Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 września 2001 r., I CKN 1159/00
Przepis art. 11 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm.) wyklucza objęcie
tajemnicą informacji, które osoba zainteresowana może uzyskać w zwykłej i
dozwolonej drodze.
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Antoni Górski
Sędzia SN Barbara Myszka
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Pawła B. przeciwko Elżbiecie D. i
Maksymilianowi S. o ustalenie i zakazanie po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 5
września 2001 r. na rozprawie kasacji powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Warszawie z dnia 21 grudnia 1999 r.
oddalił kasację i zasądził od powoda Pawła B. na rzecz pozwanych Elżbiety D.
i Maksymiliana S. kwotę 6030 zł tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję
kasacyjną.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda Pawła B. Z
bezspornych ustaleń wynika, że pozwani Elżbieta D. i Maksymilian S. oraz pozostali
współtwórcy sprzedali powodowi umową z dnia 21 października 1993 r. zawartą w
formie aktu notarialnego m.in. prawo do uzyskania patentu na wynalazek pod
nazwą „Segment do składania układów elektrycznych na tablicy magnetycznej”
objęte zgłoszeniem, nr P(...)15, wniesionym do Urzędu Patentowego dnia 26 lutego
1992 r. (obecnie patent nr (...)13), prawo z rejestracji wzoru zdobniczego „Segment”
nr (...)29 oraz prawo do zgłoszonego w dniu 25 lutego 1991 r. w Urzędzie
Patentowym wzoru użytkowego (...)92 „Segment do składania układów
elektrycznych do tablicy magnetycznej” (obecnie przekształcone w prawo ochronne
na wzór użytkowy nr (...)90).
Stosownie do § 4 tej umowy, zbywcy oświadczyli, że przenieśli na rzecz
powoda wszystkie przysługujące im uprawnienia wynikające z prawa wynalazczego
i autorskiego. Wskazana umowa zawiera także zobowiązanie pozwanych Elżbiety
D. i Maksymiliana S. do zachowania w tajemnicy wszelkich wiadomości związanych
z przedmiotem zawartej umowy. Wymienieni pozwani oraz Jerzy D. zgłosili dnia 7
lutego 1994 r. do Urzędu Patentowego wynalazek pod tytułem „Segment do
składania układów elektrycznych do magnetycznej tablicy szkolnej”, nr zgłoszenia
P(...)53, na który udzielony został patent nr (...)17 (będący przedmiotem wniosku
powoda o unieważnienie). Na podstawie zgłoszonego rozwiązania pozwani
wyprodukowali i wystawili na wystawie w B. (maj-czerwiec 1994 r.) wyroby o nazwie
„Kontakt”. Powołując się na dowód z opinii biegłych Andrzeja Z. i Andrzeja M., Sąd
Apelacyjny podzielił dokonane ustalenia stwierdzające, że konstrukcja segmentów
„Kontakt” różni się zasadniczo od chronionych pakietem wymienionych rozwiązań,
tj. wzorem zdobniczym (...)29, wynalazkiem według zgłoszenia patentowego (...)15
oraz wzorem użytkowym (...)90 – konstrukcji powoda „Kompakt”. Bliższa analiza
istoty i cech znamiennych tych rozwiązań prowadzi – w ocenie Sądów obu instancji
– do wniosku, że cechy konstrukcyjne segmentów „Kontakt” stanowiły istotny
postęp w porównaniu z konstrukcjami powoda.
Sądy obu instancji – ze względu na ustalone różnice konstrukcyjne (i
częściowo technologiczne) między wyrobami stron – wykluczyły istnienie
przesłanek z art. 11 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu
nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm. – dalej "u.z.n.k.").
Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku nr (...), stanowiącego własność powoda, ze
skutkami przewidzianymi w art. 34 ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o
wynalazczości (jedn. tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 26, poz. 117 ze zm.), dokonane
zostało przez Urząd Patentowy dnia 6 września 1993 r., a więc przed zawarciem
przez strony umowy, z której powód wywodzi roszczenia. Powód wprowadzając
swoje produkty na rynek (segmenty typu "Kompakt") ujawnił, że są one wytwarzane
przy użyciu technologii dla znawcy znanych i powszechnie dostępnych.
Kasację wniósł powód Paweł B. Skarżący, z powołaniem się na podstawy z
art. 3931
pkt 1 i 2 k.p.c., zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego, a w
szczególności art. 471 k.c. i art. 472 k.c. w związku z § 2 lit. a i b, § 3, § 4, § 12, §
15 i § 16 lit. a umowy sprzedaży praw z dnia 21 października 1993 r. oraz art. 11
ust. 1 i 4 u.z.n.k. a także art. 57 ustawy z dnia 19 października 1972 r. o
wynalazczości przez przyjęcie, że pozwani Elżbieta D. i Maksymilian S. nie ponoszą
odpowiedzialności za niedochowanie warunków tej umowy i nielegalne
wprowadzenie do obrotu wyrobu pn. „Kontakt”, bowiem „... zastosowanie
technologii ogólnej i ogólnej funkcjonalności wyrobu w sposób szczególny nie
zagraża powodowi... a nadto, że przedmiotem umowy stron było prawo określone
zgłoszeniem P(...)15 a nie patentem (...)13”, art. 65 k.c. i art. 353 k.c. wyrażające
się w tym, że ogłoszony dnia 6 września 1993 r. w Biuletynie Urzędu Patentowego
opis patentu nr (...)13 wyłączył obowiązek zachowania przez pozwanych tajemnicy
– odnoszący się do sprzedaży praw – przyjęty przez strony mocą § 16 pkt a umowy
z dnia 21 października 1993 r.
Zarzut rażącego naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ
na wynik sprawy, skarżący oparł na przyjęciu – z obrazą art. 381 i 227 k.p.c. –
wewnętrznie sprzecznej i niekompletnej opinii biegłego Andrzeja Z. za podstawę
rozstrzygnięcia, przy jednoczesnym nieuwzględnieniu wniosku dowodowego
powoda z dnia 18 września 1998 r. i odmowę przesłuchania świadka Pawła S. na
istotne okoliczności postępowania, co spowodowało, że Sąd nie rozpoznał istoty
sprawy. Naruszenia art. 378 § 2 w związku z art. 177 § 1 pkt 1 oraz z art. 232 k.p.c.
skarżący dopatrzył się w tym, że Sądy obu instancji, nie zawieszając postępowania
w sprawie do czasu rozstrzygnięcia przez Urząd Patentowy sprawy o unieważnienie
patentu pozwanych, nie rozpoznały istoty sprawy przy jednoczesnym naruszeniu
zasady swobodnej oceny dowodów godząc tym samym w zasadę poszanowania
legalności sformułowań zawartych w pismach i orzeczeniach organu administracji
państwowej – Urzędu Patentowego.
Wskazując na powyższe, skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu Apelacyjnego oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania, ewentualnie o
zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa z zasądzeniem kosztów
procesu za instancję kasacyjną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że tajemnica przedsiębiorstwa stanowi niematerialny
składnik tego przedsiębiorstwa służący przedsiębiorcy do realizacji określonych
zadań gospodarczych (art. 551
k.c.). Z przepisu art. 11 ust. 4 u.z.n.k., definiującego
pojęcie tajemnicy przedsiębiorstwa, wynika, że tajemnicę przedsiębiorstwa
stanowią nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne,
technologiczne, handlowe lub organizacyjne przedsiębiorstwa, co do których
przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Nie
ulega wątpliwości, że zakresem tajemnicy nie mogą być objęte informacje
powszechnie znane lub takie, o których treści każdy nimi zainteresowany może się
legalnie dowiedzieć. Jak trafnie stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z
dnia 3 października 2000 r., I CKN 304/00 (OSNC 2001, nr 4, poz. 59), informacja
nieujawniona do wiadomości publicznej traci ochronę prawną, gdy każdy
przedsiębiorca (konkurent) dowiedzieć się o niej może drogą zwykłą i dozwoloną, a
więc np. gdy pewna wiadomość jest przedstawiana w pismach fachowych lub gdy z
towaru wystawionego na widok publiczny każdy fachowiec poznać może, jaką
metodę produkcji zastosowano.
Bezsporne jest, że Urząd Patentowy dnia 6 września 1993 r. dokonał
ogłoszenia o zgłoszeniu nr (...)15 wynalazku (patent nr (...)13 powoda Pawła B.) w
trybie i ze skutkami wynikającymi z obowiązującego w dacie ogłoszenia art. 34
ustawy z dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości (jedn. tekst: Dz.U. z 1993 r.
Nr 26, poz. 117 ze zm. – dalej "Pr.wynal.") w związku z przepisami zarządzenia
Prezesa Urzędu Patentowego RP z dnia 23 marca 1993 r. w sprawie ochrony
wynalazków i wzorów użytkowych (M.P. Nr 18, poz. 179 ze zm.). W myśl art. 34 ust.
3 Pr.wynal., od dnia ogłoszenia osoby trzecie mogą zapoznawać się z opisem
wynalazku, zastrzeżeniami patentowymi i rysunkami. Stosownie zaś do § 5 ust. 1
powołanego zarządzenia, opis wynalazku powinien przedstawiać wynalazek na tyle
jasno i wyczerpująco, aby znawca mógł ten wynalazek zrealizować. Dalsze
postanowienia tego przepisu zawierają szczegółowe i wyczerpujące dane, które
powinien zawierać opis wynalazku. Powołany przepis stosuje się do zgłoszenia i
opisu wzoru użytkowego (§ 16 ust. 1 zarządzenia). Wzór zdobniczy (nr 11629)
podlegał – stosownie do § 3 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
stycznia 1963 r. w sprawie ochrony wzorów zdobniczych (Dz.U. Nr 8, poz. 45) –
wpisowi do rejestru powszechnie dostępnemu. Wiążąca strony umowa z dnia 21
października 1993 r. zmierzała do ochrony wszelkich informacji związanych z jej
przedmiotem (§ 16 lit. a), nie wyłączając ujawnionych do wiadomości publicznej.
Przepis art. 11 ust. 1 i 4 u.z.n.k., którego naruszenie zarzucił skarżący, nie
pozwala na objęcie tajemnicą informacji powszechnie znanych lub takich o treści
których określony podmiot ze względu na rodzaj prowadzonej działalności
(wykonywany zawód) jest zainteresowany ich posiadaniem i może się o nich
dowiedzieć w zwykłej i dozwolonej drodze. Co więcej, informacja dotychczas
nieznana traci swój tajny charakter i tym samym ochronę wówczas, gdy zostanie
rozpowszechniona w sposób pozwalający każdemu zainteresowanemu zapoznanie
się z nią bez zgody dysponenta.
Zarzucając pozwanym popełnienie deliktu nieuczciwej konkurencji skarżący
pominął, że powoływany przez niego art. 11 ust. 1 u.z.n.k. uzależnia istnienie stanu
tajemnicy od podjęcia przez przedsiębiorcę określonych działań zmierzających do
zachowania poufności objętych nią danych. Działania te – jak trafnie podnosi się w
literaturze przedmiotu – powinny zmierzać do osiągnięcia takiego stanu, w którym
osoby trzecie chcąc zapoznać się z treścią informacji, muszą doprowadzić do
wyeliminowania przyjętych przez przedsiębiorcę mechanizmów zabezpieczających
przed niekontrolowanym wypływem danych. Wybór informacji, które mają zostać
objęte poufnością, należy oczywiście do przedsiębiorcy, jednakże wybór ten co do
stanu tajemnicy, nie może być oderwany od możliwości podjęcia niezbędnych
działań w celu zachowania w poufności wybranych informacji (art. 11 ust. 4
u.z.n.k.). W dacie dokonania przez pozwanych zgłoszenia patentowego nr (...)53 pt.
„Segment do składania układów elektrycznych do magnetycznej tablicy szkolnej”
konstrukcje objęte umową stron z dnia 21 października 1993 r., tj. opisane we
wzorze zdobniczym (...)29, we wzorze użytkowym (...)90 i zastrzeżenia zawarte w
opisie patentowym (...)15 nie stanowiły tajemnicy w rozumieniu omawianych
przepisów, powołanych przez skarżącego w kasacji. Skoro to nie pozwani
ukształtowali taki stan rzeczy, to kierowane w stosunku do nich zarzuty o
pogwałceniu umowy i naruszeniu art. 471 k.c. są chybione.
Postanowienia umowy stron nie zawierają zakazu prowadzenia przez
pozwanych działalności gospodarczej, nawet konkurencyjnej wobec prowadzonej
przez powoda. Licznych zarzutów o rzekomym popełnieniu przez pozwanych
deliktu nieuczciwej konkurencji zasadnie zatem Sądy obu instancji nie podzieliły.
Nie nastąpiło naruszenie art. 11 ust. 1 i 4 u.z.n.k., jak również art. 353 k.c. oraz art.
65 k.c. Pozwani nie uchybili postanowieniem wiążącej ich umowy z dnia 21
października 1993 r. Sądy obu instancji ustaliły, że nie naruszony został
przedmiotowy zakres patentu powoda. Ustalenie to zostało dokonane na podstawie
opinii biegłych, a poprzedzało je przedstawienie przedmiotu oraz rezultatu działań
pozwanych i jego relacji do przedmiotowego zakresu patentu skarżącego. Ocena
obszernego materiału dowodowego i wynikające z niej wnioski nie zostały przez
skarżącego zakwestionowane w ramach podstawy kasacji z art. 3931
pkt 2 k.p.c.
przez zgłoszenie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Dlatego wywody kasacji
zmierzające do wykazania zasadności własnych, korzystnych dla skarżącego
ustaleń należy pozostawić poza kontrolą instancji kasacyjnej (por. m.in.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1997 r., III CKN 13/97, OSNC
1997, nr 8, poz. 114, z dnia 10 stycznia 1997 r., II CKN 21/96, OSNC 1997, nr 5,
poz. 61 i z dnia 26 marca 1997 r., II CKN 63/97, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 96). Z
powołaniem się natomiast na art. 6 k.c. należy stwierdzić, że powód nie wykazał, iż
pozwani w toku prowadzonej działalności korzystali w sposób bezprawny z
rozwiązania technicznego stanowiącego przedmiot jego patentu. Przyczyny
odmowy przeprowadzenia, wnioskowanego w toku postępowania przed Sądem
pierwszej instancji, dowodu z zeznań świadka Pawła S. zostały przez Sądy obu
instancji przytoczone. Wyrażone stanowisko, że nie istnieje możliwość ustalenia
istotnej dla sprawy okoliczności na podstawie zeznań tego świadka, nie zostało
przez skarżącego podważone. (...)
Nie wymaga dowodzenia, że spory w sprawach o naruszenie patentu (art. 57
Pr.wynal.) należą do kompetencji sądów powszechnych. Jak trafnie wskazał Sąd
Apelacyjny, ustalenie i badanie, czy i ewentualnie w jakim zakresie, nastąpiło
naruszenie patentu, dokonuje samodzielnie sąd rozpoznający sprawę (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 sierpnia 1990 r., I CZ 106/90,
"Orzecznictwo Gospodarcze" 1991, nr 2, poz. 37) Skoro przedmiotem żądania
pozwu jest pozytywne ustalenie naruszenia prawa wyłącznego, to podzielenie
stanowiska skarżącego prowadziłoby do niedopuszczalnego rozszerzenia wyjątków
od dopuszczalności drogi sądowej w sprawach cywilnych pod rządami ustawy z
dnia 19 października 1972 r. o wynalazczości. Za ograniczeniem wypadków
zawieszenia postępowania przez sądy powszechne w sprawach o naruszenie
patentu przemawiają także względy ekonomii procesowej gdyż wnioskowany stan
„spoczywania” sprawy powodowałby dalszą zwłokę postępowania sądowego.
Skarżący, odwołując się w uzasadnieniu kasacji do postanowień Konstytucji (art. 2)
i nawołując do poszanowania legalności ”sformułowań zawartych w pismach
organów administracyjnych”, nawet nie dostrzegł istoty problemu w postępowaniu
administracyjnym o odmowie udzielenia patentu na wynalazek pt. „Segment do
składania układów elektrycznych do magnetycznej tablicy szkolnej”, a następnie w
postępowaniu o unieważnieniu patentu na powyższy wynalazek. Kontrowersję w
kwestii, czy wynalazek ten spełnia wymóg nieoczywistości, w rozumieniu
obowiązującego wówczas art. 10 Pr.wynal. oraz odmienność ocen organu
orzekającego w pierwszej i drugiej instancji dostatecznie obrazują decyzje Komisji
Odwoławczej przy Urzędzie Patentowym z dnia 10 października 1997 r. i z dnia 9
sierpnia 1999 r. oraz decyzja Urzędu Patentowego z dnia 20 stycznia 2000 r.
Zawarte w uzasadnieniu tej decyzji ustalenia, rozstrzygające o unieważnieniu
patentu udzielonego na wynalazek pt. „Segment do składania układów
elektrycznych do magnetycznej tablicy szkolnej”, obrazujące różnice w budowie i
usytuowaniu styków, nie wspierają – wbrew odmiennym wywodom kasacji – tezy
pozwu o wykorzystaniu w całości opatentowanego rozwiązania powoda.
Przeciwnie, Urząd Patentowy, podkreślając lepsze spełnianie przez styki swoich
funkcji stwierdził, że ze względu „na różnice w budowie i usytuowaniu według
patentu nr (...)17 mogą decydować o udzieleniu praw ochronnych jako wzór
użytkowy, a nie jako patent”.
Różnica w środkach technicznych w obu rozwiązaniach, przy użyciu których te
rozwiązania zrealizowano, nie pozwala zasadnie twierdzić, że jedno z tych
rozwiązań wynika w sposób oczywisty z drugiego rozwiązania.
Z powyższego wynika, że kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i
dlatego – stosownie do art. 39312
k.p.c. – podlega oddaleniu z zasądzeniem
kosztów procesu za instancję kasacyjną (art. 39319
w związku z art. 391 i art. 108 §
1 w związku z art. 99 k.p.c.).