Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 grudnia 2001 r.
II UKN 646/00
Osoba objęta niepracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może
nabyć prawa do wcześniejszej emerytury, mimo posiadania wymaganego stażu
i wieku emerytalnego, przewidzianych w art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 162,
poz. 1118 ze zm.).
Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar,
Roman Kuczyński (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2001 r. sprawy z wniosku
Marii G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.G. o prawo
do emerytury, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Katowicach z dnia 9 marca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 7 maja 1999 r. Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w
T.G. odmówił Marii G. prawa do emerytury na podstawie art. 29 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), ponieważ mimo ukończenia 55 lat życia i posiada-
nia 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych nie jest pracownikiem i jako pro-
wadząca działalność gospodarczą będzie mogła nabyć prawo do emerytury po
ukończeniu 60 roku życia.
Wyrokiem z dnia 26 lipca 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji, zaś wyro-
kiem z dnia 9 marca 2000 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Katowicach oddalił jej apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji. Podzielając
stanowisko organu rentowego Sąd Apelacyjny podkreślił, iż przepis art. 29 ustawy z
2
dnia 17 grudnia 1998 r. używa określenia, że przejść na emeryturę przy spełnieniu
warunków wymienionych w tym przepisie mogą osoby, będące pracownikami, zaś
wnioskodawczyni pracownikiem nie jest, ponieważ od 1 grudnia 1999 r. do chwili
obecnej prowadzi działalność gospodarczą.
Kasacja wnioskodawczyni od powyższego wyroku zarzuca naruszenie prawa
materialnego - art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
FUS.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Powołuje ona bowiem ar-
gumentację odnoszącą się do nieobowiązującego już przepisu art. 27 ust. 1 ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U.
Nr 40, poz. 267 ze zm.); także na gruncie tego przepisu zapadła przywołana w kasa-
cji uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1991 r., III UZP
22/90, według której prawo do wcześniejszej emerytury z art. 27 ust. 1 ustawy o
z.e.p. nabywa także były pracownik, nie pozostający w zatrudnieniu w dacie osią-
gnięcia określonego w tym przepisie wieku (55 lat kobieta i 60 lat mężczyzna). Jed-
nakże przepis ten stanowił, że „pracownik, który nie osiągnął wieku emerytalnego (60
lat kobieta i 65 lat mężczyzna) może przejść na emeryturę...”, gdy tymczasem prze-
pis art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. stanowi, że „ubezpieczeni urodzeni przed
dniem 1 stycznia 1949 r., będący pracownikami, którzy nie osiągnęli wieku emerytal-
nego mogą przejść na emeryturę...”. Taka redakcja omawianego przepisu powoduje,
że pozostałe warunki do emerytury, a w szczególności wiek (55 lat kobieta, 60 lat
mężczyzna) muszą być przez ubezpieczonego spełnione w okresie, kiedy jest on
pracownikiem albo nie stracił statusu pracownika przez objęcie innym systemem
obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Nie pozwala natomiast na uznanie, że
za ubezpieczonych „będących pracownikami” można uważać także byłych pracow-
ników, którzy wprawdzie legitymują się wymaganym pracowniczym stażem ubezpie-
czeniowym i wiekiem, ale w momencie przejścia na emeryturę pracownikami nie są,
a w szczególności pozbawia ich statusu pracowniczego objęcie innym systemem
ubezpieczenia społecznego. Dlatego też należy uznać, iż pod rządem art. 29 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. wykładnia przyjęta w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16
kwietnia 1991 r. odnosząca się do art. 26 ustawy o z.e.p. straciła aktualność. Za
3
takim stanowiskiem przemawia też orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12
września 2000 r., K 1/00 (OTK 2000 r. nr 6, poz. 185). W orzeczeniu tym, wywoła-
nym wnioskiem Rzecznika Praw Obywatelskich o stwierdzeniu niezgodności między
innymi art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS z art.
2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP Trybunał Konstytucyjny odniósł się do odmienności
uregulowań art. 26 ustawy o z.e.p. (który z dniem 1 stycznia 1999 r. utracił moc), i
art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. oraz zgodził się z Rzecznikiem Praw Oby-
watelskich, że zastosowane kryterium ubezpieczenia pracowniczego w tym ostatnim
przepisie w sposób odmienny niż w art. 26 ustawy o z.e.p., w powiązaniu z okresem
ubezpieczenia poprzedzającym złożenie wniosku o emeryturę, stanowi wprawdzie
zawężenie zakresu podmiotowego w odniesieniu do wcześniejszego przechodzenia
na emeryturę, jednakże kryterium to nie narusza zasad równości i sprawiedliwości
społecznej. Zamiarem ustawodawcy w ustawie o emeryturach i rentach z FUS było
ograniczenie zakresu podmiotowego wcześniejszego przechodzenia na emeryturę
co łączy się z założeniami i celami reformy systemu świadczeń społecznych. Istotą
stworzonego nowego systemu jest jego powszechność W miejsce dotychczas roz-
proszonych i fragmentarycznych regulacji wprowadza względnie jednolite zasady
określenia świadczeń emerytalno-rentowych. Trybunał Konstytucyjny zgodził się ze
stanowiskiem Prokuratora Generalnego, iż „modyfikacja dotychczasowych regulacji i
wynikających z nich uprawnień stanowi wygaszanie dotychczasowych uprawnień z
uwzględnieniem zasad łagodnej ewolucji”. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, nie
można też z konieczności zachowania praw nabytych wywodzić obowiązku ustawo-
dawcy kreowania identycznych uprawnień dla innych osób, np. z tytułu umowy agen-
cyjnej lub umowy zlecenia. W konkluzji Trybunał Konstytucyjny nie dopatrzył się nie-
konstytucyjności art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Skoro zatem okazało
się oczywiste, że regulacje art. 26 ustawy o z.e.p. i art. 29 ustawy o rentach i emery-
turach z FUS zawierają odmienne rozstrzygnięcia, przy czym ta ostatnia dotyczy
osób „będących pracownikami” i mimo zawężenia zakresu podmiotowego wcześniej-
szego przechodzenia na emeryturę jest zgodna z Konstytucją RP, to tym samym
brak jest podstaw do uznania, że wnioskodawczyni, która złożyła wniosek o wcześ-
niejszą emeryturę pod rządem ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. nie będąc pracowni-
kiem - właśnie z tej przyczyny może nabyć prawo do takiej emerytury.
Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
4
========================================

II UKN 646/00

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia