Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 21 LUTEGO 2002 R.
III KKN 291/99
Dopuszczalne jest stosowanie art. 44 § 3 k.k. przy rozstrzyganiu na
podstawie art. 55 § 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.) kwestii przepadku przedmiotów
i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestęp-
stwa.
Przewodniczący: sędzia SN M. Sokołowski (sprawozdawca).
Sędziowie: SN J. Szewczyk, SO del. do SN W. Błuś.
Prokurator Prokuratury Krajowej: K. Parchimowicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Mariusza Z. skazanego z art. 48 ust. 1
ustawy z 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii, po rozpozna-
niu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 21 lutego 2002 r., kasacji, wniesio-
nej przez Prokuratora Okręgowego w S. na niekorzyść Mariusza Z. od po-
stanowienia Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 marca 1999 r., zmieniającego
wyrok Sądu Rejonowego w E. z dnia 3 grudnia 1998 r.,
oddalił kasację, a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w E. wyrokiem z dnia 3 grudnia 1998 r. uznał Mariu-
sza Z. za winnego popełnienia dwóch przestępstw określonych w art. 48
ust. 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.
U. Nr 75 poz. 468), przestępstwa określonego w art. 44 ust. 1 tej ustawy
oraz przestępstwa określonego w art. 46 ust. 1 tej ustawy i za to skazał go
na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Nadto na podstawie art.
55 ust. 1 cyt. ustawy orzekł „przepadek dowodu rzeczowego w postaci sa-
mochodu osobowego marki Fiat Tipo na rzecz Skarbu Państwa”.
Sąd Okręgowy w S. – po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez
obrońcę oskarżonego Mariusza Z. – wyrokiem z dnia 3 marca 1999 r.
zmienił wyrok Sądu Rejonowego w ten sposób, że warunkowo zawiesił wy-
konanie kary pozbawienia wolności wymierzonej oskarżonemu na pięcio-
letni okres próby oraz uchylił orzeczenie w przedmiocie orzeczenia prze-
padku samochodu osobowego marki Fiat Tipo.
Prokurator Okręgowy w S. zaskarżył powyższy wyrok w całości na
niekorzyść oskarżonego Mariusza Z. zarzucając rażące naruszenie prawa
materialnego „polegające na niedopuszczalnej zmianie zaskarżonego
orzeczenia poprzez uchylenie przepadku samochodu osobowego Fiat Tipo
wobec Mariusza Z.” w sytuacji, gdy samochód ten służył i był przeznaczony
do popełnienia przestępstwa, a zatem na zasadzie art. 55 ust. 1 ustawy o
przeciwdziałaniu narkomanii należało obligatoryjnie orzec przepadek tego
samochodu na rzecz Skarbu Państwa. W konkluzji prokurator wniósł uchy-
lenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej uchylenia przepadku
przedmiotowego samochodu i przekazanie sprawy do ponownego rozpo-
znania Sądowi Okręgowemu w S. jako odwoławczemu.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym prokurator Prokuratury Kra-
jowej wniósł o oddalenie kasacji.
3
Rozstrzygając sprawę Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna.
Czyny przepisane oskarżonemu Mariuszowi Z. popełnione zostały
pod rządami kodeksu karnego z 1969 r. (w okresie od stycznia 1998 r. do 9
sierpnia 1998 r.), a oba Sądy wyrokowały w tej sprawie po wejściu w życie
kodeksu karnego z 1997 r. Stosownie zatem do art. 13 pkt 3 p.w.k.k. za-
miast kary dodatkowej przewidzianej w ustawie o przeciwdziałaniu narko-
manii należało orzec odpowiedni środek karny.
Zgodnie z art. 116 k.k. przepisy części ogólnej kodeksu karnego sto-
suje się do innych ustaw przewidujących odpowiedzialność karną, chyba
że ustawy te wyraźnie wyłączają ich stosowanie. Przepis art. 44 § 2 k.k.
stanowi, że sąd może orzec przepadek przedmiotów stanowiących mienie
ruchome, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa,
chyba że podlegają zwrotowi innemu podmiotowi, zaś przepis art. 44 § 3
k.k., że przepadku określonego w § 2 nie stosuje się, jeżeli jego orzeczenie
byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu; sąd może wówczas
orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa.
Powstaje zatem pytanie jaki jest wzajemny stosunek tych przepisów
oraz art. 55 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, zgodnie z którym
w razie skazania za przestępstwa określone w art. 40-47, 49, 50 tej ustawy
orzeka się przepadek przedmiotu przestępstwa oraz przedmiotów i narzę-
dzi, które służyły lub były przeznaczone do jego popełnienia, nawet jeżeli
nie były własnością sprawcy.
Niewątpliwie art. 55 ust. 1 ustawy jest przepisem szczególnym w sto-
sunku do art. 44 § 2 k.k., bowiem przewiduje obligatoryjny przepadek
przedmiotów i narzędzi, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia
przestępstwa, nawet jeżeli nie były własnością sprawcy. Jednakże przepis
ten nie wyłącza stosowania art. 44 § 3 k.k. Za taką wykładnią przemawiają
następujące argumenty:
4
Przepisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii nie wyłączają wyraź-
nie stosowania art. 44 § 3 k.k. – jak tego wymaga art. 116 k.k. W art. 58 tej
ustawy wyłączone zostało tylko stosowanie art. 96-98 kodeksu karnego, a
przepis ten (art. 58) został znowelizowany przez art. 5 § 2 pkt 51 lit. b
Przepisów wprowadzających Kodeks karny. Gdyby zatem wolą ustawo-
dawcy było także wyłączenie stosowania nowego uregulowania przewi-
dzianego w art. 44 § 3 k.k., to stosowny zapis znalazłby się w znowelizo-
wanym art. 58 ustawy.
W uzasadnieniu rządowego projektu kodeksu karnego (Rozdział V
pkt 9) czytamy: „Druga grupa wiąże się z tzw. narzędziami przestępstwa.
Ogólne ich ujęcie (przedmioty służące lub przeznaczone do popełnienia
przestępstwa z wyłączeniem nieruchomości np. zabudowań, mieszkania)
obejmuje także pojazdy mechaniczne. Ze względu na możliwość wystąpie-
nia znacznej dysproporcji pomiędzy wagą popełnionego przestępstwa,
zwłaszcza zaś wartością osiągniętej korzyści, oraz rodzajem i wartością
danego narzędzia stanowi się, że w takim wypadku przepadku nie stosuje
się, a sąd może wówczas orzec nawiązkę na rzecz Skarbu Państwa”. Za-
uważyć należy, że art. 44 § 2 k.k. przewiduje fakultatywne orzeczenia
przepadku narzędzi przestępstwa, a zatem nawet bez korzystania z insty-
tucji przewidzianej w art. 44 § 3 k.k. możliwe jest odstąpienie od takiego
orzeczenia. Tak więc realizacja celu, dla którego wprowadzono tą instytu-
cję do kodeksu karnego (zapobieganie oczywiście niesprawiedliwemu sto-
sowaniu środków karnych) w rzeczywistości nastąpi właśnie wówczas gdy
przepis szczególny przewiduje obligatoryjny przepadek narzędzi przestęp-
stwa.
Rozwiązanie przyjęte w art. 44 § 3 kodeksu karnego jest niewątpliwie
wzorowane na przepisie art. 17 ust. 4 ustawy karnej skarbowej, który ze-
zwalał na odstąpienie od obligatoryjnego orzeczenia przepadku środka
przewozowego z uwagi na jego wartość. Takie samo rozwiązanie przyjęte
5
jest w kodeksie karnym skarbowym – art. 31 § 3 – zgodnie z którym prze-
padku przedmiotów (także obligatoryjnego) nie orzeka się jeżeli byłoby to
niewspółmierne do wagi popełnionego przestępstwa skarbowego.
Okoliczności wyżej przedstawione uzasadniają pogląd, że dopusz-
czalne jest stosowanie art. 44 § 3 k.k. przy rozstrzyganiu na podstawie art.
55 § 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii
(Dz. U. Nr 75, poz. 468 ze zm.) kwestii przepadku przedmiotów i narzędzi,
które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa.
Być może taką wykładnią kierował się Sąd Okręgowy uchylając orze-
czenie o przepadku samochodu skoro rozstrzygnięcie w tym przedmiocie
uzasadnił tym, iż „przedmiotowy pojazd przedstawiał znaczną wartość, zaś
orzeczenie jego przepadku byłoby niewspółmierne do wagi popełnionych
czynów”, jednakże podstawy prawnej orzeczenia nie powołał.
Stwierdzić zatem należy, że w niniejszej sprawie nie było obowiąz-
kowe orzeczenie przepadku samochodu wobec Mariusza Z. – tym samym
podniesiony w kasacji zarzut obrazy prawa materialnego nie jest zasadny.
Odmienną kwestią jest to, czy w tym konkretnym przypadku rzeczy-
wiście zachodziły podstawy do zastosowania przepisu art. 44 § 3 k.k. i to
bez orzeczenia stosownej nawiązki. W uzasadnieniach wyroków Sądów
obu instancji brak jest ustaleń faktycznych, które stanowiły podstawę roz-
strzygnięcia w przedmiocie przepadku samochodu, co stanowi oczywiste
naruszenie przepisów art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. względnie 457 § 2 k.p.k.
Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i pod-
niesionych zarzutów (art. 536 k.p.k.). W kasacji nie podniesiono zarzutu
obrazy prawa procesowego, a zatem powyższe uchybienia nie mogły być
przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego.