Pełny tekst orzeczenia

UCHWAŁA Z DNIA 27 LUTEGO 2001 R.
I KZP 49/2000
Uprawnienie do dochodzenia roszczeń, o których mowa w art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń
wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepod-
ległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), przysłu-
guje również takiemu dziecku osoby represjonowanej, które zostało po
śmierci tej osoby przysposobione w drodze adopcji niepełnej na podstawie
art. 64 ustawy z dnia 27 czerwca 1950 r. – kodeks rodzinny (Dz. U. Nr 34,
poz. 308 ze zm.), jeżeli nie nastąpiło przekształcenie tego przysposobienia
w pełne.
Przewodniczący: sędzia SN J. Bratoszewski (sprawozdawca).
Sędziowie SN: J. Szewczyk, F. Tarnowski.
Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.
Sąd Najwyższy w sprawie Janusza N., po rozpoznaniu, przekazane-
go na podstawie art. 441 § 1 k.p.k., przez Sąd Apelacyjny w R., postano-
wieniem z dnia 21 grudnia 2000 r., zagadnienia prawnego wymagającego
zasadniczej wykładni ustawy:
„Czy uprawnienie do dochodzenia roszczenia, o którym mowa w art.
8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orze-
czeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na
rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz. U. Nr 34, poz. 149
z późn. zm.) przechodzi na dziecko (biologiczne) osoby represjono-
2
wanej, które po jej śmierci zostało przysposobione na podstawie art.
64 i następne kodeksu rodzinnego z dnia 2 sierpnia 1950 r. (Dz. U.
Nr 34, poz. 311) – adopcja niepełna (art. XIII § 1 ustawy z dnia 25 lu-
tego 1964 r. – przepisy wprowadzające kodeks rodzinny i opiekuń-
czy, Dz. U. z 5 marca 1964 r., Nr 9, poz. 60 w zw. z art. 124 k.r.o.)?”
u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j.
U Z A S A D N I E N I E
Przedstawione Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 441 k.p.k. do
rozstrzygnięcia zagadnienie prawne zrodziło się w następującym układzie
procesowym.
Janusz N. jest biologicznym dzieckiem Antoniego i Janiny Ż., którzy
działali na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i z tego powodu
byli ścigani w 1946 r. przez ówczesne organy bezpieczeństwa, a następnie
zostali skrytobójczo zamordowani. Po śmierci rodziców Janusz N. został
adoptowany postanowieniem Sądu Powiatowego w S. z dnia 4 grudnia
1953 r. przez Jana Rudolfa N. i Stefanię N.
We wniosku skierowanym do Sądu Okręgowego w R. Janusz N.
wniósł, między innymi, o zasądzenie na jego rzecz kwoty 50.000 zł tytułem
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikłą ze śmierci jego rodziców
Antoniego i Janiny Ż.
Sąd Okręgowy w R., wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2000 r., oddalił ten
wniosek, wychodząc z założenia, że roszczenie to wnioskodawcy nie przy-
sługuje, gdyż po przysposobieniu go utracił on uprawnienia przewidziane w
art. 8 ust. 1 ustawy „lutowej”. W wyniku apelacji wniesionej przez pełno-
mocnika wnioskodawcy, kwestionującej słuszność tego stanowiska, sprawę
3
rozpoznawał Sąd Apelacyjny w R., który uznał, że przy rozpoznaniu apela-
cji wyłoniło się zagadnienie prawne, wymagające dokonania zasadniczej
wykładni ustawy, i dlatego zwrócił się do Sądu Najwyższego na podstawie
art. 441 k.p.k. o jego rozstrzygnięcie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedstawione zagadnienie prawne da się sprowadzić do kwestii, czy
przysposobienie niepełne, o którym mowa w art. 124 kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego – w odróżnieniu od przysposobienia pełnego – powoduje
utratę przez osobę przysposobioną uprawnień dziecka, a w szczególności,
uprawnień do dochodzenia roszczeń przewidzianych w art. 8 ust. 1 w zw.
z art. 11 ust. 2 ustawy „lutowej” po represjonowanych rodzicach, którzy na
skutek tych represji ponieśli śmierć.
Co do tego bowiem, że przysposobienie wnioskodawcy dokonane
pod rządem kodeksu rodzinnego z 1950 r. traktuje się w aktualnym stanie
prawnym jako przysposobienie niepełne, ze skutkami przewidzianymi w art.
124 obecnie obowiązującego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, nie ma
wątpliwości, gdyż tak właśnie należy je traktować z mocy art. XIII przepi-
sów wprowadzających kodeks rodzinny i opiekuńczy (ustawa z dnia 25
lutego 1964 r.).
Ustosunkowując się zatem do skutków prawnych, jakie wywołuje
przysposobienie niepełne w zestawieniu z uprawnieniami „dziecka” przewi-
dzianymi w art. 8 ust. 1 powołanej ustawy, stwierdzić należy, że zgodnie z
art. 124 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, istota przysposobienia
niepełnego sprowadza się do tego, że jego skutki polegają wyłącznie na
powstaniu stosunku między przysposabiającym a przysposobionym. Przy-
sposobiony nie zostaje w pełni włączony do rodziny przysposabiającego,
jak też nadal pozostaje członkiem swej rodziny naturalnej, zachowując
wszelkie więzy pokrewieństwa z tą rodziną, przy czym wchodzi w skład ro-
dziny przysposabiającego, a nie swoich rodziców naturalnych (zob. J. Igna-
4
towicz, K. Piasecki, J. Pietrzykowski, J. Winiarz: Kodeks rodzinny i opie-
kuńczy z komentarzem, Warszawa 1990, s. 499-500, B. Walaszek: Przy-
sposobienie w polskim prawie rodzinnym oraz w polskim prawie międzyna-
rodowym prywatnym i procesowym, Warszawa 1966, s. 278 oraz H. Cie-
pła, B. Czech, T. Domińczyk, S. Kalus, K. Piasecki i M. Sychowicz: Kodeks
rodziny i opiekuńczy z komentarzem, Warszawa 2000, s. 691). Korelatem
ograniczenia skutków przysposobienia do samego tylko przysposabiające-
go j e s t b r a k z e r w a n i a w i ę z i p r a w n e j z j e g o r o d z
i n ą naturalną. Wszelkie więzy i związane z nimi prawa i obowiązki w sto-
sunku do rodziny naturalnej przysposobionego z o s t a j ą z a c h o w a n
e o tyle, o ile nie wyłącza ich stosunek przysposobienia.
Wyrazem zachowania tych uprawnień (lub obowiązków) przez osobę
przysposobioną – w wypadku przysposobienia niepełnego – jest regulacja
zawarta w art. 131 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w myśl które-
go może ją obciążać – choć w ostatniej kolejności – obowiązek alimenta-
cyjny, wobec wstępnych i rodzeństwa, a także regulacja dotycząca dzie-
dziczenia (art. 937 pkt 3 k.c.). W piśmiennictwie cywilistycznym przyjmuje
się bowiem, że w wypadku adopcji niepełnej przysposobiony dziedziczy
nadal po swoich krewnych (T. Sokołowski: Dziedziczenie w związku z
przysposobieniem, Rejent 1996, nr 11, s. 87; Kodeks cywilny, Komentarz,
pod redakcją K. Pietrzykowskiego, Warszawa 1998 r., s. 727 – 728). Iden-
tyczne stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 kwietnia
1968 r. (niepublik.).
Wszystkie wskazane uprawnienia przysposobionego – w wypadku
przysposobienia niepełnego – świadczą o tym, że nie przestaje on być
„dzieckiem” swych naturalnych rodziców, a w konsekwencji tego przyjąć
należy, że przysługują mu także uprawnienia wynikające z art. 8 ust. 1 w
zw. z art. 11 ust. 2 powołanej na wstępie ustawy „lutowej”, chyba że nastą-
piłoby przekształcenie tego przysposobienia w pełne.

I KZP 49/00

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia