Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 grudnia 2001 r.
II UKN 681/00
Niezakwestionowanie ustalenia faktycznego sądu, co do pobierania za-
siłku dla bezrobotnych, jest wiążące w postępowaniu kasacyjnym (art. 39311
KPC) i oznacza, że strona korzystała z ubezpieczenia społecznego na mocy art.
30 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu
bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 6, poz. 56 ze zm.), a więc nie
podlegała obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu wypadkowemu oraz
emerytalno-rentowemu rolników (art. 7 ust. 1 oraz art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jednolity tekst:
Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2001 r. sprawy z wniosku
Elżbiety R. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi Re-
gionalnemu w B. o ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, na
skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 21
czerwca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 2 marca 2000 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie, rozpoznając sprawę po raz drugi, oddalił odwołanie wnio-
skodawczyni Elżbiety R. od decyzji Kasy Społecznego Ubezpieczenia Rolników-Od-
działu Regionalnego w B. z dnia 30 kwietnia 1999r., stwierdzającej ustanie rolnicze-
go ubezpieczenia społecznego Adama R. od dnia 12 kwietnia 1996 r. Decyzją tą
uchylono nadto decyzję organu rentowego z dnia 11 grudnia 1996 r. Sąd ten ustalił,
że Adam R. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 października 1992 r.
2
z wyłączeniem okresu od 6 października 1995 r. do 5 kwietnia 1996 r. Od dnia 12
kwietnia 1996 r. mąż wnioskodawczyni otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych, zaś w
dniu 13 listopada 1996r. zmarł na skutek wypadku przy pracy rolniczej wykonywanej
w dniu 12 listopada 1996 r. Z uwagi na status bezrobotnego (z prawem do zasiłku)
Adam R. nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 12 kwietnia 1996
r. zgodnie z art. 7 i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), skoro do
śmierci podlegał ubezpieczeniu wynikającemu z tytułu pobierania zasiłku dla bezro-
botnych. Odmienne stwierdzenia zawarte w decyzji z dnia 11 grudnia 1996 r. nie
mają prawnego znaczenia, skoro decyzja ta została uchylona jako wydana bez
udziału Adama R., który z chwilą śmierci stracił status strony. Zaskarżoną decyzję z
dnia 30 kwietnia 1999 r. wydano z udziałem wnioskodawczyni.
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Lublinie i oddalił apelację wniosko-
dawczyni (wyrok z dnia 21 czerwca 2000 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 7 i art. 16 ustawy o u.s.r , art. 154
KPA oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 386 § 6 KPC „przez podzielenie
stanowiska Sądu Okręgowego, że decyzja z dnia 11 grudnia 1996 r. była nieważna z
mocy prawa ... ”, wniosła o jego zmianę i uwzględnienie apelacji poprzez ustalenie,
że Adam R. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W uzasadnieniu wska-
zała, że decyzja organu rentowego powoduje, iż jej mąż przez ostatnie dwa dni życia
nie podlegał żadnemu ubezpieczeniu, co stanowi oczywiste naruszenie prawa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona. Przede wszystkim należy zauważyć, że sto-
sownie do art. 180 § 1 KPA, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przepi-
sy tego kodeksu (KPA) stosuje się o ile przepisy dotyczące ubezpieczeń nie ustalają
odmiennych zasad postępowania w tych sprawach. Te same zasady obowiązują w
postępowaniu przed organami odwoławczymi właściwymi w tego rodzaju sprawach
(art. 181 KPA), a więc przepisy postępowania administracyjnego mogą znaleźć za-
stosowanie w postępowaniu odwoławczym - sądowym - jedynie wtedy, gdy przepisy
KPC nie ustalają odmiennych zasad procedowania w tych sprawach. Uwaga ta jest
konieczna, skoro jedną z podstaw kasacji, kwalifikowaną przez wnioskodawczynię
3
jako naruszenie prawa procesowego, jest art. 154 KPA.
Przepis ten, jako dotyczący uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej, na mocy
której żadna ze stron nie nabyła prawa, mógł być stosowany jedynie w toku postę-
powania administracyjnego przed organem rentowym i to tylko wówczas, gdy przepi-
sy regulujące postępowanie w sprawach świadczeń emerytalno-rentowych (rozpo-
rządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świad-
czenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń - Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze
zm. w związku z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o u.s.r.) nie stanowiły inaczej. Nie znaj-
dował natomiast zastosowania w postępowaniu sądowym, co oznacza, że jego
ewentualne naruszenie nie może być podstawą kasacji opartej na zarzucie określo-
nym w art. 3931
pkt 2 KPC. Na marginesie tylko można wskazać, iż podstawą unie-
ważnienia decyzji organu rentowego z dnia 11 grudnia 1996 r. w postępowaniu przed
tym organem mógł być art. 156 § 1 pkt 4 KPA (decyzja została skierowana do osoby
nie będącej stroną w sprawie), a powyższe nie ma jednak znaczenia w postępowaniu
przed Sądem Apelacyjnym, a tylko jego orzeczenie może być przedmiotem postępo-
wania kasacyjnego.
Nie jest także uzasadniony zarzut naruszenia art. 386 § 6 KPC. Przepis ten
ustanawia związanie sądu pierwszej instancji, a także sądu drugiej instancji przy po-
nownym rozpoznaniu sprawy, oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępo-
wania wyrażonymi w uzasadnieniu wyroku. W związaniu tym nie mieści się jednak
ocena stanu faktycznego (a taki charakter ma ocena, że w dniu wyrokowania przez
Sąd Apelacyjny przy pierwszym rozpoznaniu sprawy decyzja organu rentowego z
dnia 11 grudnia 1996 r. ma moc obowiązującą), tym bardziej, gdy w toku nowego po-
stępowania przed organem rentowym decyzja ta została uchylona jako nieważna,
decyzją z dnia 30 kwietnia 1999 r., poddaną kontroli Sądu pierwszej instancji.
W tym stanie rzeczy, gdy nie zostało zakwestionowane w sposób prawem
przewidziany, ustalenie Sądu co do faktu pobierania przez Adama R. zasiłku dla bez-
robotnych od dnia 12 kwietna 1996 r., to jest ono wiążące w postępowaniu kasacyj-
nym (art. 39315
KPC). Ma to ten skutek, że po ustaleniu, że mąż wnioskodawczyni
korzystał z ubezpieczenia społecznego na mocy art.30 ust. 1 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 2001
r. Nr 6, poz. 56 ze zm.) - naruszenia tego przepisu kasacja nie zarzuciła - nie może
być kwestionowane, iż nie podlegał on obowiązkowemu ubezpieczeniu wypadkowe-
mu z mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, stosownie do art. 7 ust. 1
4
tej ustawy ani też ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu na podstawie jej art. 16 ust.
1 i 3.
Z tych względów na podstawie art. 39312
KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================