Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 lipca 2001 r., V CKN 379/00
Umowa o poddanie sporu właściwości sądu polubownego jedynie w celu
zawarcia ugody nie stanowi zapisu na sąd polubowny (art. 698 § 1 k.p.c.).
Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący), Sędzia SN Maria Grzelka
(sprawozdawca), Sędzia SA Jan Górowski
Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi pozwanego Banku Gospodarki
Żywnościowej S.A. w W., Oddziału Wojewódzkiego w O. o uchylenie wyroku sądu
polubownego, w sprawie z powództwa Bogdana M. przeciwko Bankowi Gospodarki
Żywnościowej S.A. w W., Oddziałowi Wojewódzkiemu w O. o zapłatę po
rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 11 lipca 2001 r. na rozprawie kasacji powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 12 sierpnia 1998 r.
oddalił kasację i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1500 zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Strony zawarły umowę o roboty budowlano-montażowe, wystrój i wyposażenie
wnętrz, która w § 22 określała, że sprawy sporne rozstrzygać będzie Stały Sąd
Polubowny przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu, a
ponadto, obejmowała § 23 ust. 2 w brzmieniu: „W razie niezawarcia porozumienia
na pierwszym spotkaniu spór pomiędzy stronami będzie poddany Sądowi
Powszechnemu”. Projekt umowy, który dostarczył powód, zawierał jedynie § 22
(ujęty w projekcie jako § 21). W związku z uwagami pozwanego zamieszczonymi w
protokole rozbieżności, strony wprowadziły do umowy postanowienie oznaczone
jako § 23 ustęp 2. Po tym, jak między stronami wynikł spór co do wysokości
wynagrodzenia za wykonanie umowy, powód wystąpił przeciwko pozwanemu do
Stałego Sądu Polubownego przy Wielkopolskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej w
Poznaniu o zapłatę kwoty 3 262 321,31 zł i uzyskał wyrok, w którym jego żądanie
zostało uwzględnione w 80%. Na skutek skargi pozwanego Sąd Wojewódzki w
Opolu uchylił wyrok Sądu Polubownego. Sąd Wojewódzki uznał, że postanowienia
§ 22 i § 23 ust. 2 umowy wzajemnie się wykluczają, w związku z czym tylko na
podstawie brzmienia tych postanowień nie można przyjąć, że strony wyraziły zgodę
na poddanie sporu pod rozstrzygnięcie Sądu Polubownego. Sąd Wojewódzki dał
wiarę pozwanemu, którego przedstawiciel został przesłuchany w charakterze
strony, co do tego, że zamiarem stron, wyrażonym w § 22 i § 23 ust. 2 umowy, było
jedynie podjęcie przed Sądem Polubownym próby ugodowego rozwiązania sporu
oraz że w razie niezawarcia ugody na pierwszym spotkaniu stron przed Sądem
Polubownym rozstrzygnięcie sporu miało być pozostawione sądowi
powszechnemu.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny we Wrocławiu oddalił apelację
powoda, uznając, że skoro podstawą skargi pozwanego o uchylenie wyroku Sądu
Polubownego był, oparty na art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c., zarzut wyrokowania bez zapisu
na sąd polubowny, to Sąd Wojewódzki był władny skontrolować wyrażoną w wyroku
Sądu Polubownego ocenę istnienia tego zapisu. Sąd Apelacyjny uznał też, że
jakkolwiek nie można podzielić stanowiska Sądu Wojewódzkiego co do tego, że
postanowienia umowy zawarte w § 22 i w § 23 ust. 2 wzajemnie się wykluczają, to
jednak trafna jest konkluzja, iż treść powołanych postanowień nie pozwalała na
rozstrzygnięcie przez Sąd Polubowny wyrokiem sporu powstałego między stronami.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, konfrontacja tych postanowień oraz ocena zeznań
stron pozwalały na przyjęcie, że postępowanie przed Sądem Polubownym miało
stanowić jedynie formę podjęcia próby rozwiązania sporu w drodze ugody. Z tych
przyczyn Sąd Apelacyjny uznał, że uchylenie wyroku Sądu Polubownego
znajdowało uzasadnienie w treści art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c.
W kasacji powód powołał obydwie podstawy przewidziane w art. 3931
k.p.c. i
zarzucił, że zaskarżony wyrok narusza prawo materialne – art. 697 k.p.c. przez
uchylenie skutków prawnych ważnie zawartej umowy – zapisu na sąd polubowny, a
także narusza przepisy postępowania – art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c. przez jego
zastosowanie, mimo stwierdzenia istnienia i ważności zapisu na sąd polubowny,
oraz art. 328 § 2 k.p.c. przez powołanie w zaskarżonym wyroku, jako podstawy
rozstrzygnięcia, nie istniejącego przepisu art. 712 pkt 1 k.p.c.
Skarżący podniósł w szczególności, że, stosownie do art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c.,
uchylenie wyroku sądu polubownego może nastąpić tylko wówczas, gdy między
stronami nie było zapisu na sąd polubowny lub gdy zapis był nieważny. Zdaniem
skarżącego, zaskarżony wyrok nie zawiera wskazania właściwego przepisu, który
pozwalał na uchylenie wyroku Sądu Polubownego, natomiast zawiera
jednoznaczne stwierdzenie, że między stronami istniała umowa będąca zapisem na
sąd polubowny oraz że umowa ta była ważnie zawarta. Powód wnosił o zmianę
zaskarżonego wyroku przez zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i oddalenie
skargi pozwanego o uchylenie wyroku Sądu Polubownego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stwierdzenie Sądu Apelacyjnego, że strony w umowie ograniczyły
postępowanie przed Stałym Sądem Polubownym przy Wielkopolskiej Izbie
Przemysłowo-Handlowej w Poznaniu wyłącznie do mediacji, nie jest – wbrew temu,
co podnosi skarżący – poprzedzona ustaleniem, iż strony dokonały zapisu na sąd
polubowny. Żaden fragment uzasadnienia zaskarżonego wyroku nie upoważnia do
wniosku, że Sąd Apelacyjny przyjął za istniejący między stronami zapis na sąd
polubowny. Wręcz przeciwnie, wszystkie wywody Sądu Apelacyjnego służą
prezentacji stanowiska, że między stronami zapisu na sąd polubowny nie było.
Wprawdzie Sąd Apelacyjny nie wyraził tego stanowiska wprost, ale odwołał się do
podstawy zaskarżenia wskazanej przez pozwanego w skardze o uchylenie wyroku
Sądu Polubownego, tj. zarzutu wyrokowania bez zapisu na sąd polubowny, a
następnie, ustosunkował się do stanowiska wyrażonego odnośnie do tej podstawy
przez Sąd Wojewódzki. Również kilkakrotne wskazywanie przez Sąd Apelacyjny na
art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c. jako na podstawę zarzutu powołanego przez pozwanego w
jego skardze o uchylenie wyroku Sądu Polubownego nie pozostawia wątpliwości,
że w zaskarżonym wyroku Sąd Apelacyjny przyjął, iż między stronami zapisu na
sąd polubowny nie było.
Nie ma też racji skarżący, powołujący się – dla usprawiedliwienia tezy o
istnieniu w zaskarżonym wyroku ustalenia co do zapisu na Sąd Polubowny – na
okoliczność przyjęcia przez Sąd Apelacyjny za podstawę rozważań brzmienia § 22
umowy stron. Jakkolwiek brzmienie samego § 22 wypełniało definicję zapisu na sąd
polubowny, przewidzianą w art. 698 § 1 k.p.c., to przecież o rzeczywistej treści
porozumienia stron co do roli Sądu Polubownego przesądzało brzmienie § 23 ust. 2
umowy, i Sąd Apelacyjny, przede wszystkim, to postanowienie umowy miał na
względzie. Wszelkie w tym zakresie wątpliwości eliminował dowód z przesłuchania
przedstawiciela pozwanego, który zeznał, że wolą stron było, aby przed Sądem
Polubownym strony spotkały się jedynie w celu ewentualnego zawarcia ugody,
natomiast gdyby na pierwszym spotkaniu strony nie zawarły ugody, spór miał być
rozstrzygnięty przez sąd państwowy. W tej sytuacji, wzięcie pod rozwagę przez Sąd
Apelacyjny m.in. brzmienia § 22 umowy nie oznaczało, że Sąd ustalił istnienie
między stronami zapisu na sąd polubowny.
Jak wynika z art. 698 § 1 k.p.c., istotą zapisu na sąd polubowny jest poddanie
sporu pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. Jeżeli umowa nie przewiduje dla
sądu polubownego funkcji rozstrzygania sporu, to nie zawiera zapisu na sąd
polubowny.
W sprawie, której dotyczy rozpoznawana kasacja, strony przewidziały
właściwość Stałego Sądu Polubownego przy Wielkopolskiej Izbie Handlowo-
Przemysłowej w Poznaniu jedynie w celu ewentualnego zawarcia ugody. Tego
rodzaju umowa nie stanowiła zapisu na sąd polubowny w rozumieniu art. 698 § 1
k.p.c. Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku ocenił to trafnie, wobec czego zarzut
kasacji dotyczący art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c. należało uznać za bezzasadny.
Bezzasadny był też zarzut dotyczący art. 328 § 2 k.p.c. Pomijając, że skarżący
nie uzasadnił, w czym wyrażać miałby się istotny wpływ niedokładnego oznaczenia
przepisu art. 712 § 1 pkt 1 k.p.c. na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 in fine k.p.c.),
należy stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny wyłożył swoje stanowisko w uzasadnieniu
zaskarżonego orzeczenia w sposób dostateczny. (...)
Przytoczone argumenty uzasadniały oddalenie kasacji (art. 39312
k.p.c.).