Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 września 2001 r.
II UKN 546/00
Pracownica, której stosunek pracy został rozwiązany po dniu 1 stycznia
1998 r. z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nie nabywa prawa do eme-
rytury na podstawie § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r.
w sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników
zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz.
159).
Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Beata Gudowska (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 września 2001 r. sprawy z wniosku
Józefy N. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o wzno-
wienie postępowania w sprawie o wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji organu
rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 27 kwietnia 2000 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w
Krakowie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 14 lipca 1998 r. Sąd Wojewódzki w Krakowie zmienił zaskar-
żoną przez Józefę N. decyzję organu rentowego i przyznał jej prawo do emerytury
wcześniejszej, po rozstrzygnięciu spornej kwestii stażu ubezpieczenia i uwzględnie-
niu w nim okresu pracy w gospodarstwie rolnym. W wykonaniu tego wyroku Oddział
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w K., decyzją z dnia 23 października 1998 r.,
podjął wypłatę świadczenia od dnia 1 stycznia 1998 r., albowiem na podstawie za-
świadczenia z dnia 23 grudnia 1997 r. ustalił, że stosunek pracy został rozwiązany z
dniem 31 grudnia 1997 r.
2
W dniu 31 grudnia 1998 r. organ rentowy uzyskał świadectwo pracy z dnia 21
grudnia 1998 r. potwierdzające zatrudnienie ubezpieczonej w T.-T. S.A. od dnia 9
października 1975 r. do dnia 25 kwietnia 1996 r. oraz od dnia 26 kwietnia 1996 r. do
dnia 31 grudnia 1997 r. w charakterze specjalisty do spraw zatrudnienia, oraz drugie
świadectwo pracy, z dnia 31 grudnia 1998 r., potwierdzające zatrudnienie od dnia 1
stycznia do dnia 31 grudnia 1998 r. na tym samym stanowisku, w związku z czym w
dniu 6 kwietnia 1999 r. złożył skargę o wznowienie postępowania zakończonego wy-
rokiem Sądu Okręgowego z dnia 14 lipca 1998 r. Powołał się na nieznany mu przed
wydaniem wyroku, a mający wpływ na wynik sprawy fakt podjęcia przez ubezpie-
czoną z dniem 1 stycznia 1998 r. pracy u dotychczasowego pracodawcy, na po-
przednich warunkach i na dotychczasowym stanowisku. Według wnoszącego skargę
ten fakt ma znaczący wpływ na prawo ubezpieczonej do emerytury, albowiem impli-
kuje wniosek, że w rzeczywistości nie doszło do rozwiązania umowy o pracę z przy-
czyn leżących po stronie pracodawcy. Konsekwencją tego jest upadek jednego z wa-
runków, którego spełnienie było przesłanką ustalenia prawa do wcześniejszej eme-
rytury na podstawie obowiązującego do 31 grudnia 1997 r. rozporządzenia Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszego prze-
chodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z zakładu pracy z przyczyn doty-
czących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz.159), i stwierdzenie, że prawo do emerytury
nie powstało.
Sąd Okręgowy w Krakowie wznowił postępowanie i przyjąwszy, że stosunek
pracy ubezpieczonej nie ustał z dniem 31 grudnia 1997 r., gdyż była zatrudniona nie-
przerwanie do dnia 31 grudnia 1998 r. na tym samym stanowisku, wyrokiem z dnia
15 lipca 1999 r. zmienił prawomocny wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 14 lipca 1998 r. i oddalił odwołanie Jó-
zefy N. od decyzji Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w K. z dnia 17 lutego
1998 r.
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 27 kwietnia 2000 r. uwzględnił
apelację ubezpieczonej i oddalił skargę o wznowienie postępowania, albowiem
przyjął, że między ubezpieczoną i jej pracodawcą doszło do rozwiązania, a następnie
do zawarcia nowej umowy o pracę na czas oznaczony, w celu zapewnienia jej środ-
ków utrzymania do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sporu o prawo do emerytu-
ry. Sąd wyraził przy tym pogląd prawny, że podjęcie przez pracownika zwolnionego z
3
pracy nowego zatrudnienia nie pozbawia go prawa do emerytury, jeżeli została speł-
niona przesłanka zwolnienia z przyczyn leżących po stronie pracodawcy.
Kasację od tego wyroku organ rentowy oparł na podstawie naruszenia prawa
materialnego przez błędne zastosowanie przepisów rozporządzenia z dnia 25 marca
1997 r. do stanu faktycznego, w którym nie zachodziły okoliczności opisane w jego §
1, gdyż nie doszło w nim do rozwiązania stosunku pracy w okolicznościach określo-
nych w art. 1 ust. 1 i 2 lub art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegól-
nych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze
zm.). Skarżący wskazał, że nie istniała ekonomiczna potrzeba zwolnienia ubezpie-
czonej przez pracodawcę, skoro została przez niego zatrudniona już następnego
dnia i to nie do czasu ustalenia jej spornego prawa do emerytury, które nastąpiło z
mocy wyroku z dnia 14 lipca 1998 r., lecz do dnia 31 grudnia 1998 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W rozpoznawanej sprawie, w której wniosek o emeryturę został zgłoszony w
organie rentowym w dniu 31 grudnia 1997 r., przedmiotem sporu było prawo wnio-
skodawczyni do tego świadczenia przysługujące na podstawie § 1 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszego
przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z zakładu pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Przepis ten stanowił podstawę prawną do przyznawania
wcześniejszych emerytur tym pracownicom, które wykazały okres ubezpieczenia w
wymiarze 35 lat do dnia rozwiązania stosunku pracy, oraz których stosunek pracy
został rozwiązany z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy, szczegółowo wy-
mienionych w art. 1 i 10 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Prze-
pis ten utracił moc z dniem 1 stycznia 1998 r. w związku ze skreśleniem przepisami
ustawy z dnia 6 grudnia 1996 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 147, poz. 667) art. 27 ust. 3
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.). Emerytury nie nabywały więc pracownice legi-
tymujące się ponad 30 letnim okresem ubezpieczenia, z którymi rozwiązanie stosun-
4
ku pracy nie było podyktowane przyczynami powiązanymi ze zmniejszeniem zatrud-
nienia lub też stosunek pracy nie został rozwiązany przed dniem 1 stycznia 1998 r.
W postępowaniu o przyznanie ubezpieczonej prawa do wcześniejszej emery-
tury, zakończonym prawomocnym wyrokiem z dnia 14 lipca 1998 r., przedmiotem
sporu i oceny Sądu Wojewódzkiego w Krakowie była kwestia udowodnienia okresu
ubezpieczenia. Przed tym Sądem nie istniała potrzeba wykazania faktu rozwiązania
stosunku pracy przez ubezpieczoną, gdyż była to okoliczność niesporna, którą Sąd
miał na względzie, przyznając prawo do emerytury uzależnione od rozwiązania
umowy o pracę z powodów opisanych w ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. Ten pra-
wotwórczy fakt został zakwestionowany w skardze o wznowienie postępowania, w
której organ rentowy powołał się na nową, nieznaną mu wcześniej okoliczność doty-
czącą zawarcia przez ubezpieczoną nowej umowy o pracę na dotychczasowym sta-
nowisku, a więc na kontynuację stosunku pracy po dniu 1 stycznia 1998 r. Po wzno-
wieniu postępowania Sąd Okręgowy ustalił, że dowód ze świadectwa pracy potwier-
dzającego rozwiązanie stosunku pracy z ubezpieczoną przed dniem 31 grudnia 1997
r. z przyczyn dotyczących pracodawcy, został obalony świadectwem pracy wydanym
przez „T.-T.” S.A. w dniu 31 grudnia 1998 r., z którego wynika, że ubezpieczona była
zatrudniona nieprzerwanie na stanowisku specjalisty do spraw zatrudnienia od dnia
26 kwietnia 1996 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.
Nie prowadząc uzupełniającego postępowania dowodowego i nie dysponując
nową umową o pracę od dnia 1 stycznia 1998 r., Sąd drugiej instancji, dokonał od-
miennego od Sądu pierwszej instancji ustalenia, że umowa o pracę została rozwią-
zana przed dniem 1 stycznia 1997 r., oraz że po jej rozwiązaniu zawarto z ubezpie-
czoną nową umowę o pracę. Przy tym założeniu Sąd wypowiedział pogląd prawny,
na którym oparł się wydając zaskarżony wyrok, że „podjęcie przez pracownika nowe-
go zatrudnienia po rozwiązaniu z nim umowy o pracę z przyczyn dotyczących praco-
dawcy, nie jest przesłanką pozbawiającą go prawa do emerytury, jeżeli zostały speł-
nione pozostałe jej warunki”. Sąd nie odniósł się przez to do faktów stanowiących
podstawę wznowienia postępowania, lecz bez kwestionowania tej decyzji Sądu
pierwszej instancji samodzielnie skonkretyzował podstawę faktyczną swego roz-
strzygnięcia. Błędnie przy tym przyjął, że fakty dowiedzione w toku postępowania
przed Sądem pierwszej instancji nie miały znaczenia w sprawie, a w związku z tym
nietrafnie, w oderwaniu od stanu faktycznego ustalonego po wznowieniu postępowa-
nia, powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w sprawie II UKN 69/96,
5
zakończonej wyrokiem z dnia 29 stycznia 1997 r. (OSNAPiUS 1997 nr 18, poz. 356 -
błędnie wskazując poz. 350). Pominął, że orzeczenie Sądu Najwyższego zapadło w
innych okolicznościach faktycznych, w których nie istniały wątpliwości co do faktu
rozwiązania umowy o pracę, a zatrudnienie podjęte zostało na warunkach nowych,
innych niż dotychczasowe.
W tym stanie rzeczy kasacja okazała się usprawiedliwiona i Sąd Najwyższy
uchylił zaskarżony nią wyrok, orzekając na zasadzie art. 39313
§ 1 KPC w brzmieniu
mającym zastosowanie do rozpoznania środków zaskarżenia orzeczeń wydanych
przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Ko-
deks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach są-
dowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554; por. art. 5 ust. 2 i art. 6 tej ustawy).
========================================