Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 marca 2001 r.
II UKN 259/00
Do pracownika, który dopiero w okresie wypowiedzenia dokonanego na
jego wniosek, objął stanowisko pracy podlegające likwidacji, nie ma zastoso-
wania art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2001 r. sprawy z wniosku
Wilhelma M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego we Wrocławiu z dnia 24 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 3 listopada 1998 r. Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
w W. wstrzymał wypłatę emerytury Wilhelma M., przyznanej mu na podstawie rozpo-
rządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie
wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27), po stwierdzeniu w wyniku kontroli, że nie
została przez niego spełniona przesłanka nabycia prawa do tego świadczenia, wyni-
kająca z § 1 ust. 1 tego rozporządzenia, gdyż rozwiązanie umowy o pracę nie nastą-
piło w warunkach art. 1 ust. 1 lub art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.).
2
Odwołanie od decyzji organu rentowego oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 4 maja 1999 r. po ustale-
niu, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło na skutek wniosku ubezpieczonego, a
podana w świadectwie pracy przyczyna jej rozwiązania była nieprawdziwa. Sąd
pierwszej instancji przyjął, że w zatrudniającej ubezpieczonego Spółdzielni Kółek
Rolniczych w D. dokonywano przesunięć na licznych stanowiskach pracy nie dlate-
go, że istniały takie potrzeby organizacyjne, lecz tylko po to, aby umożliwić ubezpie-
czonemu uzyskanie prawa do emerytury, z obejściem warunku zwolnienia z przyczyn
dotyczących pracodawcy. Działania w tym kierunku polegały w szczególności na od-
wołaniu ubezpieczonego z dniem 31 grudnia 1995 r. z pełnionej od dnia 16 stycznia
1973 r. funkcji prezesa zarządu Spółdzielni, z jednoczesnym powierzeniem mu tylko
na czas wypowiedzenia (skróconego do jednego miesiąca) stanowiska specjalisty do
spraw zaopatrzenia, zwolnionego właśnie przez pracownika, który przeszedł na sta-
nowisko kierownika warsztatów, zajmowane przez pracownika powołanego od dnia 1
stycznia 1996 r. na prezesa Spółdzielni. Na stanowisku specjalisty do spraw zaopa-
trzenia, na które ubezpieczony został przeniesiony na czas wypowiedzenia, nie pełnił
on żadnych czynności, gdyż od dnia 2 stycznia 1996 r. chorował. Zostało ono
zlikwidowane z dniem 1 lutego 1996 r.
Wyrokiem z dnia 24 listopada 1999 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił
apelację ubezpieczonego. Przejmując ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, Sąd
drugiej instancji wyraził pogląd, że w Spółdzielni nie zachodziły żadne względy, mają-
ce charakter trudności ekonomicznych lub zmian organizacyjnych, usprawiedliwiają-
ce zwolnienie ubezpieczonego z pracy.
Ubezpieczony oparł kasację na podstawie naruszenia prawa materialnego -
art. 1 ust. 1 i art. 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
w związku z § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w
sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnia-
nych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, twierdząc, że ich naruszenie
polegało na “błędnym przyjęciu przez sądy obu instancji, że prezes Spółdzielni może
nabyć prawo do emerytury wcześniejszej tylko w razie upadłości lub likwidacji Spół-
dzielni”. Skarżący zakwestionował również - wskazując na naruszenie przepisu art.
83 KC - ustalenie, że powierzenie mu stanowiska zaopatrzeniowca było działaniem
pozornym. W ramach podniesionej podstawy kasacyjnej z art. 3931
pkt 2 KPC skar-
3
żący powołał się na naruszenie art. 233 § 1 KPC mające istotny wpływ na wynik
sprawy. Wnioski kasacji zmierzały do zmiany “zaskarżonych wyroków sądów I i II
instancji i uchylenie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych”, ewentualnie
“wyroków I i II instancji” i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
O szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących pracodawcy można mówić tylko w sytuacjach opisanych w art.
