Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 23 kwietnia 2002 r.
III SW 2/02
Państwowa Komisja Wyborcza odrzuca sprawozdanie wyborcze komite-
tu wyborczego partii, który wydatkował na cele wyborcze środki finansowe po-
zyskane lub przyjęte z naruszeniem art. 110, art. 111 ust. 1-4 lub art. 114 ust. 1-2
ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospo-
litej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.
- por. art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a oraz d tej ustawy).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Zbigniew Myszka, Herbert Szurgacz, Maria Tyszel, Barbara Wagner, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 23 kwietnia
2002 r. w sprawy ze skargi Komitetu Wyborczego Ligi Polskich Rodzin na uchwałę
Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 4 marca 2002 r. w przedmiocie odrzucenia
sprawozdania wyborczego
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 4 marca 2002 r. w sprawie
sprawozdania wyborczego Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin, na podsta-
wie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a oraz lit. d ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja
wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz.U. Nr 46, poz. 499 ze zm.), postanowiła: „odrzucić sprawozdanie wyborcze Ko-
mitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin o przychodach, wydatkach i zobowiąza-
niach finansowych tego Komitetu związanych z udziałem w wyborach do Sejmu Rze-
czypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w
dniu 23 września 2001 r.”. W uzasadnieniu powyższej uchwały Państwowa Komisja
Wyborcza stwierdziła, że:
2
Po pierwsze, podstawą oceny Państwowej Komisji Wyborczej było w danym
wypadku sprawozdanie Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin za okres od dnia
9 lipca 2001 r. do dnia 20 grudnia 2001 r., które zostało sporządzone wedle wzoru
określonego w załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 23 lipca
2001 r. w sprawie sprawozdania komitetu wyborczego w wyborach do Sejmu Rze-
czypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 81, poz. 881)
oraz przedłożone z zachowaniem terminu określonego w art. 120 ust. 1 Ordynacji
wyborczej wraz z opinią i raportem wskazanego przez Państwową Komisję Wybor-
czą biegłego rewidenta z dnia 20 grudnia 2001 r., uzupełnioną dodatkowymi obja-
śnieniami do raportu przedstawionymi w piśmie z dnia 23 lutego 2002 r. oraz pisem-
nymi wyjaśnieniami pełnomocnika finansowego Komitetu Wyborczego Liga Polskich
Rodzin z dnia 26 lutego 2002 r.
Po drugie, na podstawie powyższej dokumentacji Państwowa Komisja Wybor-
cza ustaliła, że Komitet Wyborczy Liga Polskich Rodzin: w sposób zgodny z przepi-
sami Ordynacji wyborczej uzyskał kwotę 73.280,60 zł, na którą składały się: kwota
73.000,- zł z Funduszu Wyborczego Ligi Polskich Rodzin oraz odsetki od tej kwoty w
wysokości 280,60 zł; w sposób niezgodny z przepisami Ordynacji wyborczej uzyskał
kwotę 296.908,52 zł (67.684,26 zł z tej kwoty przekazując do depozytu sądowego),
która obejmowała wpłaty dokonane z pominięciem Funduszu Wyborczego Ligi Pols-
kich Rodzin, a mianowicie: kwotę 261.749,47 zł, stanowiącą sumę wpłat dokonanych
przez osoby fizyczne (w tym wpłat dokonanych gotówką lub w wysokości przekra-
czającej dozwolony limit wpłat) oraz kwotę 12.500 zł, stanowiącą sumę wpłat doko-
nanych przez osoby prawne - przy czym przyjęcie i wykorzystanie powyższych kwot
na cele kampanii wyborczej stanowiło naruszenie art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej
i na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wyborczej przesądzić musiało o
odrzuceniu sprawozdania wyborczego; oraz kwotę 22.659,05 zł, na którą złożyły się
wpłaty przyjęte po dniu wyborów - co stanowiło naruszenie zakazu wynikającego z
art. 110 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej i na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a Or-
dynacji wyborczej przesądzić musiało o odrzuceniu sprawozdania wyborczego.
Pełnomocnik finansowy Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin, na pod-
stawie art. 123 ust. 1 Ordynacji wyborczej, wniósł do Sądu Najwyższego skargę na
powyższą uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 4 marca 2002 r. odrzucają-
cą sprawozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin, w której za-
rzucił: „błędną interpretację ordynacji wyborczej, rażące naruszenie podstawowych
3
zasad prawa, w tym Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, oparcie decyzji o rzekomo
podjęte przez Komitet działania, które w ogóle nie miały miejsca, błędną definicję
podstawowych pojęć prawnych”, a w konsekwencji wniósł „o wydanie orzeczenia w
przedmiotowej sprawie i uznanie sprawozdania za zdatnego do przyjęcia z zastrze-
żeniami”. W uzasadnieniu skargi Pełnomocnik finansowy Komitetu Wyborczego Liga
Polskich Rodzin podniósł, co następuje:
Po pierwsze, iż - wbrew stanowisku Państwowej Komisji Wyborczej - art. 122
ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wyborczej: „stanowi jedynie, że przyjęcie środków z inne-
go źródła niż Fundusz Wyborczy partii stanowi podstawę do odrzucenia sprawozda-
nia. Wydatkowanie środków z innego źródła niż Fundusz Wyborczy stanowi być
może naruszenie Ordynacji wyborczej, ale nie skutkujące odrzucenia sprawozdania.
Gdyby ustawodawca chciał określić, że wydatkowanie środków z innego niż Fundusz
Wyborczy źródła stanowi podstawę do odrzucenia, to zapisałby to wyraźnie, tak jak
w przypadku art.122 ust. 1 pkt 3 lit. a, gdzie obok pozyskania, również wydatkowanie
stanowi podstawę odrzucenia sprawozdania. Stąd należy stwierdzić, że w uchwale
PKW dopuściła się rażącego błędu w interpretacji Ordynacji wyborczej, rozszerzając
zamknięty przecież katalog przesłanek do odrzucenia sprawozdania”. Równocześnie
w skardze znalazło się wyjaśnienie, wedle którego: „Komitet Wyborczy Liga Polskich
Rodzin nie przyjął środków z pominięciem Funduszu Wyborczego. W sprawozdaniu
wyborczym wyraźnie zaznaczono, że środki te podlegają na podstawie art. 127 Or-
dynacji wyborczej przepadkowi, a równowartość ich części zużytej na podstawie tego
samego artykułu również podlega przepadkowi. Art. 127 Ordynacji wyborczej zawie-
ra bowiem właściwe ujęcie prawne tych środków i określa je środkami przekazanymi
Komitetowi. (...) Komitet Wyborczy w swoim sprawozdaniu, co zostało potwierdzone
przez biegłego rewidenta, prawidłowo wykazał kwotę środków pieniężnych pozyska-
nych i nie przedstawił w swoich przychodach nieprawidłowo przekazanych środków
finansowych. Stąd bezzasadne jest twierdzenie PKW o rzekomym pozyskaniu przez
KW LPR środków z naruszeniem art. 111 ust. 1. Żaden Komitet Wyborczy nie może
bowiem uniknąć sytuacji, gdy pewna część środków zostanie wpłacona na jego
konto z naruszeniem zasad ordynacji. (...) Komitet Wyborczy nie może być zmuszo-
ny do zakwalifikowania jako przychodu każdej wpłaty na swoje konto. Stąd jedynym
oznaczeniem przychodu jest kwalifikacja jaką dokonuje sam Komitet, a nie PKW czy
wpłacający środki. (...) Komitet nie tylko poinformował w sprawozdaniu wyborczym o
wysokości tych środków PKW, ale również podjął działania, aby nie zużytą część
4
tych środków przekazać do depozytu sądowego”.
Po drugie, że - wbrew stanowisku Państwowej Komisji Wyborczej - Komitet
Wyborczy Liga Polskich Rodzin ani nie pozyskał, ani nie wydatkował środków finan-
sowych z naruszeniem art. 110 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wyborczej, bowiem „wszystkie
środki, które zostały przekazane po dniu wyborów, leżą nie zużyte na koncie i cze-
kają na wydanie przez Sąd postanowienia o możliwości utworzenia depozytu z prze-
znaczeniem na przepadek na rzecz Skarbu Państwa. Gdyby przyjąć rozumowanie
PKW, to każda złotówka wysłana na powszechnie przecież znane konto Komitetu
Wyborczego dowolnej partii po dniu wyborów stanowiłaby podstawę do odrzucenia
sprawozdania. Takie rozumowanie jest jednak sprzeczne z podstawowymi zasadami
logiki i interpretacji przepisów prawa. (...) Wszystkie wpłaty dokonane na konto LPR
miały charakter darowizny (...) ze strony KW LPR był brak zgody na takie wpłaty,
które miały charakter sprzeczny z Ordynacją Wyborczą, stąd środki te nie zostały ani
przyjęte, ani pozyskane, ani nie zostały potraktowane jako przychody. Wszelkie inne
twierdzenia PKW stanowią nieuzasadnioną interpretację”.
Po trzecie, pełnomocnik finansowy Komitetu Wyborczego Liga Polskich Ro-
dzin zarzucił również, że: „W sposób nieuzasadniony potraktowano wpłaty od osób
fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, jako wpłacone przez osoby
prawne. W załączniku 1a do sprawozdania ujęto trzy wpłaty, które zostały dokonane
przez osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą z ich rachunków. Zgod-
nie z definicją osoby prawnej, wyrażoną w kodeksie cywilnym, jest to taki podmiot,
któremu ustawa nadaje taką osobowość. Tymczasem, prowadzenie indywidualnej
działalności gospodarczej nie stanowi o uzyskaniu osobowości prawnej przez dany
podmiot. W tej sytuacji zupełnie niezrozumiałe jest, dlaczego PKW uważa, iż wpłata
dokonana od takiej osoby narusza przepisy Ordynacji wyborczej lub ustawy o par-
tiach politycznych (...)”.
Po czwarte, w tej sytuacji w skardze wyrażony został pogląd, wedle którego:
„Naruszeniem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, wyrażonej w art. 32
Konstytucji RP, jest przyjmowanie jednego sprawozdania wyborczego, które dzięki
noweli ustawowej mogło być przyjęte (np. Komitety wyborczego SLD-UP), a odrzu-
cenie sprawozdania wyborczego KW LPR na podstawie nadinterpretowanych przepi-
sów noweli, która weszła w życie w tydzień po złożeniu sprawozdania wyborczego”.
W odpowiedzi na skargę Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin, Pań-
stwowa Komisja Wyborcza podniosła w szczególności, że:po pierwsze, w wyniku
5
analizy sprawozdania wyborczego Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin:
„Państwowa Komisja Wyborcza stwierdziła, że ‘Wpłaty ogółem’ wykazane w części
‘II. Informacje szczegółowe’ pkt 1. 1) w kwocie 430.630,25 zł nie bilansują się z sumą
kwot zgromadzonych na rachunku bankowym: prawidłowych - 73.280,60 zł i niepra-
widłowych - 296.908,52 zł, jak również, że wydatki w kwocie 512.918,75 zł wykazane
w części I. pkt B. I. Sprawozdania nie maja pokrycia w sumie środków z Funduszu
Wyborczego 73.280,60 zł i zobowiązań w kwocie 227.561,10 zł, wykazanych w czę-
ści II. pkt 7 sprawozdania. Wyjaśnienia tych różnic złożone, na wezwanie Państwo-
wej Komisji Wyborczej, przez pełnomocnika finansowego Komitetu Wyborczego (z
dnia 26 lutego 2002 r.) i przez biegłego rewidenta (z dnia 23 lutego 2002 r.) w spo-
sób jednoznaczny nie określiły powodu tych różnic. Potwierdzono jednak w obu wy-
jaśnieniach, że kwota 296.908,52 zł została przez Komitet pozyskana z innych źródeł
niż Fundusz Wyborczy partii i w związku z art. 17 ustawy podlega przepadkowi na
rzecz Skarbu Państwa. Pełnomocnik finansowy Komitetu w powołanym wyjaśnieniu z
dnia 26 lutego 2002 r. (na str. 2) zawarł stwierdzenie: „Zobowiązanie Komitetu w
kwocie 217.907,26 zł, stanowiące różnicę między całością wydatków a uzyskanymi
przychodami i wykazanymi wierzytelnościami zostały sfinansowane z wpłat środków
pieniężnych na rachunek bankowy Komitetu Wyborczego z naruszeniem przepisów
Ordynacji wyborczej. Potwierdził tym samym, że kwoty te zostały świadomie przyjęte
i przeznaczone na kampanię wyborczą”, co stanowiło naruszenie art. 110 ust. 4 pkt 1
i art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej i w konsekwencji musiało doprowadzić do od-
rzucenia tego sprawozdania wyborczego na podstawie art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a oraz
lit. d Ordynacji wyborczej.
Po drugie, że: „wpłacie środków finansowych po dniu wyborów i pochodzą-
cych z innych źródeł niż Fundusz Wyborczy, zdaniem Państwowej Komisji Wybor-
czej, Komitet Wyborczy mógł przeciwdziałać poprzez odpowiednie zastrzeżenie w
umowie rachunku bankowego o odmowie przyjmowania na rachunek takich wpłat i
zablokowanie tego rachunku po dniu wyborów dla wszelkich wpływów po 23 wrześ-
nia 2001 r.”.
Po trzecie, w związku z zarzutem naruszenia art. 32 Konstytucji RP Państwo-
wa Komisja Wyborcza zwróciła uwagę na to, że przed nowelizacją art. 122 Ordynacji
wyborczej na podstawie art. 10 ustawy zmieniającej z dnia 21 grudnia 2001 r. (Dz.U.
Nr 154, poz. 1802): „przepis art. 122 ust. 1 (...) przewidywał odrzucenie sprawozda-
nia wyborczego w wypadku każdego naruszenia przepisu ustawy dotyczących finan-
6
sowania kampanii wyborczej, a więc także np. art. 113, 115 i 118 ustawy, których
naruszenie po nowelizacji traktowane jest już jako uchybienie nie powodujące odrzu-
cenia sprawozdania wyborczego. W przypadku Komitetu Wyborczego Liga Polskich
Rodzin doszło do naruszenia tych przepisów ustawy, które zobowiązywały Państwo-
wą Komisję Wyborczą do odrzucenia sprawozdania wyborczego Komitetu”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga nie jest zasadna.
I. Podstawą prawną zaskarżonej uchwały Państwowej Komisji Wyborczej z
dnia 4 marca 2001 r., odrzucającej „sprawozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego
Liga Polskich Rodzin o przychodach, wydatkach i zobowiązaniach finansowych tego
Komitetu związanych z udziałem w wyborach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i
do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych w dniu 23 września 2001 r.”,
jest art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a oraz lit. d Ordynacji wyborczej (w wersji zmienionej na
podstawie art. 10 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustaw: o
Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, Prawo energetyczne, o partiach politycznych,
o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gos-
podarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych, o
zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej,
Prawo telekomunikacyjne, o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsię-
biorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe", o spółdzielniach mieszkanio-
wych, o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych, Ordynacja wyborcza do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, o przebudo-
wie i modernizacji technicznej oraz finansowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Pol-
skiej w latach 2001-2006, o zmianie ustawy o zamówieniach publicznych oraz o utra-
cie mocy ustawy o kasach oszczędnościowo-budowlanych i wspieraniu przez pań-
stwo oszczędzania na cele mieszkaniowe - Dz.U. Nr 154, poz. 1802, która obowią-
zuje od dnia 1 stycznia 2002 r.), stanowiący, co następuje: „Art. 122. 1. Państwowa
Komisja Wyborcza, w terminie 4 miesięcy od dnia złożenia sprawozdania wyborcze-
go: (...) 3) odrzuca sprawozdanie w wypadku stwierdzenia: pozyskania lub wydatko-
wania środków komitetu wyborczego z naruszeniem przepisów art.110 albo limitu
określonego w art. 114 ust. 1 i 2; przekazania koalicyjnemu komitetowi wyborczemu
albo komitetowi wyborczemu wyborców lub przyjęcie przez komitet środków finanso-
7
wych lub wartości niepieniężnych z naruszeniem przepisów art. 111 ust. 2-4; prze-
prowadzania zbiórek pieniężnych wbrew zakazowi, o którym mowa w art. 112 ust. 2;
4) przyjęcia przez komitet wyborczy partii politycznej środków finansowych pocho-
dzących z innego źródła niż Fundusz Wyborczy tej partii.”
Egzegeza tego przepisu prowadzi do następujących wniosków:
Po pierwsze, w sposób kategoryczny nakazuje on odrzucenie sprawozdania
wyborczego w sytuacji, gdy Państwowa Komisja Wyborcza stwierdzi, że zostały
spełnione przesłanki prawne, o których mowa jest między innymi także w art. 122
ust. 1 pkt 3 lit. a oraz pod lit. d Ordynacji wyborczej.
