdarzyć się sytuacja, że strona bez swojej winy nie zachowa terminu
przewidzianego w art. 351 § 1 k.p.c. dla złożenia wniosku o uzupełnienie wyroku.
Nie zamyka to jednak możliwości korzystania z tej instytucji, gdyż w takiej sytuacji
dopuszczalne byłoby przywrócenie terminu (art. 168 § 1 k.p.c.).
Z powyższych względów i na mocy art. 39312
k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł, jak
w sentencji postanowienia.