II CKN 658/00
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Postanowienie z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 658/00
Konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony
prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji)
wyłącza – w wypadku znoszenia współwłasności – oznaczenie terminu i
sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu
dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty (art. 212 § 2 i
3 k.c.).
Przewodniczący Sędzia SN Helena Ciepła
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca), Sędzia SA Jan Kremer
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Marii Ł. przy uczestnictwie Bernarda Ł. o
podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na rozprawie w dniu
12 kwietnia 2001 r. kasacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego
w Poznaniu z dnia 26 lutego 1999 r.,
oddalił kasację.
Uzasadnienie
Dokonując podziału majątku wspólnego, po ustaniu małżeńskiej wspólności
ustawowej Marii Jolanty Ł. i Bernarda Ł., Sąd Rejonowy zarządził sprzedaż
zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości o powierzchni 487 m2
położonej
w M.G., przy ul. S. nr 4.
Apelację wnioskodawczyni, opartą na zarzucie naruszenia art. 212 § 2 k.c.,
przez jego niewłaściwe zastosowanie, Sąd Okręgowy zaskarżonym
postanowieniem oddalił.
Bezsporne jest, że wymieniona nieruchomość nie może być fizycznie
podzielona (art. 212 § 2 k.c.), a Sądy obu instancji stwierdziły, że uczestnik
postępowania nie wyraził zgody na przyznanie mu spornej nieruchomości.
Konsekwentnie wnosił o jej sprzedaż i wskazywał okoliczności mające taki wniosek
uzasadniać. Postępowanie dowodowe potwierdziło te okoliczności, do których
należy także fakt, że wnioskodawczyni utrzymuje się z renty w wysokości 270 zł
miesięcznie i nie posiada żadnych oszczędności. (...)
Złożona przez skarżącą, na rozprawie apelacyjnej deklaracja dokonania spłaty
jednorazowo w kwocie 3000 zł i po 1000 zł miesięcznie nie jest wiarygodna.
Wnioskodawczyni, zdaniem tego Sądu, nie daje realnych gwarancji, na dokonanie
spłaty w takim rozmiarze i czasie, by uczestnik postępowania mógł zaspokoić swoje
potrzeby mieszkaniowe. (...)
Kasację wniosła wnioskodawczyni Maria Ł., zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędne zastosowanie art. 212 § 2 k.c. i wnosząc o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego jej rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Twierdzenia skarżącej dotyczące sytuacji materialnej i życiowej jej córki,
przedstawianej jako osoba młoda i zdolna do samodzielnego zarobkowania oraz
poniesienia części ciężaru należnej uczestnikowi postępowania spłaty, wymagają
odwołania się już na wstępie do przepisów prawa materialnego, mających
zastosowanie do podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej
(art. 46 k.r.o. oraz 1035 i nast. k.c.). Ponieważ przepisy o dziale spadku odsyłają w
kwestiach w nich nie uregulowanych do przepisów o zniesieniu współwłasności w
częściach ułamkowych, w rozpoznawanej sprawie znajdują zastosowanie przepisy
art. 210-221 k.c. Przedmiotem zniesienia współwłasności jest nieruchomość, której
własność przysługuje wnioskodawczyni i uczestnikowi postępowania.
Nieruchomość ta może być – stosownie do powołanych przepisów – przyznana
jednemu ze współwłaścicieli, z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego ze
współwłaścicieli. Badanie i ustalanie sytuacji materialnej i istnienia realnych
możliwości wywiązania się z nałożonego obowiązku spłaty może dotyczyć
wyłącznie współwłaściciela, a nie osoby trzeciej, którą jest córka wnioskodawczyni.
Dlatego twierdzenia skarżącej w odniesieniu do osoby nie będącej uczestnikiem
postępowania, mające dowodzić wadliwości zaskarżonego orzeczenia, są
bezprzedmiotowe.
Zniesienie współwłasności przez sprzedaż dokonaną stosownie do przepisów
kodeksu postępowania cywilnego stwarza możliwość – jak trafnie wskazał Sąd
Okręgowy – nabycia spornej nieruchomości przez córkę wnioskodawczyni.
Sądy obu instancji w sposób wszechstronny ustaliły i wnikliwy rozważyły –
w świetle art. 212 § 2 k.c. – usprawiedliwione interesy obojga współwłaścicieli,
czego skarżąca w kasacji nie podważa, samo zaś odmienne zapatrywanie o
własnych zdolnościach płatniczych i gwarancjach mających chronić interesy
uczestnika postępowania, wyrażone w oderwaniu od ustaleń, nie może prowadzić
do podzielenia wysuniętego w kasacji zarzutu. Uczestnik postępowania z
rozstrzygnięciem tej sprawy wiąże realizację swoich zamierzeń do uzyskania
własnego mieszkania.
Kwestionowane orzeczenie eliminuje niedopuszczalne różnicowanie ochrony
praw majątkowych wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. Konstytucyjna
zasada równej dla obojga współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw
majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) realizowana w warunkach gospodarki
wolnorynkowej wyklucza oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia ustalonej spłaty
bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela
uprawnionego do spłaty. Dążenie uczestnika postępowania do wyjścia ze stanu
bezdomności nie mogło być przez Sądy orzekające pominięte. Orzeczenia tych
Sądów zawierają właściwą i wyważoną ocenę uzasadnionych interesów stron oraz
ich sytuacji życiowej, wyrażona zaś ocena stanowiska prezentowanego przez
wnioskodawczynię w przedmiocie rozłożenia spłaty na najdłuższy okres jako nie
dającego realnych gwarancji zaspokojenia słusznych potrzeb uczestnika
postępowania, okazała się trafna. Byłoby to bowiem zróżnicowanie praw
majątkowych dotychczasowych współwłaścicieli w stopniu niedopuszczalnym.
Dlatego zarzut naruszenia art. 212 § 2 k.c. nie zasługiwał na uwzględnienie, a
kasacja, jako nie zawierająca uzasadnionych podstaw, została oddalona (art. 393-12
k.p.c. oraz art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy kodeks
postępowania cywilnego... Dz.U. Nr 48, poz. 554).
Konstytucyjna zasada równej dla wszystkich współwłaścicieli ochrony
prawnej własności i innych praw majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji)
wyłącza – w wypadku znoszenia współwłasności – oznaczenie terminu i
sposobu uiszczenia spłaty bez uwzględnienia uzasadnionego interesu
dotychczasowego współwłaściciela uprawnionego do tej spłaty (art. 212 § 2 i
3 k.c.).
Przewodniczący Sędzia SN Helena Ciepła
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca), Sędzia SA Jan Kremer
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Marii Ł. przy uczestnictwie Bernarda Ł. o
podział majątku wspólnego, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na rozprawie w dniu
12 kwietnia 2001 r. kasacji wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego
w Poznaniu z dnia 26 lutego 1999 r.,
oddalił kasację.
Uzasadnienie
Dokonując podziału majątku wspólnego, po ustaniu małżeńskiej wspólności
ustawowej Marii Jolanty Ł. i Bernarda Ł., Sąd Rejonowy zarządził sprzedaż
zabudowanej domem mieszkalnym nieruchomości o powierzchni 487 m2
położonej
w M.G., przy ul. S. nr 4.
Apelację wnioskodawczyni, opartą na zarzucie naruszenia art. 212 § 2 k.c.,
przez jego niewłaściwe zastosowanie, Sąd Okręgowy zaskarżonym
postanowieniem oddalił.
Bezsporne jest, że wymieniona nieruchomość nie może być fizycznie
podzielona (art. 212 § 2 k.c.), a Sądy obu instancji stwierdziły, że uczestnik
postępowania nie wyraził zgody na przyznanie mu spornej nieruchomości.
Konsekwentnie wnosił o jej sprzedaż i wskazywał okoliczności mające taki wniosek
uzasadniać. Postępowanie dowodowe potwierdziło te okoliczności, do których
należy także fakt, że wnioskodawczyni utrzymuje się z renty w wysokości 270 zł
miesięcznie i nie posiada żadnych oszczędności. (...)
Złożona przez skarżącą, na rozprawie apelacyjnej deklaracja dokonania spłaty
jednorazowo w kwocie 3000 zł i po 1000 zł miesięcznie nie jest wiarygodna.
Wnioskodawczyni, zdaniem tego Sądu, nie daje realnych gwarancji, na dokonanie
spłaty w takim rozmiarze i czasie, by uczestnik postępowania mógł zaspokoić swoje
potrzeby mieszkaniowe. (...)
Kasację wniosła wnioskodawczyni Maria Ł., zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędne zastosowanie art. 212 § 2 k.c. i wnosząc o uchylenie
zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do
ponownego jej rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Twierdzenia skarżącej dotyczące sytuacji materialnej i życiowej jej córki,
przedstawianej jako osoba młoda i zdolna do samodzielnego zarobkowania oraz
poniesienia części ciężaru należnej uczestnikowi postępowania spłaty, wymagają
odwołania się już na wstępie do przepisów prawa materialnego, mających
zastosowanie do podziału majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej
(art. 46 k.r.o. oraz 1035 i nast. k.c.). Ponieważ przepisy o dziale spadku odsyłają w
kwestiach w nich nie uregulowanych do przepisów o zniesieniu współwłasności w
częściach ułamkowych, w rozpoznawanej sprawie znajdują zastosowanie przepisy
art. 210-221 k.c. Przedmiotem zniesienia współwłasności jest nieruchomość, której
własność przysługuje wnioskodawczyni i uczestnikowi postępowania.
Nieruchomość ta może być – stosownie do powołanych przepisów – przyznana
jednemu ze współwłaścicieli, z obowiązkiem spłaty na rzecz drugiego ze
współwłaścicieli. Badanie i ustalanie sytuacji materialnej i istnienia realnych
możliwości wywiązania się z nałożonego obowiązku spłaty może dotyczyć
wyłącznie współwłaściciela, a nie osoby trzeciej, którą jest córka wnioskodawczyni.
Dlatego twierdzenia skarżącej w odniesieniu do osoby nie będącej uczestnikiem
postępowania, mające dowodzić wadliwości zaskarżonego orzeczenia, są
bezprzedmiotowe.
Zniesienie współwłasności przez sprzedaż dokonaną stosownie do przepisów
kodeksu postępowania cywilnego stwarza możliwość – jak trafnie wskazał Sąd
Okręgowy – nabycia spornej nieruchomości przez córkę wnioskodawczyni.
Sądy obu instancji w sposób wszechstronny ustaliły i wnikliwy rozważyły –
w świetle art. 212 § 2 k.c. – usprawiedliwione interesy obojga współwłaścicieli,
czego skarżąca w kasacji nie podważa, samo zaś odmienne zapatrywanie o
własnych zdolnościach płatniczych i gwarancjach mających chronić interesy
uczestnika postępowania, wyrażone w oderwaniu od ustaleń, nie może prowadzić
do podzielenia wysuniętego w kasacji zarzutu. Uczestnik postępowania z
rozstrzygnięciem tej sprawy wiąże realizację swoich zamierzeń do uzyskania
własnego mieszkania.
Kwestionowane orzeczenie eliminuje niedopuszczalne różnicowanie ochrony
praw majątkowych wnioskodawczyni i uczestnika postępowania. Konstytucyjna
zasada równej dla obojga współwłaścicieli ochrony prawnej własności i innych praw
majątkowych (art. 64 ust. 2 Konstytucji) realizowana w warunkach gospodarki
wolnorynkowej wyklucza oznaczenie terminu i sposobu uiszczenia ustalonej spłaty
bez uwzględnienia uzasadnionego interesu dotychczasowego współwłaściciela
uprawnionego do spłaty. Dążenie uczestnika postępowania do wyjścia ze stanu
bezdomności nie mogło być przez Sądy orzekające pominięte. Orzeczenia tych
Sądów zawierają właściwą i wyważoną ocenę uzasadnionych interesów stron oraz
ich sytuacji życiowej, wyrażona zaś ocena stanowiska prezentowanego przez
wnioskodawczynię w przedmiocie rozłożenia spłaty na najdłuższy okres jako nie
dającego realnych gwarancji zaspokojenia słusznych potrzeb uczestnika
postępowania, okazała się trafna. Byłoby to bowiem zróżnicowanie praw
majątkowych dotychczasowych współwłaścicieli w stopniu niedopuszczalnym.
Dlatego zarzut naruszenia art. 212 § 2 k.c. nie zasługiwał na uwzględnienie, a
kasacja, jako nie zawierająca uzasadnionych podstaw, została oddalona (art. 393-12
k.p.c. oraz art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy kodeks
postępowania cywilnego... Dz.U. Nr 48, poz. 554).