Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 czerwca 2001 r.
I PKN 489/00
Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę, jako przewidziana pra-
wem czynność zmierzająca do zakończenia stosunku zobowiązaniowego, nie
uzasadnia jego odpowiedzialności deliktowej.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie: SN Roman
Kuczyński, SA Kazimierz Josiak (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 czerwca 2001 r. sprawy z po-
wództwa Ireny S. przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Opieki Zdro-
wotnej w H. o przywrócenie do pracy i inne roszczenia, na skutek kasacji powódki od
wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia
28 grudnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację;
nie obciążył powódki kosztami postępowania kasacyjnego na rzecz strony po-
zwanej.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Irena S. domagała się w pozwie z 9 września 1997r. przywrócenia
jej do pracy w Zespole Opieki Zdrowotnej w H. na stanowisko pielęgniarki środowi-
skowej w Gminnym Ośrodku Zdrowia w D. oraz zasądzenia na jej rzecz wynagro-
dzenia za czas pozostawania bez pracy.
W uzasadnieniu swoich żądań powódka twierdziła, że zwolniona została z
pracy na podstawie art. 53 KP, chociaż przyczyną jej długotrwałej niezdolności do
pracy była choroba zawodowa. Zdaniem powódki, decyzja pracodawcy naruszała
przepisy prawa i zasady współżycia społecznego. W toku procesu pełnomocnik po-
wódki, zgłosił jako ewentualne żądanie nakazania stronie pozwanej złożenia oświad-
czenia woli o ponownym nawiązaniu z powódką stosunku pracy zgodnie z art. 53 § 5
KP i zasądzenia odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za pracę pielęgniarki
2
za okres piętnastu miesięcy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Hrubieszowie wyrokiem z
dnia 8 października 1998 r. oddalił powództwo w całości. Uznał bowiem, że praco-
dawca miał prawo rozwiązać z powódką umowę o pracę bez wypowiedzenia w
związku z jej niezdolnością do pracy wskutek choroby trwającej ponad 180 dni,
zgodnie z art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. Na podstawie opinii biegłego lekarza specjalisty
medycyny pracy Sąd ustalił, że powódka nie odzyskała w ciągu sześciu miesięcy od
zwolnienia z pracy zdolności do pracy odpowiadającej jej kwalifikacjom zawodowym.
Dlatego przyjął, że nie mogła skutecznie domagać się nawiązania po raz wtóry sto-
sunku pracy.
Na skutek apelacji powódki Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Lublinie uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę do po-
nownego rozpoznania z zaleceniem uzupełnienia postępowania dowodowego w celu
wyjaśnienia, czy pracodawca nie rozwiązał umowy przedwcześnie i czy powódka
rzeczywiście nie jest zdolna do pracy w swoim zawodzie.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Hrubieszowie
wyrokiem z dnia 10 czerwca 1999 r. zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki
kwotę 2.213,40 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu tytułem odsz-
kodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, a dalej idące po-
wództwo oddalił. Sąd ustalił, że powódka w Zespole Opieki Zdrowotnej w H. była za-
trudniona od 4 listopada 1977 r. Najpierw pracowała w Rejonowym Ośrodku Zdrowia
w H., a od 1983 r. była pielęgniarką środowiskową w Gminnym Ośrodku Zdrowia w
D. Do jej obowiązków należało wykonywanie zabiegów u pacjentów, utrzymywanie z
nimi kontaktów, zapewnienie im właściwej opieki pielęgniarskiej. Powódka już w la-
tach osiemdziesiątych chorowała i przeszła okresowo na rentę inwalidzką III grupy.
Od 1 stycznia 1984 r. do 30 kwietnia 1991 r. była zatrudniona tylko w wymiarze 1/2
etatu. Stan zdrowia powódki ponownie pogorszył się w roku 1996 r. Od 16 lipca 1996
r. do 11 stycznia 1997 r. korzystała ona ze zwolnień lekarskich po rozpoznaniu wiru-
sowego zapalenia wątroby „typu C”. Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w H.
decyzją z dnia 31 stycznia 1997 r. uznał jej schorzenia za chorobę zawodową. Na-
stępnie powódka była nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim od 11 marca 1997 r. do
6 września 1997 r. Jeszcze przed upływem okresu zasiłkowego pracodawca po za-
sięgnięciu opinii zakładowych organizacji związkowych pismem z dnia 4 marca 1997
r. rozwiązał z powódką umowę o pracę bez zachowania ustawowego okresu wypo-
wiedzenia z powołaniem jako podstawy tej decyzji art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP. Powód-
3
ka, nie zgadzając się ze zwolnieniem jej z pracy, twierdziła, iż odzyskała zdolność do
pracy, na dowód czego przedstawiła zaświadczenie lekarza zakładowego stwierdza-
jące, że może pracować jako pielęgniarka środowiskowa. Faktycznie powódka nadal
była chora. W październiku 1997 r. lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych stwierdził jej całkowitą okresową niezdolność do pracy w związku z zaostrze-
niem procesu chorobowego. Ocenę lekarza orzecznika podzielili biegli lekarze spe-
cjaliści z zakresu medycyny pracy i chorób wewnętrznych, z których opinii Sąd prze-
prowadził dowód. Nawiązując do opinii biegłych pełnomocnik powódki na rozprawie
w dniu 8 czerwca 1999 r. - poprzedzającej ogłoszenie wyroku - zgłosił kolejne żąda-
nie o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki dozgonnie renty w wysokości
„wynagrodzenia pielęgniarek”, gdyby Sąd nie uwzględnił żądań o przywrócenie do
pracy lub o nawiązanie stosunku pracy. W świetle powyższych okoliczności faktycz-
nych Sąd Rejonowy przyjął, że strona pozwana rozwiązała z powódką umowę o
pracę z naruszeniem art. 53 § 1 pkt 1 lit. b KP, bo nie upłynął jeszcze okres pobiera-
nia przez nią wynagrodzenia i zasiłku chorobowego za czas niezdolności do pracy.
Zdaniem Sądu, nie uzasadniało to jednak uwzględnienia żądania o przywrócenie do
pracy, skoro powódka z uwagi na chorobę nadal nie jest zdolna do podjęcia pracy na
stanowisku pielęgniarki. Sąd dał wiarę opiniom biegłych lekarzy i ocenie lekarza
orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, który w październiku 1997 r. stwier-
dził całkowitą okresową niezdolność do pracy powódki na dwa lata. Dodatkowo Sąd
podkreślił, iż strona pozwana po przekształceniu jej w 1998 r. w Samodzielny Pu-
bliczny Zakład Opieki Zdrowotnej ograniczyła zatrudnienie personelu medycznego i
pomocniczego i także z tej przyczyny nie byłaby w stanie zaoferować powódce za-
trudnienia odpowiadającego jej możliwościom zdrowotnym.
Z tych motywów, uznając przywrócenie powódki do pracy za niecelowe, Sąd z
urzędu na podstawie art. 56, 45 § 2 i 58 KP zasądził na jej rzecz odszkodowanie w
wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, zaś dalej idące żądania oddalił.
Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżyła powódka apelacją. Zarzuciła w niej na-
ruszenie przepisów prawa materialnego - art. 53 KP i art. 444 § 2 KC oraz sprzecz-
ność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału. Wniosła o zmianę orze-
czenia Sądu pierwszej instancji przez zasądzenie na jej rzecz odszkodowania w wy-
sokości piętnastomiesięcznego wynagrodzenia, jakie pobierałaby po nawiązaniu sto-
sunku pracy na stanowisku pielęgniarki, bądź zasądzenie dożywotniej renty „w wyso-
kości wynagrodzenia pielęgniarek”.
4
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 28 grudnia 1999 r. oddalił apelację. Uznał, że Sąd pierwszej instancji prawidło-
wo uzupełnił postępowanie dowodowe w sprawie i ustalił wszystkie fakty istotne dla
jej rozstrzygnięcia. W szczególności na podstawie opinii biegłych lekarzy właściwych
specjalności i orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
stwierdził w sposób niewątpliwy, że powódka po rozwiązaniu umowy o pracę nie od-
zyskała zdolności do wykonywania pracy na stanowisku pielęgniarki. Dlatego otrzy-
mała z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rentę z tytułu całkowitej niezdolności do
pracy. W tej sytuacji trafnie Sąd Rejonowy przyjął, że niecelowe było przywrócenie
powódki do pracy i zasądził na jej rzecz wyłącznie odszkodowanie za naruszenie
przez pracodawcę przepisów Kodeksu pracy o rozwiązywaniu umów o pracę. Po-
dzielając w pełni ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji, Sąd
Okręgowy uznał, że przedmiotem sporu w sprawie było rozstrzygnięcie o roszcze-
niach powódki wynikających z rozwiązania z nią przez pracodawcę umowy o pracę.
Przepisy Kodeksu pracy dokładnie i wyczerpująco określają świadczenia pieniężne,
jakie przysługują pracownikowi, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez
zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia niezgodnie z prawem. Są nimi: wy-
nagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie więcej niż za trzy miesiące w razie
orzeczenia o przywróceniu do pracy lub odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia
za okres wypowiedzenia. Wobec treści art. 56 KP żądanie powódki o zasądzenie na
jej rzecz odszkodowania w wysokości piętnastomiesięcznego wynagrodzenia za
pracę lub renty za rozwiązanie umowy o pracę Sąd Okręgowy uznał za pozbawione
podstaw prawnych.
W imieniu powódki wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył kasacją jej pełnomoc-
nik z urzędu. Wniósł o uchylenie wyroku (powinno być o zmianę wyroku) przez
uwzględnienie powództwa w całości, bądź o uchylenie orzeczenia Sądu drugiej in-
stancji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania. Kasacja opiera się na
obu podstawach wymienionych w art. 3931
KPC: naruszenia prawa materialnego -
art. 444 § 2 KC przez błędną jego wykładnię i niezasądzenie na rzecz powódki renty
uzupełniającej, pomimo całkowitej utraty zdolności do pracy zarobkowej oraz zmniej-
szenia się jej widoków powodzenia na przyszłość oraz naruszenia przepisów postę-
powania, to jest art. 328 § 2 KPC przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu orzeczenia
podstaw faktycznych i prawnych rozstrzygnięcia.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. W sprawie jest poza sporem, że pierwotnie powód-
ka domagała się przywrócenia jej do pracy i zasądzenia wynagrodzenia za czas po-
zostawania bez pracy w związku z rozwiązaniem z nią przez pracodawcę umowy o
pracę bez zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia na podstawie art. 53 § 1
pkt. 1 lit. b KP. W czasie procesu powódka kilkakrotnie zmieniała powództwo, wystę-
pując z nowymi żądaniami: o nakazanie stronie pozwanej nawiązania z nią stosunku
pracy i zasądzenie odszkodowania w wysokości piętnastomiesięcznego wynagro-
dzenia za pracę albo zasądzenia renty uzupełniającej. Wszystkie te roszczenia -
zdaniem powódki - wynikały z tej samej podstawy faktycznej, czyli z rozwiązania z
nią umowy o pracę i odmowy ponownego zatrudnienia w charakterze pielęgniarki
środowiskowej. Również w uzasadnieniu kasacji wyrażony został pogląd, że „praco-
dawca w przypadku niewykonania obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika
wynikającego z art. 53 § 5 KP winien zrekompensować utratę miejsca pracy i zdro-
wia pracownika” właśnie przez wypłatę renty przewidzianej w art. 444 § 2 KC. Ze
stanowiskiem tym nie można się zgodzić. Prawo do renty uzupełniającej z art. 444 §
2 KC wynika bowiem z odpowiedzialności deliktowej. Przysługuje ono poszkodowa-
nemu w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, jeżeli utracił on cał-
kowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego
potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość. Rozwiązanie umowy o
pracę, jako przewidziana prawem czynność zmierzająca do zakończenia stosunku
zobowiązaniowego, nie uzasadnia odpowiedzialności deliktowej pracodawcy. Trafnie
więc Sąd drugiej instancji stwierdził, że w razie niezgodnego z prawem rozwiązania z
pracownikiem umowy o pracę bez zachowania ustawowego okresu wypowiedzenia,
przysługują mu wyłącznie roszczenia przewidziane w art. 56 KP. Zgłoszone przez
pełnomocnika powódki (tuż przed zamknięciem rozprawy w Sądzie pierwszej instan-
cji) żądanie o zasądzenie renty „w wysokości średniego wynagrodzenia pielęgniarek”
nie mogło być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie (o przywrócenie do
pracy i roszczenia z tym związane) także dlatego, że nie odpowiadało wymogom
procesowym zmiany powództwa. Zgodnie z ustalonym poglądem piśmiennictwa
(zob. A. Wiśniewska: Przedmiotowa zmiana powództwa w procesie cywilnym, War-
szawa 1986), zmiana powództwa polega na zmianie żądania albo jego podstawy
faktycznej lub obu tych elementów łącznie przy założeniu ciągłości postępowania.
6
Nowe żądanie zgłoszone zamiast lub obok pierwotnego nie może opierać się na zu-
pełnie innych podstawach: faktycznej i prawnej. Tak właśnie należy traktować żąda-
nie zapłaty renty uzupełniającej za utratę zdolności do pracy wskutek choroby zawo-
dowej zgłoszone w sprawie. Niezależnie od tego powód, który zmienia powództwo,
powinien dokładnie określić swoje żądanie kwotowo i przytoczyć okoliczności fak-
tyczne je uzasadniające (art. 193 § 1 i 2 KPC w związku z art. 187 § 1 pkt. 1 i 2
KPC). Wskazane uchybienia formalne decydują o tym, że renty uzupełniającej za
utratę zdolności do pracy zarobkowej lub zmniejszenie widoków powodzenia w przy-
szłości powódka powinna dochodzić w odrębnym pozwie, w którym dokładnie spre-
cyzuje swoje żądanie i należycie przytoczy okoliczności faktyczne adekwatne do
zgłoszonego żądania. Oddalenie powództwa w niniejszej sprawie nie stanowi prze-
szkody do dochodzenia renty uzupełniającej za rozstrój zdrowia wywołany chorobą
zawodową, gdyż nie stwarza stanu powagi rzeczy osądzonej. Podanie w kasacji wy-
łącznie naruszenia art. 444 § 2 KC jako podstawy z art. 3931
pkt. 1 KPC powoduje,
że kasacja nie może być uwzględniona. Również zarzut naruszenia prawa proceso-
wego nie jest trafny. Uzasadnienie wyroku Sądu drugiej instancji odpowiada wymo-
gom z art. 328 § 2 KPC. Sąd ten w wystarczający sposób wskazał podstawę faktycz-
ną rozstrzygnięcia, odwołując się do prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego, wyja-
śnił, dlaczego podzielił przeprowadzoną przez ten Sąd ocenę wiarygodności dowo-
dów z opinii biegłych i przytoczył przepisy prawa materialnego decydujące o zasą-
dzeniu odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę i odda-
lenie pozostałych żądań powódki.
Z tych motywów Sąd Najwyższy orzekł o oddaleniu kasacji na podstawie art.
39312
KPC. W oparciu o art. 102 KPC Sąd Najwyższy nie obciążył powódki kosztami
postępowania kasacyjnego na rzecz strony pozwanej.
========================================