Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 lutego 2002 r., I CKN 489/00
Przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst:
Dz.U. z 2000 r. Nr 80, poz. 903) regulujące zarząd nieruchomością wspólną nie
przewidują możliwości zobowiązania przez sąd wspólnoty mieszkaniowej do
podjęcia uchwały o określonej treści.
Sędzia SN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
Sędzia SN Gerard Bieniek (sprawozdawca)
Sędzia SN Antoni Górski
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Marii R. i Jerzego R. przeciwko
wspólnocie mieszkaniowej budynku przy ul. L. nr 11 w P. o ustalenie, po
rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 7 lutego 2002 r. na rozprawie kasacji powodów
od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu z dnia 11 lutego 1999 r.
oddalił kasację i zasądził od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 200
zł tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Przemyślu wyrokiem z dnia 11 lutego 1999 r. oddalił
apelację powodów od wyroku Sądu Rejonowego w Przeworsku, który oddalił
żądania powodów Marii R. i Jerzego R., domagających się zobowiązania wspólnoty
mieszkaniowej budynku przy ul. L. nr 11 w P. do podjęcia uchwały w przedmiocie
ustalenia, że powodowie są zobowiązani do ponoszenia na rzecz pozwanej
zryczałtowanych opłat na centralne ogrzewanie w wysokości wynikającej z realnego
korzystania przez nich z instalacji centralnego ogrzewania, wspólnej dla wszystkich
właścicieli lokali.
Ustalono, że powodowie są członkami pozwanej wspólnoty mieszkaniowej,
która na zebraniu w dniu 20 grudnia 1994 r. podjęła uchwałę w przedmiocie
zlecenia wykonywania zarządzania nieruchomością wspólną Przyzakładowej
Spółdzielni Mieszkaniowej przy Cukrowni „P.”. Ustalono także, że umowy o
administrowanie zostaną zawarte po dniu 1 stycznia 1995 r. na warunkach
przedstawionych przez prezesa Spółdzielni. Po tej dacie wszyscy członkowie
wspólnoty, z wyjątkiem powodów, podpisali takie umowy. W lipcu 1995 r.
powodowie przystosowali istniejącą w ich lokalu instalację centralnego ogrzewania
do ogrzewania gazowego i podłączyli piec dwufunkcyjny. Uczynili to bez zgody
wspólnoty, informując jedynie prezesa Spółdzielni o podjętych pracach.
Odmawiając podpisania umowy o administrowanie, powodowie opracowali własny
projekt umowy, w której proponowali, że będą ponosić opłaty za dostarczanie ciepła
w tej części budynku, w której są współwłaścicielami, tj. 1/2 część sumarycznej
powierzchni klatki schodowej, gdzie znajduje się ich lokal oraz 4872/10585 części
powierzchni pomieszczeń przeznaczonych do użytku wszystkich mieszkańców. Na
te propozycje Spółdzielnia – jako zarządca – nie przystała, powodowie opłacali
zatem należność za ogrzewanie mieszkania bezpośrednio na rzecz dostawcy gazu.
Spółdzielnia naliczała koszty za centralne ogrzewanie w sposób
zryczałtowany, a ponieważ powodowie tych opłat nie uiszczali, wystąpiła z
powództwem do Sądu.
Pismem z dnia 18 lipca 1996 r. powodowie zwrócili się do zarządcy z prośbą o
wyrażenie zgody na zmianę sposobu rozliczania się z należności za centralne
ogrzewanie. Wspólnota mieszkaniowa, na zebraniu w dniu 23 stycznia 1997 r., na
którym obecny był powód, „nie podjęła uchwały wyrażającej zgodę na zmianę
sposobu ogrzewania ze wspólnego dla całego lokalu na indywidualny dla
poszczególnych lokali”. Protokół z tego zebrania prezes Spółdzielni spisał najpierw
ręcznie, a następnie za zgodą zebranych przepisał go na maszynie. Wszyscy
zebrani, z wyjątkiem powoda, protokół ten podpisali. Następnie protokół z
podpisami doręczył powodom, pouczając o terminie i sposobie zaskarżenia.
Powodowie tej uchwały negatywnej nie zaskarżyli.
Oddalając powództwo, Sąd pierwszej instancji uznał, że w świetle art. 22 ust.
3 pkt 4 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z
2000 r. Nr 80, poz. 903 – dalej "u.w.l.") oraz uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28
sierpnia 1997 r., III CZP 36/97 (OSNC 1998, nr 1, poz. 4), wykorzystanie istniejącej
instalacji centralnego ogrzewania do ogrzewania gazowego stanowi zmianę
przeznaczenia części nieruchomości wspólnej, na co wymagana jest zgoda
wspólnoty mieszkaniowej. Zdaniem Sądu Rejonowego, taką negatywną uchwałę
wspólnota podjęła w dniu 23 stycznia 1997 r., powodowie zaś tej uchwały nie
zaskarżyli w zakreślonym ustawą terminie, a zatem ich roszczenie wygasło. Tę
ocenę podzielił Sąd Okręgowy w Przemyślu.
Wyrok tego Sądu powodowie zaskarżyli kasacją. Jako podstawy kasacyjne
wskazali naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6, 18 ust. 1 i 2, art. 13 ust. 1, art. 22
i 25 ust. 1 u.w.l. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz
naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 397 pkt 2 k.p.c. ze względu na
nieprawidłowe umocowanie pełnomocnika pozwanej w postępowaniu apelacyjnym,
co spowodowało nieważność postępowania, a ponadto art. 328 § 2 k.p.c.
Wskazując na powyższe, wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie
postępowania i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu
Rejonowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zaskarżony kasacją wyrok został wydany przed dniem 1 lipca 2000 r., a
zatem, zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy
Kodeks postępowania cywilnego... (Dz. Nr 48, poz. 554), do złożenia i rozpoznania
kasacji stosuje się przepisy kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 1 lipca 2000 r. Oznacza to, że dopuszczalność kasacji
w niniejszej sprawie należy ocenić w świetle art. 393 pkt 1 k.p.c. w brzmieniu
obowiązującym przed dniem 1 lipca 2000 r. Przepis ten wyłączał kasację m.in. w
sprawach o świadczenie, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż
5000 zł. W niniejszej sprawie powodowie wystąpili z żądaniem zobowiązania
pozwanej wspólnoty mieszkaniowej do podjęcia uchwały, określającej ich
obowiązek ponoszenia kosztów z tytułu centralnego ogrzewania w wysokości
zryczałtowanej wynikającej z realnego przez nich korzystania z tej instalacji. Takie
określenie żądania może sugerować, że chodzi o zobowiązania do złożenia
oświadczenia woli przez pozwaną wspólnotę w formie uchwały, co mogłoby
wskazywać na to, iż mamy do czynienia ze sprawą o świadczenie (wartość
przedmiotu zaskarżenia określono zaś na kwotę 432 zł). Wniosek ten nie byłby
jednak uzasadniony, w istocie bowiem żądanie powodów zmierza do tego, aby
przez uchwałę pozwanej wspólnoty w określony sposób ukształtować ich stosunek
prawny z tą wspólnotą. Jest to wiec powództwo o ukształtowanie stosunku
prawnego. Analogiczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27
lutego 2001 r., V CZ 4/01 (OSNC 2001, nr 7-8, poz. 124) i skład orzekający w
niniejszej sprawie podziela ten pogląd. (...)
Zarzut naruszenia prawa materialnego jest nieuzasadniony.
Pozostaje poza sporem, że powodowie w lipcu 1995 r., a więc pod rządem
ustawy o własności lokali, przystosowali istniejącą w ich lokalu instalację
centralnego ogrzewania do ogrzewania gazowego i podłączyli piec gazowy. Uczynili
to bez zgody pozostałych właścicieli lokali tworzących pozwaną wspólnotę
mieszkaniową, taka zaś zgoda była konieczna. Wynika to jednoznacznie z uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1997 r., III CZP 36/97 (OSNC 1998, nr 1, poz.
4). Stwierdzono w niej wyraźnie, że właściciel lokalu nie może bez zgody
pozostałych właścicieli odłączyć swego lokalu mieszkalnego od zainstalowanej w
budynku sieci centralnego ogrzewania i przy jej wykorzystaniu zastosować inny
rodzaj ogrzewania.
Zgoda pozostałych właścicieli była potrzebna dlatego, że z jednej strony
urządzenia służące do ogrzewania poszczególnych lokali oraz całego budynku,
tworzące jednolity system ogrzewania, stanowią element nieruchomości wspólnej i
objęte są współwłasnością właścicieli lokali, z drugiej zaś strony zmiana
przeznaczenia części nieruchomości wspólnej jest – zgodnie z art. 22 ust. 3 pkt 4
u.w.l. – czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu. Taka zaś czynność
wymaga zgody właścicieli lokali (art. 22 ust. 2), przy czym tryb podejmowania
uchwał w tym przedmiocie reguluje art. 23 ustawy. Jest poza sporem, że uchwała
taka może zapaść ex post, jednak żaden przepis ustawy o własności lokali nie daje
właścicielowi lokalu uprawnienia do „wymuszenia” takiej uchwały w drodze sądowej,
a do tego sprowadza się żądanie powodów. Z tego względu nie jest istotne, czy
właściciele lokali w dniu 23 stycznia 1997 r. podjęli uchwałę odmawiającą wyrażenia
zgody na inne rozliczanie się powodów z kosztów korzystania z centralnego
ogrzewania, czy też – jak twierdzą powodowie – taka uchwała nie zapadła. Podjęcia
takiej uchwały nie mogą „wymusić” w drodze orzeczenia sądu.
Ustawa o własności lokali regulując zarząd nieruchomością wspólną preferuje
umowny tryb określenia sposobu zarządzania (art. 18 ust. 1). Rozwiązania tej
ustawy wchodzą w rachubę dopiero wówczas, gdy właściciele lokali nie zawarli
stosownych postanowień w umowie, a liczba lokali jest większa niż siedem.
Ustawowe regulacje obejmują rozróżnienie czynności zwykłego zarządu i
przekraczające zwykły zarząd (art. 22), tryb podejmowania uchwał przez właścicieli
lokali (art. 23), możliwość żądania przez zarząd lub zarządcę dokonania kontroli
sądowej uchwały odmawiającej wyrażenia zgody na dokonanie czynności
przekraczającej zwykły zarząd (art. 24), możliwość zaskarżenia przez właściciela
lokalu uchwały wspólnoty z powodu jej niezgodności z przepisami prawa lub umową
właścicieli albo naruszającą zasady prawidłowego zarządzania lub naruszającą
interesy właściciela (art. 25 ust. 1). Uzasadniona jest zatem teza, że przepisy
ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali regulujące zarząd
nieruchomością wspólną nie przewidują możliwości zobowiązania przez sąd
wspólnoty mieszkaniowej do podjęcia uchwały o określonej treści na żądanie
właściciela lokalu. Jeśli zatem w konkretnej sprawie wymagana była zgoda
właścicieli na odłączenie lokalu powodów od zainstalowanej na budynku sieci
centralnego ogrzewania i wykorzystania jej do innego rodzaju ogrzewania, to brak
tej zgody przez wspólnotę powodowie mogli zaskarżyć do sądu na podstawie art.
25 ust. 1 u.w.l. Gdyby wspólnota celowo nie podejmowała uchwały, to można
rozważyć wystąpienie do sądu o upoważnienie do dokonania takiej czynności, jeśli
wspólnota w określonym przez sąd terminie nie podejmie stosownej uchwały o
wyrażeniu lub odmowie wyrażenia zgody. Tych czynności powodowie nie podjęli,
przeciwnie, na własną rękę dokonali zmiany przeznaczenia części nieruchomości
wspólnej i stawiając pozwaną wspólnotę przed faktem dokonanym, chcą przez
wyrok sądowy „narzucić” tej wspólnocie określony przez nich sposób rozliczania
należności za korzystanie z centralnego ogrzewania. Brak podstaw prawnych do
uwzględnienia takiego żądania w przepisach ustawy o własności lokali.
Z tych względów, skoro kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw,
podlega oddaleniu (art. 39312
k.p.c. ).