Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 stycznia 2002 r.
I PKN 783/00
Konsultacji związkowej nie wymaga wypowiedzenie umowy o pracę za-
wartej na czas nie określony dokonane w następstwie odwołania pracownika z
zarządu spółki kapitałowej.
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 stycznia 2002 r. sprawy z po-
wództwa Bogusława R. przeciwko Przedsiębiorstwu Energetyki Cieplnej Spółce z
o.o. w R.P. o odszkodowanie, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 czerwca 2000 r. [...]
z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 28 stycznia 2000 r. [...] oddalił powództwo Bogusława R. przeciwko Przedsię-
biorstwu Energetyki Cieplnej - Spółce z o.o. w R.P. o odszkodowanie. W motywach
tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne oraz
ich prawne oceny.
Powód Bogusław R. był w pozwanej Spółce zatrudniony na stanowisku preze-
sa jej Zarządu na czas nie określony w pełnym wymiarze czasu pracy. Uchwałą Wal-
nego Zgromadzenia Wspólników z dnia 3 marca 1999 r. zmieniono powodowi pod-
stawę naliczania płacy , uzależniając ją od średniej krajowej, a nie - jak poprzednio -
od średniej zakładowej, co sprowadziło się do obniżenia wynagrodzenia. Na posie-
dzeniu Rady Nadzorczej w dniu 19 kwietnia 1999 r. Burmistrz Miasta R.P. i jego za-
stępca przekazali powodowi ofertę zmiany warunków płacowych na zasadzie poro-
zumienia stron. Powód nie zgłaszał zastrzeżeń do tej propozycji organu założyciel-
skiego i kilka dni później podpisał porozumienie. Walne Zgromadzenie Wspólników
2
Spółki podjęło w dniu 22 czerwca 1999 r. uchwałę [...] w sprawie odwołania powoda
z zajmowanego stanowiska. W trakcie tego posiedzenia przewodniczący Rady Nad-
zorczej wręczył powodowi pismo zawierające wypowiedzenie umowy o pracę. Powód
jest członkiem Krajowego Związku Zawodowego Ciepłowników - Oddziałowej Orga-
nizacji Związkowej w R.P. Zamiaru wypowiedzenia nie konsultowano z organizacją
związkową, której powód był członkiem.
Sąd Okręgowy uznał, że wymaganie przewidzianej w art. 38 k.p. konsultacji z
organizacją związkową i podawania jej przyczyny uzasadniającej odwołanie powoda
jest w istocie zbędne i miałoby jedynie formalne znaczenie. Odwołany ze stanowiska
członek zarządu spółki nie może bowiem tak czy owak świadczyć pracy określonej w
umowie o pracę. Sąd Okręgowy nie zaakceptował też poglądu powoda, że obniżenie
mu wynagrodzenia za pracę wymagało wypowiedzenia zmieniającego. Porozumienie
stron stanowi bowiem częstą i preferowaną przez prawo pracy formę kształtowania
treści stosunku pracy.
W uwzględnieniu apelacji powoda Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie wyrokiem z dnia 29 czerwca 2000 r. [...] zmienił zaskarżone
orzeczenie w ten sposób, że od strony pozwanej zasądził mu kwotę 13.431,84 zł z
ustawowymi odsetkami od daty wyrokowania. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd
Apelacyjny stwierdził, że wprawdzie odwołanie powoda ze stanowiska prezesa Za-
rządu uzasadniało wypowiedzenie mu umowy o pracę, ale nie zwalniało pracodawcy
z obowiązku przeprowadzenia związkowej konsultacji, choćby miała ona mieć tylko
formalny charakter, skoro w dacie wypowiedzenia powód był członkiem zakładowej
struktury Krajowego Związku Ciepłowników. Niedopełnienie tego obowiązku przez
pracodawcę uzasadniało zasądzenie powodowi na podstawie art. 471
k.p. odszkodo-
wania w wysokości wynagrodzenia za trzymiesięczny okres wypowiedzenia.
Kasację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zarzucając „błędną
wykładnię art. 38 § 1 k.p. w związku z art. 197 KH przez przyjęcie, że w odniesieniu
do członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością istnieje obligatoryjny
wymóg konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie-
określony z reprezentującą go organizacją związkową” oraz domagając się na tej
podstawie zmiany zaskarżonego orzeczenia przez oddalenie apelacji, ewentualnie
uchylenia kwestionowanego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji powołującym się na poglądy
literatury prawniczej podniesiono, że skoro odwołany członek zarządu spółki kapita-
3
łowej nie może z powodu utraty stanowiska świadczyć umówionej pracy, to stosowa-
nie przy wypowiadaniu umowy o pracę wymagania konsultacji z organizacją związ-
kową i podawania jej oczywistej skądinąd przyczyny uzasadniającej rozwiązanie sto-
sunku pracy jest zbędnym formalizmem, nie spełniającym ustawowej funkcji tej in-
stytucji prawnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie, gdyż usprawiedliwiona jest jej podstawa.
Zaskarżony wyrok został bowiem rzeczywiście wydany z naruszeniem art. 38 k.p. w
związku z art. 197 KH. Co prawda żaden z tych przepisów nie wyłącza expressis
verbis związkowej konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę na stanowisku
członka zarządu spółki kapitałowej w następstwie odwołania danej osoby ze składu
zarządu, a przepis art. 197 § 1 KH stanowił nawet, że istniejąca w każdej chwili moż-
liwość odwołania „nie uwłacza roszczeniom z umowy o pracę”, lecz to jeszcze nie
znaczy, iż przeprowadzenie takiej konsultacji jest dla pracodawcy przedmiotem jego
prawnego obowiązku. Jej celem jest kontrola zasadności zamierzonych wypowie-
dzeń, czemu służy podanie przyczyny wypowiedzenia do wiadomości reprezentują-
cej pracownika zakładowej organizacji związkowej, której ewentualny sprzeciw naka-
zuje pracodawcy wstrzymać się z podjęciem ostatecznej decyzji do czasu zajęcia
stanowiska przez ogólnokrajową organizację związkową. Jeżeli jednak wypowiedze-
nie umowy o pracę jest skutkiem uprzedniego pozbawienia danej osoby członkostwa
w organie zarządzającym spółką, to cele analizowanej konsultacji są niemożliwe do
urzeczywistnienia, a poza tym przyczyny ustania stosunku pracy nie są wówczas w
gruncie rzeczy związane ze stosunkiem pracy, tylko ze stosunkiem organizacyjnym,
w odniesieniu do którego organy pracowniczego przedstawicielstwa związkowego
nie mają żadnych kompetencji kontrolnych.
Rozumowanie to potwierdza i wzmacnia regulacja przyjęta w art. 69 k.p.
wobec stosunków pracy na podstawie jednolitego aktu powołania, a więc aktu
powodującego powierzenie kierowniczej funkcji i zarazem nawiązanie umownego
stosunku pracy na czas nie określony. W konsekwencji akt odwołania ze stanowiska
nie tylko pozbawia kierowniczych kompetencji, ale jest równoznaczny co najmniej z
wypowiedzeniem stosunku pracy (art. 70 § 2 k.p.). Pomimo wspomnianej jednolitości
aktu powołania i odpowiednio aktu odwołania, ustawodawca wyraźnie wyłączył
4
związkową konsultację zamiaru odwołania jako przesłanki ustania stosunku pracy.
Zgodnie z art. 69 k.p. do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się w
zasadzie przepisy o umowie o pracę na czas nie określony, ale według postanowień
pkt 1 nie dotyczy to między innymi trybu postępowania przy rozwiązywaniu umów o
pracę. Innymi słowy, wykładnia przepisów art. 38 k.p. w związku z art. 197 KH i art.
69 pkt 1 k.p. stosowanego w drodze analogii upoważnia do wniosku, że konsultacji
związkowej nie wymaga wypowiedzenie bezterminowej umowy o pracę dokonywane
w następstwie odwołania danej osoby ze składu zarządu spółki kapitałowej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
========================================