1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, czyli wów-
czas, gdy dochodzi do zmniejszenia zatrudnienia wymuszonego przyczynami eko-
nomicznymi lub zmianami organizacyjnymi, produkcyjnymi albo technologicznymi, w
tym także celem poprawy warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego,
które następuje przez jednorazowe lub w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące roz-
wiązanie stosunków pracy z grupą pracowników obejmującą co najmniej 10 % załogi.
Możliwe jest również powołanie się na przyczyny leżące po stronie pracodawcy przy
dokonywaniu zwolnienia indywidualnego (art. 10 ust. 1), byle tylko było motywowane
wyłącznie powodami wymienionymi w art. 1 ust. 1 ustawy.
Trafnie skarżący wywodził, że istotny wpływ na wynik sprawy miały dokonane
w jej toku ustalenia faktyczne, zwłaszcza te, które dotyczyły zmian na stanowiskach
pracy w Spółdzielni. Decydująca jednak była ocena, że tych przemieszczeń dokony-
wano jedynie celem umożliwienia mu nabycia prawa do emerytury, z obejściem wa-
runku zwolnienia z pracy w trybie ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy. Ustalenia takie zostały poczynione przez Sąd pierwszej instancji i
stały się przedmiotem kontroli Sądu Apelacyjnego, który stwierdził, że znajdują opar-
cie w materiale dowodowym oraz że przy jego ocenie Sąd pierwszej instancji nie
przekroczył reguł wyrażonych w art. 233 § 1 KPC. Sąd drugiej instancji, przejmując
te ustalenia, oparł się na własnym przekonaniu i - jak wynika z uzasadnienia jego
wyroku - na wszechstronnym rozważeniu sprawy. Należy zarazem podkreślić, co
wielokrotnie znalazło już wyraz w judykaturze Sądu Najwyższego, że ze względu na
pełną autonomię sądów orzekających w zakresie oceny dowodów, można ją podwa-
4
żyć wyjątkowo, tylko wówczas, gdy pozostaje w rażącej sprzeczności z wynikami
postępowania dowodowego lub zasadami logiki albo życiowego doświadczenia. O
takiej sprzeczności w rozpoznawanej sprawie nie może być mowy.
Sąd Apelacyjny właściwie ocenił stan faktyczny sprawy, wskazując na okolicz-
ności stanowiące wystarczającą podstawę do przyjęcia, że treść świadectwa pracy
nie odpowiadała rzeczywistości. Ubezpieczony wskazywał na podany w nim powód
swego zwolnienia, jako wynikający z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, czyli
likwidacji stanowiska głównego specjalisty do spraw zaopatrzenia. W stanie faktycz-
nym niniejszej sprawy kolejność zdarzeń była inna. Pierwotne przyczyny zwolnienia
ubezpieczonego leżały w jego własnej decyzji, wyrażonej wobec rady Spółdzielni o
zamiarze rozwiązania umowy o pracę w celu przejścia na emeryturę, a zajmowanie
likwidowanego stanowiska było już tylko następstwem tej decyzji. W konsekwencji
należy wyrazić pogląd, że pracownik, który w okresie wypowiedzenia, dokonanego
na jego wniosek, zajmuje stanowisko pracy podlegające likwidacji, nie zostaje - z
chwilą opuszczania tego stanowiska - zwolniony z pracy w okolicznościach określo-
nych w art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
W tym stanie rzeczy odmowa zastosowania przez Sąd drugiej instancji przepi-
su § 1 ust. 1 rozporządzenia z dnia 26 stycznia 1990 r. zasadzała się na stwierdze-
niu, że zwolnienie ubezpieczonego nie nastąpiło z inicjatywy ani z przyczyn leżących
po stronie pracodawcy, w związku z czym kasacyjny zarzut naruszenia prawa mate-
rialnego, skonkretyzowany jako „błędne przyjęcie przez sądy obu instancji, że prezes
Spółdzielni może nabyć prawo do emerytury wcześniejszej tylko w razie upadłości
lub likwidacji Spółdzielni”, nie wymagał rozważenia. Trafia zresztą w próżnię, gdyż
nie odnosi się stanu faktycznego sprawy ustalonego na podstawie faktów przedsta-
wianych przez ubezpieczonego.
Z tych względów na zasadzie art. 39312
KPC Sąd Najwyższy orzekł jak w
sentencji.
========================================