Po drugie, w dyspozycji art. 122 ust. 1 pkt. 3 Ordynacji wyborczej - podobnie,
jak pozostałych przepisach tej ustawy - ustawodawca czyni istotne rozróżnienie w
odniesieniu do środków finansowych będących w dyspozycji komitetu wyborczego,
gdy mowa jest tam: z jednej strony - o ich „pozyskiwaniu” (w sensie: zdobywania,
osiągania, gromadzenia - analogicznie, jak w art. 110 Ordynacji wyborczej; podobnie
w art. 36 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych - Dz.U. Nr 98,
poz. 604 ze zm. - powoływanej nadal jako: ustawa o partiach politycznych) oraz o ich
„wydatkowaniu” (w sensie: wydawania tych środków na określone cele - analogicz-
nie, jak w art. 110 i w art. 114 ust. 1 Ordynacji wyborczej), a z drugiej strony - o ich
„przekazywaniu” (co wskazuje na zachowanie podmiotu dokonującego przysporzenia
środków finansowych na rzecz komitetu wyborczego - analogicznie, jak w art. 111
ust. 2, w art. 112 ust. 1 i w art. 127 ust. 1 Ordynacji wyborczej, a także art. 25 ust. 1
ustawy o partiach politycznych) oraz o ich „przyjęciu” (co wskazuje na zachowanie
podmiotu, na rzecz którego dokonywane jest przysporzenie środków finansowych, a
więc na zachowanie komitetu wyborczego - analogicznie, jak w art. 111 ust. 3 i w art.
127 ust. 1 Ordynacji wyborczej, a także art. 25 ust. 2 ustawy o partiach politycznych,
gdzie aktualnie mowa jest o tym, że „partia polityczna nie może przyjmować środków
finansowych”, a w wersji pierwotnej mowa była o tym, że „partia polityczna nie może
korzystać z jakiegokolwiek wsparcia i pomocy finansowej”). Oznacza to, że „pozyski-
wanie” środków finansowych przez komitet wyborczy jest rezultatem: z jednej strony
- ich „przekazania” przez inny podmiot lub podmioty na rzecz komitetu wyborczego, a
z drugiej strony - ich „przyjęcia” przez dany komitet wyborczy. Przy czym, komitet
wyborczy może legalnie „wydatkować” wyłącznie te środki finansowe, które pozo-
stają w jego dyspozycji, a więc środki finansowe uprzednio przezeń „pozyskane”, co
jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że wszystkie środki finansowe „wydatkowane”
8
przez komitet wyborczy, to środki finansowe, które komitetowi temu zostały uprzed-
nio „przekazane” i przez ten komitet wyborczy zostały „przyjęte”.
Po trzecie, z powyższego wynika, że - stosownie do art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. a
Ordynacji wyborczej - Państwowa Komisja Wyborcza ma obowiązek odrzucić spra-
wozdanie wyborcze: w każdym wypadku, gdy stwierdzi, iż komitet wyborczy „pozys-
kiwał lub wydatkował” środki finansowe z naruszeniem art. 110 Ordynacji wyborczej,
czyli (1) na inne cele aniżeli cele związane z wyborami, (2) przed dniem wydania
przez Państwową Komisję Wyborczą postanowienia o przyjęciu zawiadomienia o
zgłoszeniu kandydatów na posłów lub na senatorów oraz o powołaniu pełnomocnika
wyborczego i pełnomocnika finansowego tego komitetu wyborczego, (3) przed dniem
wydania przez Państwową Komisję Wyborczą postanowienia o przyjęciu zawiado-
mienia o utworzeniu koalicyjnego komitetu wyborczego albo komitetu wyborczego
wyborców, (4) komitet wyborczy pozyskiwał środki finansowe po dniu wyborów lub
wydatkował je po dni złożenia sprawozdania wyborczego, a także w każdym wypad-
ku, gdy komitet wyborczy wydatkował środki finansowe na kampanię wyborczą w
sposób naruszający (przekraczający) limity ustalone w art. 114 ust. 1 i ust. 2 Ordyna-
cji wyborczej.
Po czwarte, stosownie do art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wyborczej, Pań-
stwowa Komisja Wyborcza ma także obowiązek odrzucić sprawozdanie wyborcze,
jeżeli stwierdzi, że komitet wyborczy partii politycznej „przyjął” środki finansowe, które
pochodziły „z innego źródła niż Fundusz Wyborczy tej partii”.
Po piąte, należy równocześnie podkreślić, że pierwotna wersja art. 122 ust. 1
Ordynacji wyborczej (mająca następujące brzmienie: „Państwowa Komisja Wybor-
cza, w terminie 4 miesięcy od dnia złożenia sprawozdania wyborczego, przyjmuje
albo, w razie stwierdzenia naruszenia przez komitet przepisów ustawy dotyczących
finansowania kampanii wyborczej, odrzuca sprawozdanie”), która obowiązywała do
dnia 31 grudnia 2001 r., przesądzała o obowiązku odrzucenia sprawozdania wy-
borczego w szerszym zakresie (aniżeli czynią to przepisy aktualnie obowiązujące, na
podstawie których Państwowa Komisja Wyborcza podjęła zaskarżoną uchwałę), bo-
wiem każde (sic!) naruszenie przez komitet wyborczy przepisów tej ustawy dotyczą-
cych finansowania kampanii wyborczej prowadzić musiało do odrzucenia sprawoz-
dania wyborczego.
II. W świetle przedstawionej interpretacji obowiązujących przepisów prawnych
oraz dokonanych przez Państwową Komisję Wyborczą ustaleń faktycznych, w na-
9
wiązaniu do których podjęła ona w dniu 4 marca 2002 r. uchwałę odrzucającą spra-
wozdanie wyborcze Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin o przychodach, wy-
datkach i zobowiązaniach finansowych tego Komitetu związanych z udziałem w wy-
borach do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
przeprowadzonych w dniu 23 września 2001 r., podniesione przez pełnomocnika fi-
nansowego Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin w skardze na powyższą
uchwałę zarzuty okazały się bezzasadne z następujących przyczyn:
Po pierwsze, niezależnie od konsekwencji prawnej, o której mowa jest w art.
127 ust. 1 Ordynacji wyborczej (wedle którego: „Korzyści majątkowe przekazane
albo przyjęte przez komitet wyborczy z naruszeniem przepisów art. 110 ust. 4, art.
111 ust. 1 - 4, art. 112 ust. 1, art. 113, art. 114 ust. 1 albo art. 115 podlegają prze-
padkowi na rzecz Skarbu Państwa. Jeżeli korzyść została zużyta lub utracona, prze-
padkowi podlega jej równowartość”), art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wyborczej (w
związku z art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej oraz art. 35 ustawy o partiach politycz-
nych) jednoznacznie stanowi, że w każdym wypadku „przyjęcia przez komitet wy-
borczy partii politycznej środków finansowych pochodzących z innego źródła niż
Fundusz Wyborczy tej partii” Państwowa Komisja Wyborcza ma obowiązek odrzu-
cenia sprawozdania wyborczego. W rozpoznawanej sprawie jest poza sporem, że w
odpowiedzi na wezwanie Państwowej Komisji Wyborczej (art. 122 ust. 2 Ordynacji
wyborczej), która stwierdziła, że ujawnione w sprawozdaniu wyborczym Komitetu
Wyborczego Liga Polskich Rodzin „Wpłaty ogółem” (wykazane w pkt 1. 1. części „II.
Informacje szczegółowe” tego sprawozdania - w kwocie 430.630,25 zł) nie bilansują
się z sumą kwot zgromadzonych na rachunku bankowym tego Komitetu Wyborcze-
go, a z kolei wydatki w kwocie 512.918,75 zł (wykazane w części I. pkt B. I. tego
sprawozdania) nie mają pokrycia w sumie środków zgromadzonych w ramach jego
Funduszu Wyborczego (wykazanych w części II. pkt 7 sprawozdania wyborczego:
środków Funduszu Wyborczego w kwocie 73.280,60 zł oraz zobowiązań w kwocie
227.561,10 zł), pełnomocnik finansowy Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin
w swym pisemnym wyjaśnieniu z dnia 26 lutego 2002 r. oświadczył, że: „Zobowiąza-
nia Komitetu w kwocie 217.907,26 zł, stanowiące różnicę między całością wydatków
a uzyskanymi przychodami i wykazanymi wierzytelnościami zostały sfinansowane z
wpłat środków pieniężnych na rachunek bankowy Komitetu Wyborczego z narusze-
niem przepisów Ordynacji wyborczej”. Tym samym, pełnomocnik finansowy Komitetu
Wyborczego Liga Polskich Rodzin jednoznacznie przyznał, że wskazane środki
10
finansowe zostały naprzód „przyjęte” na rachunek bankowy tego Komitetu Wybor-
czego, pomimo że nie pochodziły z Funduszu Wyborczego partii, a następnie w czę-
ści zostały one przez ten Komitet Wyborczy „wydatkowane” na cele kampanii wybor-
czej, a to stanowiło naruszenie art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej i w konsekwencji
prowadzić musiało do odrzucenia sprawozdania wyborczego na podstawie art. 122
ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wyborczej. Oczywiście błędny jest przy tym pogląd prawny
wyrażony w uzasadnieniu rozpoznawanej skargi, wedle którego: „(...) art. 122 ust. 1
pkt 3 lit. d stanowi jedynie, że przyjęcie środków z innego źródła niż Fundusz
Wyborczy partii stanowi podstawę do odrzucenia sprawozdania. Wydatkowanie
środków z innego źródła niż Fundusz Wyborczy stanowi być może naruszenie Ordy-
nacji wyborczej, ale nie skutkujące odrzucenie sprawozdania”. Tymczasem, logika
obowiązującej w tym względzie regulacji ustawowej jest akurat przeciwna tej, którą
sugeruje skarżący. Należy mieć na uwadze to, że z dyspozycji art. 122 ust. 1 pkt 3 lit.
d Ordynacji wyborczej wynika, iż już samo przyjęcie przez komitet wyborczy partii
środków finansowych pochodzących z innego źródła aniżeli Fundusz Wyborczy tej
partii przesądza o odrzuceniu sprawozdania wyborczego. Tym bardziej więc doty-
czyć to musi sytuacji, w której Komitet Wyborczy partii nie tylko „przyjął”, czyli „pozy-
skał” środki finansowe z naruszeniem art. 110 ust. 4 pkt 1 oraz art. 111 ust. 1 Ordy-
nacji wyborczej, ale następnie nimi zadysponował (czyli „wydatkował” je) na cele
kampanii wyborczej (argumentum a fortiori). W świetle obowiązujących przepisów
prawa niedopuszczalne byłoby bowiem przyjęcie założenia, iż Komitet Wyborczy
może dysponować („wydatkować”) na cele kampanii wyborczej środkami finansowy-
mi, które nie zostały przezeń uprzednio „przyjęte”.
Po drugie, należy w tym kontekście równocześnie stwierdzić, iż Państwowa
Komisja Wyborcza w swym piśmie procesowym z dnia 21 marca 2002 r. - stanowią-
cym odpowiedź na zarzut podniesiony w skardze pełnomocnika finansowego Komi-
tetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin, że Komitet ten ani nie pozyskał, ani też nie
wydatkował środków finansowych z naruszeniem art. 110 ust. 4 pkt 1 Ordynacji wy-
borczej, „a wszystkie środki, które zostały przekazane po dniu wyborów leżą nie zu-
żyte na koncie i czekają na wydanie przez Sąd postanowienia o możliwości utworze-
nia depozytu z przeznaczeniem na przepadek na rzecz Skarbu Państwa” - trafnie
zwróciła uwagę na to, że: „ wpłacie środków finansowych po dniu wyborów z innych
źródeł niż Fundusz Wyborczy (...) Komitet Wyborczy mógł przeciwdziałać poprzez
odpowiednie zastrzeżenie w umowie rachunku bankowego o odmowie przyjmowania
11
na rachunek takich wpłat i zablokowanie tego rachunku po dniu wyborów dla wszyst-
kich wpływów po 23 września 2001 r.”.
Po trzecie, chybiony jest zarzut skargi, jakoby Państwowa Komisja Wyborcza
zakwestionowała jako nieuzasadnione wpłaty dokonane na rachunek bankowy Ko-
mitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin przez osoby fizyczne z tej przyczyny, że
prowadzą one działalność gospodarczą jako osoby fizyczne, a nie osoby prawne.
Podstawą zakwestionowania wskazanych wpłat był bowiem to, że pochodziły one z
innych źródeł aniżeli Fundusz Wyborczy partii, a więc ich przyjęcie nastąpiło z naru-
szeniem art. 111 ust. 1 Ordynacji wyborczej (art. 122 ust. 1 pkt 3 lit. d Ordynacji wy-
borczej).
Po czwarte, oczywiście bezzasadny okazał się również podniesiony w rozpo-
znawanej skardze zarzut naruszenia przez Państwową Komisję Wyborczą art. 32
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, w uzasadnieniu którego pełnomocnik finanso-
wy Komitetu Wyborczego Liga Polskich Rodzin stwierdził w szczególności, że: „Na-
ruszeniem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa, wyrażonej w art. 32 Kon-
stytucji RP, jest przyjmowanie jednego sprawozdania wyborczego, które dzięki no-
weli ustawowej mogło być przyjęte (np. Komitetu Koalicyjnego SLD-UP), a odrzuce-
nie sprawozdania wyborczego KW LPR na podstawie nadinterpretowanych przepi-
sów noweli, która weszła w życie w tydzień po złożeniu sprawozdania wyborczego.
(...) W przypadku, gdy jeden podmiot polityczny będzie dysponował środkami, a drugi
będzie ich pozbawiony zasada ta będzie fikcją prawną, gdyż nie można wyobrazić
sobie w takiej sytuacji równej walki wyborczej. Stąd podejście do odebrania podmio-
towi politycznemu podstawowej szansy na równość powinno być dokonywane przez
Państwową Komisję Wyborczą ze szczególna troską o nie interpretowanie na nieko-
rzyść podmiotu przepisów ustawy”. Otóż, przytoczona w uzasadnieniu tego zarzutu
argumentacja jest oczywiście bezzasadna, jeżeli zważyć, że: po pierwsze, Państwo-
wa Komisja Wyborcza dokonała oceny zgodności z prawem sprawozdania wybor-
czego przedstawionego przez pełnomocnika finansowego Komitetu Wyborczego
Liga Polskich Rodzin na podstawie znowelizowanej i obowiązującej od dnia 1 stycz-
nia 2002 r. wersji art. 122 ust. 1 pkt 3 Ordynacji wyborczej, w którym przesłanki
prawne odrzucenia sprawozdania wyborczego określone zostały w sposób ścisły -
enumeratywnie i zarazem jednoznacznie, podczas gdy w wersji pierwotnej art. 122
ust. 1 Ordynacji wyborczej (obowiązującej do dnia 31 grudnia 2001 r.) były one
określone w sposób generalny i w rezultacie - z punktu widzenia skutków prawnych
12
naruszenia prawa - dla komitetów wyborczych o wiele mniej korzystny, skoro wów-
czas każde „stwierdzenie naruszenia przez komitet wyborczy przepisów ustawy do-
tyczących finansowania kampanii wyborczej” przesądzało o obowiązku odrzucenia
sprawozdania wyborczego; po drugie - na bezpodstawność podniesionego w tym
kontekście argumentu, jakoby Państwowa Komisja Wyborcza dopuściła się w roz-
poznawanej sprawie rzekomej „nadinterpretacji” obowiązujących przepisów Ordyna-
cji wyborczej, wskazują najdobitniej wcześniejsze rozważania tego uzasadnienia,
przedstawiające - zdaniem Sądu Najwyższego - prawidłową wykładnię art. 122 ust. 1
pkt 3 Ordynacji wyborczej w związku z pozostałymi przepisami tej ustawy, której w
żadnym razie nie uchybia zaskarżona uchwała Państwowej Komisji Wyborczej; i
wreszcie, po trzecie - zawarta w uzasadnieniu skargi sugestia, aby Państwowa Ko-
misja Wyborcza dołożyła szczególnej troski „o nie interpretowanie na niekorzyść
podmiotu” przepisów Ordynacji wyborczej dotyczących pozyskiwania i wydatkowania
środków finansowych na kampanię wyborczą, jest oczywiście trafna, ale jedynie w
tym sensie, w jakim oznaczać ma ona, iż przepisy te powinny być w każdej sytuacji
interpretowane i stosowane jednakowo i zgodnie z regułami demokratycznego pań-
stwa prawnego, niezależnie od tego, czy w określonych okolicznościach faktycznych
okaże się to korzystne, czy też niekorzystne dla danego podmiotu politycznego - dla
komitetu wyborczego partii; Sąd Najwyższy stwierdza przy tym, że w rozpoznawanej
sprawie zasada ta była przez Państwową Komisję Wyborczą w pełni respektowana.
III. Biorąc powyższe pod uwagę, skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego na
podstawie art. 123 ust. 3 Ordynacji wyborczej w związku z art. 516 KPC orzekł jak w
sentencji.
========================================