Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 marca 2002 r.
I PKN 209/01
Faktyczne zaprzestanie działalności przez pracodawcę polegające na zli-
kwidowaniu „z dnia na dzień” zakładu pracy może być potraktowane jako za-
chowanie ujawniające w dostateczny sposób wolę rozwiązania stosunku pracy
(art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p.).
Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 marca 2002 r. sprawy
z powództwa Aliny W. i Roberta S. przeciwko „D.C.” Spółce z o.o. w K. o wynagro-
dzenie, ekwiwalent z urlop wypoczynkowy, ochronę i ustalenie, na skutek kasacji
powodów Aliny W. i Roberta S. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Kielcach z dnia 15 listopada 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację powoda Roberta S.;
u m o r z y ł postępowanie kasacyjne wobec powódki Aliny W.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kielcach wyrokiem zaocznym z dnia 21 czerwca
2000 r. [...] ustalił, że powódka Alina W. była w pozwanej Spółce z o.o. „D.C.” w K.
zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie od dnia 18 sierpnia do dnia
27 września 1997 r. na podstawie umowy o pracę na okres próbny na stanowisku
fakturzystki, następnie od dnia 18 września 1997 r. do dnia 21 marca 1998 r. na pod-
stawie terminowej umowy o pracę na stanowisku fakturzystki - kasjera, a od dnia 21
marca do dnia 31 grudnia 1998 r. na podstawie bezterminowej umowy o pracę na
stanowisku fakturzystki - kasjera i ta umowa została rozwiązana za wypowiedzeniem
przez pozwaną z powodu jej likwidacji. Sąd Rejonowy ustalił również, że powód Ro-
bert S. był w pozwanej Spółce zatrudniony w okresie od dnia 10 listopada 1997 r. do
31 grudnia 1998 r. na podstawie umów o pracę na czas określony z dnia 10 listopada
2
1997 r. i 10 lutego 1998 r. na stanowisku przedstawiciela handlowego do spraw hurtu
w pełnym wymiarze czasu pracy, który to stosunek pracy został przez Spółkę wypo-
wiedziany wskutek jej likwidacji. Poza tym Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w
pozostałej części wobec skutecznego cofnięcia pozwów co do wynagrodzenia za
pracę, ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy oraz odprawy w
związku z rozwiązaniem stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. W
motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na poniższe ustalenia i ich
prawną kwalifikację.
Oboje powodowie przyszli w dniu 15 grudnia 1998 r. do pracy, lecz zastali za-
kład opróżniony z mebli i innego wyposażenia. Pozwany pracodawca faktycznie za-
przestał prowadzenia działalności, choć nie złożył oświadczeń o rozwiązaniu stosun-
ku pracy, a Spółka nadal pozostaje wpisana do rejestru handlowego. W tej sytuacji
Sąd Rejonowy przyjął, że „pozwany pracodawca został faktycznie zlikwidowany, a
oświadczenie o rozwiązaniu z obojgiem powodów stosunku pracy zostało złożone w
dniu 15 grudnia 1998 r. sposób dorozumiany, to jest przez fakt likwidacji lokalu, który
był dla nich miejscem pracy”. Umowy o pracę uległy więc rozwiązaniu w dniu 31
grudnia 1998 r. za czym przemawia okoliczność, że wnosząc w dniu 18 stycznia
1999 r. pozwy powodowie domagali się świadczeń związanych z ustaniem stosunku
pracy.
W uwzględnieniu apelacji powodów Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Kielcach wyrokiem z dnia 15 listopada 2000 r. [...] zmienił zaskarżone
orzeczenie w ten sposób, że uchylił je w odniesieniu do rozstrzygnięcia o umorzeniu
postępowania i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponowne-
go rozpoznania, natomiast w pozostałej części apelację oddalił. W uzasadnieniu tego
wyroku Sąd Okręgowy podkreślił, że skutkiem cofnięcia pozwu co do żądania wyna-
grodzenia, ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy i odprawy jest (było) w istocie zrze-
czenie się prawa do wynagrodzenia. Sąd Rejonowy zgodnie z art. 203 § 4 i art.469
k.p.c. powinien więc sprzeciwić się cofnięciu pozwu jako czynności niezgodnej z
prawem, a ponadto naruszającej słuszny interes pracownika. Apelacja jest natomiast
bezzasadna w zakresie żądania ustalenia, że „umowy o pracę rozwiązały się dopiero
w dacie kiedy powodowie podjęli pracę u nowych pracodawców”. Co prawda Sąd
Rejonowy jako podstawy prawnej rozstrzygnięcia nie powołał art.411
§ 2 k.p., lecz
prawidłowo przyjął, że „przez fakty konkretne pozwana Spółka faktycznie wypowie-
działa powodom umowy o pracę, które w tym wypadku na podstawie powołanego
3
przepisu uległy rozwiązaniu po upływie dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, a
więc z dniem 31 grudnia 1998 r.”.
Kasację od powyższego wyroku w części oddalającej apelację wnieśli oboje
powodowie, zarzucając błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.411
§ 2 k.p.
i art. 81 § 1 k.p., a także mające wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów
art.233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. „przez przyjęcie, iż w dniu 15 grudnia 1998
r. pozwany złożył powodom oświadczenie o rozwiązaniu umów o pracę z powodu
likwidacji zakładu pracy mimo, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie
daje ku temu podstaw”, jak też art. 328 § 2 w związku z art. 391 §1 k.p.c. „poprzez
nienależyte wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku”. Na tej podstawie skarżący do-
magali się uchylenia kwestionowanej części wyroku i przekazania sprawy do ponow-
nego rozpoznania oraz zasądzenia kosztów postępowania według norm przepisa-
nych. W uzasadnieniu kasacji podniesiono w szczególności, że ustalenie o dorozu-
mianym wypowiedzeniu powodom umowy o pracę w dniu 15 grudnia 1998 r. nosi
cechy dowolności, naruszając art. 233 § 1 k.p.c. Opróżnienie lokalu, w którym powo-
dowie dotąd świadczyli pracę było dla nich zaskoczeniem, lecz nie wskazywało na
określony zamiar pozwanego pracodawcy, mogąc przykładowo równie dobrze
świadczyć o zmianie siedziby. Pozwany pracodawca ma status spółki z o.o., więc
proces jego likwidacji powinien się rozpocząć otwarciem likwidacji w rozumieniu art.
