Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 24 maja 2001 r.
I PKN 411/00
Rozstrzygnięcie w wyroku przez sąd pracy o przekazaniu sprawy sądowi
cywilnemu z uwagi na to, że zgłoszone przez pracownika żądanie nie należy do
kategorii roszczeń z zakresu prawa pracy nie kończy postępowania w sprawie i
wobec tego kasacja od niego nie przysługuje (art. 392 KPC).
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2001 r. sprawy z powództwa
Marka A. przeciwko Franciszkowi G. - właścicielowi Przedsiębiorstwa „D.” w G. o
ustalenie, wydanie świadectwa pracy i zapłatę, na skutek kasacji powoda od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 lutego 2000 r. [...]
o d r z u c i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powoda Marka A. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego w Gdańsku z dnia 23 lutego 2000 r. [...], którym oddalono jego apelację od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z
siedzibą w Gdyni z dnia 7 października 1999 r. [...].
Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego Franciszka G. - właściciela Przed-
siębiorstwa „D.” w G. kwoty 218,88 zł tytułem nierozliczonej delegacji do S. w dniach
od 17 marca 1994 r. do 16 kwietnia 1994 r., podnosząc, iż u pozwanego pracował od
dnia 1 marca 1993 r. Pismem z dnia 21 września 1994 r. sprecyzował dochodzone
roszczenie na kwotę 220.16 zł. W dniu 21 września 1994 r. rozszerzył powództwo
wnosząc o zasądzenie kwot: 1) 8.400 zł - tytułem zaległego wynagrodzenia (od dnia
15 sierpnia 1992 r.); 2) 750 zł z tytułu ekwiwalentu za używanie własnej odzieży ro-
boczej i środków czystości. Na posiedzeniu wyjaśniającym w dniu 3 października
1994 r. powód oświadczył, że w niniejszej sprawie nie zgłasza roszczeń związanych
2
z zasiłkiem chorobowym i nadto wniósł o: 1) kwotę 600 zł tytułem ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy za 1994 rok, 2) 1.800 zł tytułem odprawy pie-
niężnej za rozwiązanie umowy o pracę z przyczyn ekonomicznych. W piśmie proce-
sowym z 28 listopada 1995 r. powód sprecyzował swoje roszczenia, wnosząc o: 1)
ustalenie istnienia stosunku pracy w okresie od lipca 1992 r. do lutego 1993 r. i wy-
danie za ten okres świadectwa pracy, 2) naliczenie za ten okres stosownego wyna-
grodzenia prowizyjnego, tzn. ustalenia przez Sąd podstawowej stawki wynagrodze-
nia prowizyjno-godzinowego, a następnie rozliczenia od „tego wszystkich pozosta-
łych dodatków” określonych we wcześniejszych pismach procesowych powoda, tj.
wynagrodzenia za nadgodziny, za czas postojów, za czas urlopu wypoczynkowego,
premii regulaminowej, dodatku za wysługę lat, za pracę w warunkach szczególnie
szkodliwych dla zdrowia i uciążliwych oraz w dni wolne i świąteczne, 3) zasądzenie
od pozwanego stosownego wynagrodzenia prowizyjnego za okres od marca 1993 r.
do maja 1994 r. według tego samego sposobu, jak określony w punkcie 2. Jedno-
cześnie powód zażądał ustalenia i naliczenia mu ostatecznie należności za zwolnie-
nie lekarskie, delegacje służbowe, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczyn-
kowy oraz odprawę i wynagrodzenie za 3 dni na poszukiwanie pracy oraz kwoty 750
(zgodnie z wystawionym rachunkiem) za używanie własnej odzieży, środków czysto-
ści i piorących. Powód zażądał także (na podstawie art. 53 § 5 KP oraz art. 471 KC w
związku z art. 300 KP) odszkodowania za cały czas pozostawania bez pracy od
chwili zgłoszenia się do pracy, tj. od 20 marca 1995 r. do czasu wydania wyroku w tej
sprawie.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą
w Gdyni wyrokiem z dnia 7 października 1999 r. zasądził na rzecz powoda kwotę
441,30 zł w tym: 230,16 zł tytułem delegacji, 75,30 zł tytułem ekwiwalentu za niewy-
korzystany urlop wypoczynkowy za rok 1994 oraz 135,84 zł tytułem ekwiwalentu za
odzież roboczą, ochronną i środki czystości. Sprawę w części żądania zapłaty za
okres od lipca 1992 r. do lutego 1993 r. przekazał do rozpoznania Sądowi Rejono-
wemu w Gdyni - Wydziałowi Cywilnemu. W pozostałym zakresie powództwo oddalił.
Uzasadnieniem dla tego ostatniego rozstrzygnięcia było to, że choć powód przed 1
marca 1999 r. (od lipca 1992 r. do lutego 1993 r.) wykonywał pracę na rzecz strony
pozwanej, to jednak nie był jej pracownikiem (nie był zatrudniony na podstawie
umowy o pracę). Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny oddalając apelację w cało-
ści, a więc także w tej części, w której dotyczyła ona przekazania części żądania po-
3
woda do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Gdyni - Wydziałowi Cywilnemu (pkt 2
wyroku), z uwagi na stwierdzenie, iż roszczenie dotyczące zapłaty za okres od lipca
1992 r. do lutego 1993 r. - z tego względu, że w tym czasie powód na rzecz strony
pozwanej nie świadczył pracy w ramach stosunku pracy - nie mieści się w pojęciu
sprawy z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 KPC) i skutkiem tego nie może być roz-
poznawane w trybie przewidzianym dla rozstrzygnięcia spraw z tego zakresu, a więc
przez sądy pracy (sądy pracy i ubezpieczeń społecznych), które są jedynie właściwe
w sprawach z zakresu prawa pracy (i ubezpieczeń społecznych). Tylko one rozstrzy-
gają tego typu sprawy, ale też - równocześnie - sądy te nie są powołane do rozstrzy-
gania spraw, które nie są sprawami z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecz-
nych.
W skardze kasacyjnej postawiony został zarzut naruszenia art. 22 § 1 i 11
KP
oraz art. 23 KP „poprzez niewłaściwą jego wykładnię polegającą na przyjęciu, iż
ustawodawca nie stworzył domniemania istnienia stosunku pracy, a przepisy usta-
wodawstwa pracy nie wskazują elementów przedmiotowo istotnych umowy o pracę,
a w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie wyżej wskazanych norm prawnych i
przyjęcie, iż w okresie od lipca 1992 roku do lutego 1993 roku powód wykonywał
pracę na podstawie umowy zlecenia nie zaś w ramach stosunku pracy, a w konse-
kwencji przekazanie przez Sąd pierwszej instancji sprawy w tym zakresie do rozpo-
znania Sądowi Rejonowemu w Gdyni - Wydziałowi Cywilnemu”. W następstwie tak
sformułowanego zarzutu kasacyjnego wyrok Sądu Apelacyjnego został zaskarżony
tylko w tej części, w której dotyczy pkt 2 wyroku Sądu pierwszej instancji (przekaza-
nia sprawy Sądowi Rejonowemu) i oddala w tym zakresie apelację.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja z uwagi na jej wnioski (związane z zakresem zaskarżenia) nie mogła
stać się przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Sąd Najwyższy i dlatego
została odrzucona. Z uwagi na jej przedmiot należy ona do kategorii kasacji niedo-
puszczalnych. W myśl art. 392 § 1 KPC kasacja do Sądu Najwyższego przysługuje
stronie od wyroku lub postanowienia, wydanych przez sąd drugiej instancji i kończą-
cych postępowanie w sprawie. Przekazanie przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych sprawy Sądowi Rejonowemu, które nastąpiło w wyroku, a w istocie doko-
nane zostało w drodze postanowienia (zgodnie z art. 200 § 1 KPC, sąd, który stwier-
4
dzi swą niewłaściwość, przekazuje sprawę sądowi właściwemu, przy czym postano-
wienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym), nie było oczywiście postano-
wieniem kończącym postępowanie w sprawie (Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych orzekał w charakterze sądu pierwszej instancji). Rozstrzygnięciem kończącym
postępowanie w sprawie nie jest także oddalenie apelacji (a w istocie zażalenia)
przez Sąd w części dotyczącej przekazania sprawy do rozpoznania Sądowi Rejono-
wemu, bo Sąd ten sprawę w zakresie, w jakim została mu przekazana będzie rozpo-
znawał, a to oznacza, że postępowanie w sprawie należności dochodzonych przez
powoda za okres od lipca 1992 r. do lutego 1993 r. nie zostało zakończone i tym sa-
mym zaskarżony kasacją wyrok (postanowienie) Sądu Apelacyjnego w tej części nie
kończy postępowania w sprawie. Na rzecz tezy, że rozstrzygnięcia dotyczące prze-
kazywania spraw między sądami według stanowiska ustawodawcy nie należą do
kategorii rozstrzygnięć kończących postępowanie w sprawie dodatkowo przemawia
analiza art. 394 pkt 1 KPC. W myśl tego przepisu zażalenie do sądu drugiej instancji
przysługuje na postanowienia sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w
sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia prze-
wodniczącego, których przedmiotem jest zwrot pozwu, odmowa odrzucenia pozwu
oraz przekazanie sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu albo podjęcie postę-
powania w innym trybie. Skoro w przepisie tym (między innymi) postanowienia doty-
czące przekazania sprawy sądowi równorzędnemu lub niższemu zostało wymienione
odrębnie - obok postanowień kończących postępowanie w sprawie - to oznacza to, iż
one do tej kategorii nie należą (nie są postanowieniami kończącymi postępowanie w
sprawie), a tym samym do tej kategorii nie należą także postanowienia wydane w
wyniku rozpoznania zażalenia na takie postanowienia. Skoro określone postanowie-
nie należy do kategorii postanowień, które nie kończą postępowania w sprawie to i
postanowienie wydane po zbadaniu zasadności takiego postanowienia (w wyniku
zażalenia) nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie. Rozstrzyg-
nięcie przez sąd pracy w wyroku o przekazaniu sprawy sądowi cywilnemu - z uwagi
na to, że zgłoszone przez pracownika żądanie nie należy do kategorii roszczeń z za-
kresu prawa pracy - nie kończy postępowania w sprawie (art. 392 § 1 KPC) i wobec
tego nie może zostać zaskarżone kasacją. Ponadto warto tu dodatkowo przypo-
mnieć, że w myśl uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14
marca 1989 r,, III PZP 45/88 (OSNCP 1989 r. z. 11, poz. 167) przekazanie sprawy
pomiędzy wydziałem cywilnym a sądem pracy (wydziałem pracy) - i odwrotnie - w
5
tym samym sądzie następuje na podstawie zarządzenia przewodniczącego lub po-
stanowienia sądu nie podlegających zaskarżeniu w drodze zażalenia. Skoro w tym
przypadku w ogóle stronie nie służy zażalenie, to jest oczywiste, że tym bardziej nie
mogłaby jej przysługiwać kasacja, nawet gdyby przekazanie sprawy następowało w
sądzie drugiej instancji, i to w drodze postanowienia.
Z powyższych względów wniesioną kasację należało uznać za niedopuszczal-
ną (art. 392 KPC) i z tego powodu odrzucić (art. 3938
§ 1 KPC).
========================================