Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 grudnia 2001 r.
I PKN 746/00
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Józef Iwulski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Małgorzaty N. przeciwko „I.” Spółce Akcyjnej w Z.W. o przywrócenie do pracy, na
skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Łodzi z dnia 24 maja 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 4 lutego 2000 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zduńskiej
Woli oddalił powództwo Małgorzaty N. przeciwko „I.” S.A. w Z.W. o przywrócenie do
pracy. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona u strony pozwanej od
1996 r. jako wartownik na podstawie umowy o pracę na czas nie określony. Od 5
maja 1999 r. do 12 maja 1999 r., a następnie do końca października 1999 r. przeby-
wała na zwolnieniu lekarskim. Pismem z dnia 15 marca 1999 r. pracodawca powia-
domił powódkę, iż w związku z likwidacją Zakładowego Oddziału Straży Przemysło-
wej od 1 maja 1999 r. stanie się z mocy prawa pracownikiem spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością „I.-O.”. Pouczył ją, iż może nie podjąć pracy w tej Spółce i bez
wypowiedzenia rozwiązać stosunek pracy. Powódka wyraziła na piśmie zgodę na
podjęcie zatrudnienia u nowego pracodawcy. Kolejnym pismem z dnia 20 kwietnia
1999 r. pracodawca poinformował powódkę, iż przesuwa termin rozpoczęcia pracy w
Spółce „I.-O.” na dzień 1 czerwca 1999 r. Powódka wyraziła zgodę na proponowane
warunki, jednakże w piśmie z dnia 12 maja 1999 r. skierowanym do pozwanej Spółki,
powódka stwierdziła, że sama rozwiązuje stosunek pracy, gdyż nie wyraża zgody na
podjęcie pracy w Spółce „I.-O.” kosztem rozwiązania poprzedniej umowy o pracę.
Pracodawca w wydanym powódce świadectwie pracy stwierdził, iż pozostawała w
stosunku pracy do dnia 30 września 1999 r. i został on rozwiązany w trybie art. 231
§
2
4 KP oraz że wypłacił jej odprawę pieniężną w wysokości trzymiesięcznego wyna-
grodzenia.
Sąd Rejonowy uznał, że roszczenie powódki o przywrócenie do pracy jest
bezzasadne. Powódka w dwóch pismach wyraziła zgodę na rozpoczęcie pracy w
spółce „I.-O.”. W trzecim piśmie do pozwanego powódka oświadczyła, że sama roz-
wiązuje stosunek pracy, gdyż nie wyraża zgody na podjęcie pracy w Spółce „I.-O.”.
Pismo to jest wyraźnie adresowane do prezesa strony pozwanej. W ocenie Sądu
Rejonowego umowa o pracę została rozwiązana przez powódkę, a w związku z tym
brak podstaw do stosowania art. 45 KP, który dotyczy rozwiązania umowy przez pra-
codawcę. Sąd Rejonowy nie badał okoliczności dotyczących treści wydanych po-
wódce świadectw pracy, gdyż nie zgłosiła ona powództwa o ich sprostowanie, a
nadto nie wyczerpała trybu postępowania określonego w art. 97 § 2 KP.
Apelację powódki od tego wyroku oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 24 maja 2000 r. [...]. Sąd drugiej instancji
stwierdził, że powódka dochodziła przywrócenia do pracy w Spółce „I.” w Z.W. Nie-
sporne między stronami jest, że pismem z dnia 15 marca 1999 r. pozwany powiado-
mił powódkę, iż 1 maja 1999 r. stanie się z mocy prawa pracownikiem Spółki „I.-O.”.
Powódka wyraziła na to zgodę. Pismem z dnia 20 kwietnia 1999 r. pracodawca po-
wiadomił powódkę, że termin rozpoczęcia pracy w Spółce „I.-O.” zostaje przesunięty
na 1 czerwca 1999 r. Na tę propozycję powódka również wyraziła zgodę. To drugie
pismo pozwanej z dnia 20 kwietnia 1999 r. Sąd Okręgowy ocenia jako nowe zawia-
domienie pracownika o przejęciu części zakładu pracy (art. 231
§ 3 KP). Składając
pismo z dnia 12 maja 1999 r. powódka zachowała termin do złożenia oświadczenia
woli, o jakim mowa w art. 231
§ 4 KP. Nietrafny jest więc zarzut, że pismo z dnia 12
maja 1999 r. złożone zostało po terminie określonym w art. 231
§ 4 KP i nie wywołało
skutków prawnych. Zdaniem Sądu drugiej instancji powstaje jedynie wątpliwość, czy
oświadczenie powódki złożone po otrzymaniu pisma z dnia 20 kwietnia 1999 r., iż
wyraża zgodę na podjęcie zatrudnienia w Spółce „I.-O.” wywołało skutki prawne i
jakie ma to znaczenie dla oceny jej oświadczenia woli wyrażonego w piśmie z dnia
12 maja 1999 r., w którym stwierdza, że rozwiązuje umowę. Sąd Okręgowy uznał, że
pismem z dnia 12 maja 1999 r. powódka za dorozumianą zgodą pozwanego cofnęła
oświadczenie woli, w którym wyraziła zgodę na podjęcie zatrudnienia w Spółce „I.-
O.”, stwierdzając jednocześnie, że rozwiązuje umowę, nie wyrażając zgody na pod-
jęcie pracy u nowego pracodawcy. W ocenie Sądu Okręgowego pismo powódki z
3
dnia 12 maja 1999 r. jest jej oświadczeniem woli o rozwiązaniu stosunku pracy za
siedmiodniowym wypowiedzeniem. Ponieważ w tym dniu Spółka „I.-O.” nie przejęła
jeszcze pracowników strony pozwanej, to doszło do rozwiązania stosunku pracy w
ten sposób i prawidłowa jest adnotacja zamieszczona w świadectwie pracy, iż stosu-
nek pracy między stronami ustał w oparciu o art. 231
§ 4 KP. Sąd drugiej instancji
stwierdził, że nie może stanowić podstawy żądania przywrócenia do pracy fakt, że
pracodawca wydał powódce dwa świadectwa pracy z różnymi datami rozwiązania
stosunku pracy. Powódka nie wystąpiła natomiast z roszczeniem o sprostowanie
świadectw i nie wyczerpała trybu postępowania z art. 97 § 2 KP.
Kasację od tego wyroku wniosła powódka. Zarzuciła naruszenie art. 251
KP
oraz art. 29 KP przez ich niezastosowanie. W uzasadnieniu kasacji powódka wywio-
dła, że Sąd drugiej instancji uznał, iż w dniu 12 maja 1999 r. powódka złożyła
oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy za siedmiodniowym wypowiedzeniem.
Tymczasem w pierwszym świadectwie pracy stwierdzono, że stosunek pracy wygasł
z dniem 31 maja 1999 r. W drugim wydanym powódce świadectwie pracy stwierdzo-
no natomiast, że stosunek pracy wygasł z dniem 30 września 1999 r. Powódka sta-
wia pytanie, skąd biorą się te daty i odpowiada na nie, że „po pierwszym wypowie-
dzeniu ponownie został nawiązany stosunek pracy”. Powódka nadal była pracowni-
kiem pozwanego, który traktował ją jako pracownika, o czym świadczy przyjmowanie
od niej zwolnień lekarskich. Powódka stwierdza, że „aby skutecznie rozwiązać
umowę o pracę należało ją wypowiedzieć”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 231
KP w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na inne-
go pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach
pracy (§ 1). O przejściu zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę i wyni-
kających z tego skutkach dla przejmowanych pracowników w zakresie ich stosunków
pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracowników na piś-
mie, w terminie poprzedzającym dokonanie tych zmian (§ 3). Wynika z tych przepi-
sów, że jeżeli ma nastąpić przejście zakładu pracy lub jego części (w znaczeniu
przedmiotowym) na nowego pracodawcę, to dotychczasowy pracodawca powinien,
niezwłocznie i przed datą przejścia, zawiadomić o tym pracowników. Zawiadomienie
o przejściu powinno być więc uprzednie względem jego daty, choć przepis nie okre-
4
śla na ile. Powinno być też niezwłoczne, to znaczy bez uzasadnionej zwłoki po zaist-
nieniu stanu faktycznego i prawnego, z którego wynika przejście (z reguły po zawar-
ciu umowy między pracodawcami, z której wynika przejęcie zakładu pracy). Należy
uznać, że w zawiadomieniu pracowników należy wskazywać datę przejęcia zakładu
pracy, gdyż ma to dla nich znaczenie, zwłaszcza dla podjęcia decyzji o rozwiązaniu
umowy o pracę, o której to możliwości pracodawca ma obowiązek pouczyć pracow-
ników. Zgodnie bowiem z art. 231
§ 4 KP w terminie jednego miesiąca od zawiado-
mienia przewidzianego w § 3 pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodnio-
wym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym
trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiąza-
niem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem. Termin jednego mie-
siąca określony w tym przepisie jest zawity, w tym znaczeniu, że po jego upływie
pracownik nie może skutecznie rozwiązać umowy o pracę za siedmiodniowym
uprzedzeniem (a nie wypowiedzeniem). Termin ten może upłynąć przed przejęciem
zakładu pracy lub po przejęciu. W zależności więc od konkretnych okoliczności, roz-
wiązanie umowy o pracę przez pracownika za siedmiodniowym uprzedzeniem może
nastąpić u dotychczasowego lub nowego pracodawcy. Podkreślenia wymaga, że z
przepisu nie wynika, aby pracownicy, którzy zostali zawiadomieni o przejęciu zakładu
mieli składać oświadczenia o wyrażeniu zgody na zatrudnienie u nowego pracodaw-
cy lub o odmowie takiej zgody. Wręcz odwrotnie skutek w postaci przekształcenia
podmiotowego po stronie pracodawcy z art. 231
§ 1 KP następuje z mocy prawa, a
więc niezależnie od woli pracownika (a także pracodawców). Specyficznym sposo-
bem sprzeciwu pracownika na podjęcie zatrudnienia u nowego pracodawcy jest
określona w art. 231
§ 4 KP możliwość rozwiązania stosunku pracy przez pracowni-
ka. Nigdy jednak z wyłącznej woli pracownika w sytuacji opisanej w art. 231
§ 1 KP
nie jest możliwe kontynuowanie przez niego zatrudnienia u dotychczasowego praco-
dawcy.
W okolicznościach faktycznych sprawy, pismem z dnia 15 marca 1999 r. pra-
codawca powiadomił powódkę, iż w związku z likwidacją Zakładowego Oddziału
Straży Przemysłowej od 1 maja 1999 r. stanie się z mocy prawa pracownikiem spółki
z ograniczoną odpowiedzialnością „I.-O.”. Pouczył ją, iż może nie podjąć pracy w tej
Spółce i bez wypowiedzenia rozwiązać stosunek pracy. Powódka wyraziła na piśmie
zgodę na podjęcie zatrudnienia u nowego pracodawcy. Pozwany pracodawca postą-
pił więc zgodnie z art. 231
§ 3 KP. Termin do rozwiązania stosunku pracy przez po-
5
wódkę upływał z dniem 15 kwietnia 1999 r. Powódka w tym terminie z pewnością nie
złożyła oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę. Wyrażona przez nią zgoda na
zatrudnienie u nowego pracodawcy nie miała znaczenia prawnego, a więc w ogóle
nie była oświadczeniem woli, wobec czego powódka nie musiała jej cofać, czy od-
woływać (w tym zakresie Sąd drugiej instancji nie ma racji). Kolejnym pismem z dnia
20 kwietnia 1999 r. (należy dodać, że doręczonym w dniu 29 kwietnia 1999 r.) praco-
dawca poinformował powódkę, iż przesuwa termin rozpoczęcia pracy w Spółce „I.-
O.” na dzień 1 czerwca 1999 r. Pracodawca postąpił słusznie i zgodnie z art. 231
§ 3
KP. Skoro zawiadomienie pracowników o przejęciu powinno wskazywać jego datę, to
zmiana w tym zakresie wymaga dokonania nowego zawiadomienia. Pracodawca
powinien na podstawie art. 231
§ 3 KP ponownie pouczyć pracowników w takiej sy-
tuacji o możliwości rozwiązania stosunku pracy, czego nie uczynił. Prawdopodobnie
uznał, że wystarczające w tym zakresie jest poprzednie pouczenie. Nie zmienia to
jednak faktu, że termin miesięczny do rozwiązania umów o pracę z art. 231
§ 4 KP
zaczął biec na nowo i upływał dla powódki w dniu 29 maja 1999 r. Powódka wyraziła
zgodę na zatrudnienie u nowego pracodawcy, jednak w piśmie z dnia 12 maja 1999
r. skierowanym do pozwanej Spółki, stwierdziła, że „sama rozwiązuje stosunek
pracy, gdyż nie wyraża zgody na podjęcie pracy w Spółce I.-O. kosztem rozwiązania
poprzedniej umowy o pracę”. Powódka złożyła więc w otwartym terminie z art. 231
§
4 KP oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za siedmiodniowym uprzedzeniem,
do skuteczności którego nie było potrzebne cofnięcie (odwołanie) zgody na podjęcie
zatrudnienia u nowego pracodawcy. Dojście tego oświadczenia powódki do praco-
dawcy (dotychczasowego, bo jeszcze nie nastąpiło przejście zakładu pracy) spowo-
dowało rozpoczęcie biegu siedmiodniowego terminu uprzedzenia, z upływem którego
umowa o pracę rozwiązała się bez wypowiedzenia (najprawdopodobniej w dniu 19
maja 1999 r., w zależności od tego kiedy pracodawca otrzymał oświadczenie powód-
ki). W tym zakresie analiza prawna dokonana przez Sąd drugiej instancji jest prawi-
dłowa. Słusznie też Sąd uznał, że skoro rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło
wskutek oświadczenia powódki (bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedze-
niem), to nie może jej przysługiwać roszczenie o przywrócenie do pracy na podsta-
wie art. 45 § 1 KP. Wprawdzie art. 231
§ 4 KP nakazuje traktować ten sposób roz-
wiązania umowy o pracę, tak jak rozwiązanie za wypowiedzeniem pracodawcy, ale
nie może to zmieniać samego charakteru tego sposobu rozwiązania umowy o pracę,
a zwłaszcza przyjęcia w świetle art. 45 § 1 KP, że pracownikowi przysługuje rosz-
6
czenie o przywrócenie do pracy. Takie roszczenie powódki słusznie więc zostało
uznane za bezzasadne.
Kasacja pomija wszystkie te elementy, zarówno w aspekcie ustaleń faktycz-
nych, jak i oceny prawnej. Powódka stawia zarzut naruszenia art. 251
KP, który jest
całkowicie niezrozumiały, nawet w świetle wywodów jej uzasadnienia. Przepis ten
dotyczy bowiem przekształcenia umowy terminowej w umowę na czas nie określony i
ogóle nie ma odniesienia do ustalonego, a nawet twierdzonego przez powódkę stanu
faktycznego. Nie miał on i nie mógł mieć w sprawie zastosowania. Być może powód-
ce chodziło o postawienie zarzutu naruszenia art. 231
KP, ale Sąd Najwyższy będąc
związany granicami kasacji (art. 39311
KPC) w ogóle nie ma obowiązku go rozważać,
a nadto jest on bezzasadny w kontekście powyższych wywodów prawnych. Powódka
podnosi też zarzut naruszenia art. 29 KP, co można zrozumieć w ten sposób, że do-
szło do zawarcia między stronami nowej, ustnej umowy o pracę, niepotwierdzonej na
piśmie. Zarzut ten można rozważać tylko w aspekcie twierdzonego w kasacji przez
powódkę dorozumianego nawiązania nowej umowy o pracę przez czynności praco-
dawcy polegające na wystawieniu dwóch świadectw pracy wskazujących późniejsze
daty rozwiązania umowy o pracę i przyjmowaniu przez niego zwolnień lekarskich
przedkładanych przez powódkę. Taka konstrukcja prawna roszczenia nie była przez
powódkę prezentowana w toku postępowania i nie była rozważana przez Sądy obu
instancji. Sądy te nie ustalały więc faktów niezbędnych dla takiej podstawy roszcze-
nia, a co najważniejsze nie miały takiego obowiązku, gdyż powódka takich faktów
jako podstawy swego roszczenia nie wskazywała. W kasacji prezentuje się więc w
istocie inny stan faktyczny niż ustalony w zaskarżonym orzeczeniu. Sąd drugiej in-
stancji nie ustalił bowiem, aby przez czynności pracodawcy wskazane przez powód-
kę zostało złożone oświadczenie woli o nawiązaniu nowej umowy o pracę. Powódka
w kasacji, bez zarzutu naruszenia przepisów postępowania, usiłuje więc uzasadnić
swoje roszczenie inną podstawą faktyczną. Jest to niemożliwe, gdyż bez skuteczne-
go podważenia ustaleń faktycznych zarzutem naruszenia przepisów postępowania,
Sąd Najwyższy ocenia zastosowanie prawa materialnego do stanu faktycznego
ustalonego przez Sąd drugiej instancji. Nadto, nie jest możliwe przyjęcie aby wysta-
wienie przez pracodawcę świadectwa pracy z błędną datą zakończenia stosunku
pracy i przyjmowanie przez niego zaświadczeń lekarskich po zakończeniu stosunku
pracy, bez dopuszczenia do wykonywania obowiązków pracowniczych lub innych
7
czynności świadczących o nawiązaniu nowego stosunku pracy, oznaczało konklu-
dentne zawarcie umowy o pracę.
Z tych względów kasacja powódki podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312
KPC.
========================================