Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 kwietnia 2001 r.
I PKN 381/00
1. Ochrona trwałości stosunku pracy z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP obejmuje
także okres zasiłkowy przedłużony na podstawie art. 10 ustawy z dnia 17 grud-
nia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie
choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.).
2. Likwidacja stanowiska zajmowanego przez pracownika przed rozwią-
zaniem z nim umowy o pracę nie stanowi przeszkody w orzeczeniu przywróce-
nia do pracy na dotychczasowych warunkach.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Walerian Sanetra, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Józefa K. przeciwko Spółdzielni Rzemieślniczej Wielobranżowej w R. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w
Katowicach-Ośrodka Zamiejscowego w Rybniku z dnia 3 lutego 2000 r. [...]
1) o d d a l i ł kasację;
2) zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 500 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 3 lutego 2000 r. [...] oddalił apelację Józefa K. od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Rybniku z dnia 15 września 1999 r. [...], zasądzającego od
Spółdzielni Rzemieślniczej Wielobranżowej w R. na rzecz apelującego kwotę
9.392,61 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o
pracę.
Sąd ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Spółdzielni od dnia 1 lutego
1968 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony; od 1 stycznia 1985 r. na
2
stanowisku dyrektora. W dniu 25 października 1991 r. rozwiązano stosunek pracy na
mocy porozumienia stron w związku z przejściem Józefa K. na rentę inwalidzką po
przebytym zawale mięśnia sercowego. W dniu 28 października 1991 r. został on za-
trudniony na uprzednio zajmowanym stanowisku „na 7/8 etatu”, a od dnia 2 lutego
1992 r. w pełnym wymiarze czasu pracy. Od dnia 18 czerwca 1998 r. powodowi
udzielono zaległego urlopu wypoczynkowego. W dniach 18 i 19 czerwca 1998 r. był
on jednak obecny w pracy. W dniu 19 czerwca doręczono mu uchwałę [...] Zarządu o
odwołaniu ze stanowiska dyrektora Spółdzielni. Od 4 września 1998 r. powód prze-
bywał na zwolnieniu lekarskim. W dniu 10 listopada 1998 r. Rada Nadzorcza podjęła
uchwałę [...] o zmianie struktury organizacyjnej Spółdzielni i likwidacji stanowisk dy-
rektora oraz zastępcy dyrektora. W dniu 25 lutego 1999 r. powodowi przedłużono
okres wypłaty zasiłku chorobowego do 26 maja 1999 r. W dniu 1 marca 1999 r. Za-
rząd Spółdzielni uchwałą [...] rozwiązał z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia na
podstawie § 47 pkt 4 Statutu i art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. W dniu 16 marca 1999 r. po-
wód ukończył 63 lata. W Spółdzielni powstał konflikt o szerszym wymiarze. Od roku
1997 ujawniła się opozycja przeciwko powodowi. Spółdzielnia przeżywa kryzys. W
kwietniu 1999 r. pracownicy otrzymali wypowiedzenia zmieniające warunki płacy.
Obniżono im wynagrodzenia o 40%.
W ocenie Sądu roszczenie powoda jest uzasadnione, albowiem pozwana
Spółdzielnia rozwiązując z nim umowę o pracę pomimo przedłużenia okresu zasiłko-
wego na dalszy czas niezdolności do pracy naruszyła art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. Ze
względu na likwidację stanowiska zajmowanego przez Józefa K. przywrócenie go do
pracy na poprzednich warunkach stało się niemożliwe, zaś głębokie skonfliktowanie
z władzami i pracownikami Spółdzielni czyni restytucję stosunku pracy niecelową.
Dlatego na podstawie art. 56 KP w związku z art. 45 § 2 KP Sąd orzekł, w miejsce
żądanego przywrócenia do pracy, odszkodowanie.
Józef K. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej postawy naruszenie
prawa materialnego, a mianowicie: art. 41 KP „przez przyjęcie, iż dokonane przez
pozwaną w dniu 01.03.1999 r. wypowiedzenie umowy o pracę w okresie usprawie-
dliwionej nieobecności w pracy z powodu choroby, wywołało skutki rozwiązania
umowy o pracę”, art. 39 KP „przez przyjęcie, że okres ochrony nie obejmuje powoda,
skoro wiek ochronny powód osiągnął dopiero w dniu 16.03.99 r.”, art. 53 § 1 pkt 1 lit.
b) KP, art. 56 KP i art. 57 § 2 KP „poprzez nieprzywrócenie powoda do pracy i nie-
przyznanie odszkodowania za cały czas pozostawania powoda bez pracy”, art. 53 §
3
5 KP i art. 471 KC w związku z art. 300 KP „przez przyjęcie, iż pozwana nie miała
obowiązku zatrudnienia powoda po zgłoszeniu się do pracy w dniu 27.05.99 r. po
uzyskaniu zdolności do pracy”, art. 55 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo
spółdzielcze „przez przyjęcie, iż w pozwanej Spółdzielni zlikwidowano stanowisko
kierownicze”, art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. „przez odmówienie powo-
dowi w okresie ochronnym prawa do pobierania dodatku wyrównawczego”, art. 8 KP
„przez przyjęcie, iż powód swoim zachowaniem i postępowaniem wywołał konflikt u
pozwanej”, oraz naruszenie przepisów postępowania, a to art. 140 i 141 KPC w
związku z art. 3 KPC „przez przyzwolenie na niedołączenie przez pozwaną do pism
procesowych załączników dla powoda, w wyniku czego doszło do niewyjaśnienia
wszystkich dowodów istotnych do rozstrzygnięcia sporu, a tym samym uniemożliwio-
no powodowi dochodzenia prawdy sądowej w sporze”, wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku i jego zmianę poprzez przywrócenie go do pracy „z jednoczesnym za-
sądzeniem na rzecz powoda odszkodowania za cały okres pozostawania bez pracy”
oraz o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.
Pełnomocnik skarżącego wywodził, że skoro powód przebywał na zwolnieniu
lekarskim od 4 września 1998 r. do 26 maja 1999 r., a pracodawca rozwiązał z nim
umowę o pracę w dniu 1 marca 1999 r., to naruszony został zakaz wypowiadania
umów o pracę z art. 41 KP. Nadto, powód w dniu 16 marca 1999 r. ukończył 63 lata,
wobec czego strona pozwana naruszyła także zakaz wypowiedzenia z art. 39 KP.
Jako osoba szczególnie chroniona skarżący powinien otrzymać wynagrodzenie za
cały czas pozostawania bez pracy. Powód zgłosił się do pracy po ustaniu przyczyny
nieobecności, lecz nie został do niej dopuszczony. Pracodawca naruszył przez to art.
53 § 5 KP. Skarżący będąc dyrektorem Spółdzielni kierował bieżącą jej działalnością
gospodarczą. Stanowisko to nie mogło być zlikwidowane, albowiem przewiduje je art.
55 Prawa spółdzielczego oraz § 47 Statutu. Przyjmując, że rozwiązanie umowy o
pracę nastąpiło w związku z reorganizacją zakładu pracy, powodowi przysługiwał
dodatek wyrównawczy na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.
Józef K. był długoletnim, zasłużonym pracownikiem Spółdzielni. Jego roszczenie o
przywrócenie do pracy i wypłatę odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za cały
czas pozostawania bez pracy nie pozostają w sprzeczności z art. 8 KP.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Większość zarzutów kasacji dotyczy naruszenia przepisów o dopuszczalności
wypowiadania umów o pracę. Pozwana Spółdzielnia tymczasem rozwiązała z powo-
dem umowę o pracę bez wypowiedzenia. W sprawie nie miały zastosowania i nie
były stosowane ani art. 39 KP, ani art. 41 KP, wobec czego Sąd nie mógł przepisów
tych naruszyć. Przedmiotem sporu nie była także kwestia ponownego zatrudnienia
powoda po ustaniu niezdolności do pracy, a art. 53 § 5 KP nie stanowił podstawy
prawnej rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku. Dlatego też zarzut uchy-
bienia temu przepisowi jest bezzasadny.
Według art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP pracodawca może rozwiązać stosunek pracy
bez wypowiedzenia z pracownikiem nieobecnym w pracy wskutek choroby przez
okres dłuższy niż okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku. Ochrona
trwałości stosunku pracy obejmuje okres faktycznego pobierania zasiłku, a zatem
także okres zasiłkowy przedłużony na podstawie art. 10 obowiązującej w dniu 1
marca 1999 r. ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z
1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.). Rację ma Sąd, że rozwiązanie umowy o pracę ze
skarżącym nastąpiło zanim upłynął okres pobierania zasiłku, a zatem z naruszeniem
przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia. W takich razach, sto-
sownie do art. 56 § 1 KP, pracownikowi przysługuje, wedle wyboru, roszczenie o
przywrócenie do pracy lub o odszkodowanie. Zgodnie z art. 45 § 2 KP w związku z
art. 56 § 2 KP, Sąd może orzec odszkodowanie w miejsce żądanego przez pracow-
nika przywrócenia do pracy, jeżeli przywrócenie do pracy byłoby niecelowe lub nie-
możliwe. Sąd ustalił, że stanowisko dyrektora Spółdzielni zostało zlikwidowane, co
uniemożliwiało przywrócenie skarżącego do pracy. Sąd Najwyższy nie podziela po-
glądu, że sama tylko likwidacja stanowiska zajmowanego przez pracownika przed
rozwiązaniem z nim umowy o pracę stanowi przeszkodę w orzeczeniu przywrócenia
do pracy na dotychczasowych warunkach. Pracodawca ma bowiem w takich razach
możliwość powierzenia pracownikowi innej pracy (art. 42 § 4 KP) lub dokonania
zmiany warunków pracy (art. 42 § 1 KP); w ostateczności likwidacja stanowiska
pracy mogłaby stanowić okoliczność uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę
(art. 45 § 1 KP). Zgodzić się natomiast wypada z oceną o niecelowości przywrócenia
Józefa K. do pracy. Wbrew odmiennemu twierdzeniu pełnomocnika skarżącego, Sąd
nie dokonał ustalenia jakoby konflikt był spowodowany przez powoda. Konflikt taki - i
to z dużą ostrością - jednak występował, co przyznał także sam skarżący. Jego
5
powrót do pracy odnowiłby emocje, zadawnione pretensje i waśnie, co w sytuacji
ekonomicznej Spółdzielni, której naprawa wymaga spokoju, nie byłoby wskazane.
Zarzut uchybienia art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.) mógłby być zasadnie podnoszony, gdyby przyczyną rozwiązania stosunku
pracy z powodem, i to w drodze wypowiedzenia dokonanego po 16 marca 1999 r. (a
więc w okresie dwu lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego), była likwidacja zaj-
mowanego przez niego stanowiska. Przyczyna ta była jednak inna. Stanowiła ją
długotrwała nieobecność w pracy wskutek choroby.
Nie jest także trafny zarzut naruszenia art. 55 ustawy z dnia 16 września 1982
r. Prawo spółdzielcze (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 54, poz. 288 ze zm.). Prze-
pis ten przewiduje możliwość udzielenia przez zarząd spółdzielni pełnomocnictwa
jednemu z członków zarządu lub innej osobie do dokonywania czynności prawnych
związanych z kierowaniem bieżącą działalnością gospodarczą. Nie wynika z niego w
żadnym razie obowiązek utworzenia odrębnego stanowiska pracy kierownika (dy-
rektora) spółdzielni. Należy nadto podnieść, że zmiana struktury organizacyjnej za-
kładu pracy nie podlega kontroli sądu pod względem jej celowości.
Usprawiedliwioną podstawę kasacji stanowi takie tylko naruszenie przepisów
postępowania, które mogło istotnie wpłynąć na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 KPC).
Zarzut naruszenia art. 140 KPC i art. 141 KPC nie został dostatecznie uzasadniony.
Analiza akt nie potwierdza jego słuszności. Pisma procesowe były składane przez
pozwaną Spółdzielnię w odpisach. Treść pism procesowych oraz zeznań skarżącego
wskazuje, że dokumenty dopuszczone jako dowody w sprawie były mu znane. Po-
wód miał w każdym czasie dostęp do akt sądowych, w tym także do dokumentów
stanowiących załączniki do pism procesowych przeciwnika procesowego. Sposób
prowadzenia procesu potwierdza bardzo dobrą ich znajomość. Poza wszystkim, peł-
nomocnik Józefa K. nie określił jaki istotny wpływ mogło mieć podnoszone uchybie-
nie (chyba jednak art. 128 KPC, a nie przepisom powołanym w kasacji) na wynik
sprawy. Dlatego zarzut uchybienia art. 140 KPC i art. 141 KPC nie może stanowić
usprawiedliwionej podstawy kasacyjnej.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================