129 k.h. Likwidacja pracodawcy o której mowa w art.411
§ 2 k.p. „nie może polegać
na opróżnieniu lokalu stanowiącego siedzibę spółki z mebli i innego wyposażenia
dosłownie z dnia na dzień i to bez żadnych innych czynności wymaganych przez
przepisy prawa”. W przeciwnym razie trzeba by bowiem przyjąć, że „poprzez np. za-
mknięcie drzwi przed pracownikiem, przeniesienie siedziby do innego lokalu praco-
dawca składa oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, przy
czym miałby tu zastosowanie art. 411
§ 2 przewidujący skrócony okres wypowiedze-
nia”. Skarżący uważają, że „z ich strony była gotowość do świadczenia pracy aż do
czasu podjęcia pracy u innych pracodawców”, a zatem do tego momentu stosunek
pracy trwał, a Sąd Okręgowy nie wyjaśnił dlaczego nie akceptuje takiej koncepcji,
czym naruszył art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Kasacja powódki Aliny W. została cofnięta, więc w tym zakresie postępowanie
kasacyjne zostaje umorzone. Natomiast kasacja powoda Roberta S. podlega odda-
leniu, gdyż jej podstawy nie mają usprawiedliwienia. Co się tyczy procesowej pod-
stawy kasacyjnej, to skarga powołuje się na naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. twierdząc,
iż Sąd Okręgowy zbyt lakonicznie i ogólnikowo potraktował sugestię, jakoby moment
ustania stosunku pracy należało widzieć w fakcie podjęcia innej pracy, gdyż dopiero
wtedy ustała gotowość skarżącego do wykonywania pracy na rzecz pozwanego pra-
codawcy. Jakkolwiek twierdzenie o zbyt prostym przejściu Sądu do porządku dzien-
nego nad tą kwestią jest słuszne, lecz ta ułomność motywów zaskarżonego wyroku
nie miała żadnego wpływu na wynik sprawy. Chybiony jest również zarzut naruszenia
art. 233 § 1 k.p.c. Okoliczności faktyczne dotyczące w dniu 15 grudnia 1998 r. stanu
lokalu będącego wcześniej miejscem pracy skarżącego są bowiem w zasadzie bez-
dyskusyjne. Problem polega jedynie na tym, czy faktyczne zaprzestanie działalności
przez pozwanego pracodawcę może i powinno być w okolicznościach przedmiotowej
sprawy potraktowane jako zachowanie objawiające w dostateczny sposób jego wolę
zakończenia, czy raczej zerwania stosunku pracy (art. 60 k.c. w związku z art. 300
k.p.), przy czym twierdząca odpowiedź nie może tu budzić wątpliwości. Jest to
oświadczenie bezprawne zarówno ze względu na niezachowanie wymaganej formy
pisemnej, wraz z pouczeniem o sposobie odwołania (art. 30 § 3 i 4 k.p.), jak też z
uwagi na przyczynę rozwiązania i ewentualnie związany z nią tryb postępowania po-
przedzającego złożenie oświadczenia. W odniesieniu do przyczyny rozwiązania jest
przy tym oczywiste, że nie nastąpiło ono z przesłanek, dla których przepisy prawa
pracy dopuszczałyby rozwiązanie niezwłoczne. Innymi słowy, w faktycznym zakoń-
czeniu działalności pracodawcy należałoby co najwyżej widzieć zachowanie zmie-
rzające do bezprawnego wypowiedzenia stosunku pracy, przy czym ocena ta musi w
zasadzie dotyczyć wszystkich rodzajów umów o pracę, a więc nie tylko umów na
czas nieokreślony, lecz również umów na czas określony (w tym na okres dłuższy niż
półroczny oraz bez klauzuli wypowiadalności) oraz umów na czas wykonania okre-
ślonej pracy, nie podlegających w zasadzie wypowiedzeniu. Podstawy prawnej ta-
kiego rozumowania trzeba upatrywać w stosowanym tu na zasadzie analogii prze-
pisie art. 411
k.p., a gdy chodzi - jak w niniejszej sprawie - o umowę terminową, w
ramach której był zatrudniony skarżący, to zwłaszcza przepisie § 2 tego artykułu.
Wprawdzie wspomniane zakończenie faktycznej działalności pracodawcy jest
bezprawnym oświadczeniem woli, lecz wywołuje skutek prawny w postaci ustania
5
stosunku pracy, choć skutek ten podlega zaskarżeniu. Jeżeli zaś dochodzi do wspo-
mnianego skutku, to bezprzedmiotowe są dywagacje na temat ewentualnej gotowo-
ści skarżącego do świadczenia pracy, której nie mógł rzeczywiście wykonywać z
przyczyn dotyczących pracodawcy (art. 81 § 1 k.p.). Gotowość do pracy w rozumie-
niu powołanego przepisu dotyczy bowiem „z istoty rzeczy” jedynie sytuacji trwania
stosunku pracy. Dlatego chybione są także kasacyjne zarzuty naruszenia przepisów
prawa materialnego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312
oraz art.
39317
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================