Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 22 stycznia 2002 r.
II UKN 58/01
Z art. 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.) nie można wywieść zakazu wpro-
wadzenia zróżnicowanych systemów ubezpieczenia (zabezpieczenia) społecz-
nego dla pracowników i dla osób prowadzących działalność gospodarczą.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2002 r.
sprawy z wniosku Barbary J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w K. o jednorazowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodawczyni od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 października 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 13 grudnia 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu oddalił odwołanie wnioskodawczyni Barbary J. od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K. odmawiającej przyznania jednora-
zowego odszkodowania z tytułu śmierci męża Andrzeja w wypadku przy prowadze-
niu działalności gospodarczej w dniu 11 maja 1999 r. Stwierdził, z powołaniem się na
art. 5 pkt 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób pro-
wadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r.
Nr 46, poz. 250 ze zm.), że świadczenie to jako nieprzewidziane przez wskazany
przepis, nadal obowiązujący z mocy art. 195 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz.
1118 ze zm.), nie przysługuje ani osobom prowadzących działalność gospodarczą,
ani członkom ich rodzin.
2
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Poznaniu i oddalił apelację wnio-
skodawczyni (wyrok z dnia 30 października 2000 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego - art. 195 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach w związku z art.
5 pkt 4 i 7 ustawy o ubezpieczeniu osób prowadzących działalność gospodarczą
oraz art. 2 a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecz-
nych (Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), wniosła o jego zmianę i uwzględnienie apela-
cji.
Postanowieniem z dnia 26 listopada 2001 r. Sąd Najwyższy przyjął kasację w
tej sprawie do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona, w sprawie bowiem, wbrew zarzutom, nie doszło
do naruszenia prawa materialnego. Z wywodów kasacji wynika, że skarżąca upatruje
naruszenia prawa materialnego z jednej strony w tym, że błędnie przyjmuje się, iż
osoby prowadzące działalność gospodarczą (oraz członkowie ich rodzin) pozbawio-
ne są prawa do jednorazowego odszkodowania gdy ulegną wypadkowi przy prowa-
dzeniu takiej działalności, z drugiej zaś, że również błędnie pomija się art. 2a ustawy
z dnia 13 października 1998 r., który jest samodzielną podstawą do przyznania ta-
kiego świadczenia ze względu na statuowaną przez siebie zasadę równości wszyst-
kich ubezpieczonych.
Zgodnie z art. 195 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, straciły
moc między innymi przepisy art. 1 do 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpie-
czeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, co
oznacza, jak trafnie zauważył Sąd Apelacyjny, iż pozostał w mocy art. 5 tej ustawy,
wyliczający w sposób wyczerpujący w pkt. 5, świadczenia pieniężne należne osobom
prowadzącym działalność gospodarczą (w obecnym stanie prawnym określanym
jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność) z tytułu wypadku przy prowadzeniu
takiej działalności. Wśród tych świadczeń nie wymienia się jednorazowego świad-
czenia z tytułu uszczerbku na zdrowiu, brak więc podstaw do przyznania tego odsz-
kodowania, a odmienne twierdzenia zawarte w kasacji nie są usprawiedliwione.
Podobnie należy ocenić zarzut kasacji, że wskazana regulacja, jeżeli ma być
rozumiana jako pozbawiająca takie osoby wymienionego świadczenia, jest
3
sprzeczna z zasadą równości przyjętą w ustawie o systemie ubezpieczeń społecz-
nych. Przepis art. 2a tej ustawy stanowi, że stoi ona na gruncie równego traktowania
wszystkich ubezpieczonych bez względu na płeć, stan cywilny, stan rodzinny, doty-
cząc w szczególności warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych, obo-
wiązku opłacania i obliczania wysokości składek, obliczania wysokości świadczeń, a
także okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do nich. To niewyczerpujące
wyliczenie tego czego zasada równości dotyczy, oznacza jedynie to, że w tych spra-
wach (a także innych związanych z regulacją zawartą w ustawie), nie ma podstaw
prawnych do czynienia między ubezpieczonymi różnic związanych z płcią, stanem
cywilnym czy też stanem rodzinnym. Nie oznacza to jednak, że wyłączone są różnice
w rodzajach świadczeń, różnych w odmiennych ubezpieczeniach. Z przepisu tego
nie da się wywieść zakazu wprowadzania zróżnicowanych systemów ubezpieczenia
(zabezpieczenia) społecznego dla pracowników i dla osób prowadzących działalność
gospodarczą, a w konsekwencji różnicowania świadczeń przysługujących ubezpie-
czonym należącym do różnych systemów ubezpieczenia. Należy wskazać, że swo-
boda ustawodawcy do kształtowania systemów ubezpieczenia społecznego, w tym
określania świadczeń w ramach poszczególnych systemów ubezpieczenia, jest sze-
roka, kwestia zaś celowości i słuszności wprowadzenia odrębnej regulacji w ubez-
pieczeniu osób prowadzących działalność gospodarczą nie podlega ocenie sądów
powszechnych rozpoznających sprawy z zakresu zabezpieczenia społecznego.
Gdy więc podniesione w kasacji zarzuty okazały się nieuzasadnione, należało
orzec jak w sentencji po myśli art. 393 12
KPC.
========================================

II UKN 58/01

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia