Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 18 października 2002 r., V CKN 1830/00
Odpisy pisma procesowego nie muszą być podpisane ani poświadczone
za zgodność z oryginałem przez stronę, jej przedstawiciela lub pełnomocnika
procesowego.
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski
Sędzia SN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa „B.L.”, spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w W. przeciwko Janowi M. o zapłatę, po rozpoznaniu na
posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 18 października 2002 r., kasacji
pozwanego od postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 18 kwietnia
2000 r.
uchylił zaskarżone postanowienie oraz postanowienie Sądu Okręgowego w
Katowicach z dnia 12 października 1999 r.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 18 kwietnia 2000 r.
oddalił zażalenie pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 12
października 1999 r., odrzucające sprzeciw pozwanego od wyroku zaocznego Sądu
Okręgowego z dnia 27 sierpnia 1999 r. Sąd Okręgowy odrzucił sprzeciw dlatego, że
pozwany nie złożył w zakreślonym terminie odpisu sprzeciwu (art. 344 § 2 k.p.c.).
Wprawdzie pozwany przedłożył w terminie kserokopię sprzeciwu, ale nie podpisał
jej ani nie poświadczył jej zgodności z oryginałem, wobec czego nie mogła ona być
uznana za odpis pisma procesowego w rozumieniu art. 128 i 140 k.p.c. Sąd
Apelacyjny oddalając zażalenie podzielił stanowisko Sądu Okręgowego,
podkreślając jego zgodność z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r., III CZ 107/98, OSNC 1999, nr 3, poz. 52.
W skardze kasacyjnej pozwany zarzucił postanowieniu Sądu Apelacyjnego z
dnia 18 kwietnia 2000 r. sprzeczność z art. 126 § 1 pkt 4, art. 128, 130 § 1, art. 370
i 344 § 3 k.p.c. Istotą skargi kasacyjnej jest twierdzenie, odwołujące się do
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1967 r., I CZ 111/67 (OSNC
1968, nr 7, poz. 127), o nieistnieniu podstaw prawnych do wymagania podpisania
odpisu pisma procesowego lub poświadczenia jego zgodności z oryginałem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r. III CZ 107/98, na
które powołał się Sąd Apelacyjny w zaskarżonym orzeczeniu, stanowiło odejście od
dotychczasowej linii orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zgodnie z postanowieniem
Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 1967 r., I CZ 111/67, i innymi, późniejszymi
orzeczeniami tego sądu (por. postanowienia: z dnia 12 stycznia 1998 r., I PKN
471/97, OSNAPUS 1998, nr 24, poz. 711, oraz z dnia 21 kwietnia 1998 r., III CKN
235/98, nie publ.), przewidziane w art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c. wymaganie podpisania
dotyczy samego pisma procesowego, a nie jego odpisów. Odpisy w odpowiedniej
liczbie powinny więc być do pisma procesowego dołączone (art. 128 k.p.c.), ale
podpisane być nie muszą. Niezachowanie warunku formalnego w postaci złożenia
podpisu, uzasadniające wezwanie strony, o którym mowa w art. 130 § 1 k.p.c., z
przewidzianą w tym przepisie sankcją, może zatem dotyczyć tylko pisma
procesowego, tj. np. pozwu, apelacji, sprzeciwu od wyroku zaocznego, a nie jego
odpisu. Według omawianych orzeczeń nie jest też potrzebne poświadczenie
zgodności odpisu z pismem procesowym.
Wyrażone w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r., III
CZ 107/98, zapatrywanie, że dołączenie do pisma procesowego jako jego odpisu
nie poświadczonej przez stronę, jej przedstawiciela lub pełnomocnika procesowego
kserokopii nie stanowi prawidłowego wypełnienia obowiązku wynikającego z art.
128 w związku z art. 140 k.p.c. i tym samym uzasadnia zastosowanie art. 130 § 1
zdanie pierwszego k.p.c. – odwołujące się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29
marca 1994 r., III CZP 37/94 (OSNC 1994, nr 11, poz. 206), dotyczącej odpisów
dokumentów mających stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty, nie odnoszące
się natomiast w ogóle do orzeczeń reprezentujących przedstawiony wyżej
odmienny kierunek judykatury w odniesieniu do odpisów pism procesowych – nie
ma za sobą przekonywających argumentów.
Należy w pełni podzielić wypowiedziany w postanowieniu Sądu Najwyższego
z dnia 19 grudnia 1967 r., I CZ 111/67, i innych powołanych orzeczeniach tego sądu
pogląd, zgodnie z którym, odpis pisma procesowego nie musi być podpisany przez
stronę, jej przedstawiciela lub pełnomocnika procesowego. Pogląd ten ma nie
budzące wątpliwości oparcie w art. 126 § 1 pkt 4, art. 128 i 140 k.p.c. Jeżeli do
pisma procesowego należy dołączyć odpisy (art. 128 k.p.c.), które tylko podlegają
doręczeniu pozostałym stronom (art. 140 k.p.c.), to przewidzianego w art. 126 § 1
pkt 4 k.p.c. wymagania podpisania pisma procesowego nie można odnieść do jego
odpisów, ponieważ oznaczałoby to zastąpienie nakazu wniesienia pisma
procesowego z odpowiednią liczbą odpisów, nakazem wniesienia pisma
procesowego w odpowiedniej liczbie egzemplarzy (wtóropisów, tj. egzemplarzy, z
których każdy jest oryginałem; por. np. rozwiązanie przyjęte w art. 64 ustawy z dnia
28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe, Dz.U. Nr 37, poz. 282, w odniesieniu do
weksla trasowanego). Z chwilą bowiem podpisania bez odmiennego zastrzeżenia
odpis traci swój dotychczasowy charakter i staje się kolejnym egzemplarzem
oryginału.
Wymienione przepisy kodeksu postępowania cywilnego nie zawierają także
wymagania poświadczenia zgodności dołączonych odpisów z pismem procesowym
– i co więcej, wymaganie takie byłoby w świetle tych przepisów niezrozumiałe.
Jeżeli bowiem odpisy pisma procesowego, z powodu nie wymagania ich
podpisania, miałyby być poświadczane, to niewątpliwie prościej byłoby wprowadzić
rozwiązanie przewidujące wnoszenie pism procesowym w odpowiedniej liczbie
wtóropisów, z których każdy byłby podpisany przez stronę, jej przedstawiciela lub
pełnomocnika procesowego. Kto bowiem, i w jaki sposób, miałby dokonywać
poświadczenia odpisów pism procesowych? Na pewno nie notariusz, pomimo że w
zasadzie do niego należy poświadczanie zgodności odpisu z okazanym
dokumentem (art. 96 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, jedn.
tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369), ponieważ wymaganie poświadczania przez
niego odpisów pism procesowych, mówiąc oględnie, niezwykle utrudniałoby
postępowanie sądowe. Nie mniejsze zastrzeżenia wywoływałoby poświadczanie
przez stronę odpisu pisma procesowego sporządzonego przez jej pełnomocnika
procesowego lub ustanawianie pełnomocnika procesowego w celu poświadczenia
odpisu pisma procesowego sporządzonego przez stronę. Poświadczanie zaś
zgodności odpisu z pismem procesowym – stosownie do oczekiwań wyrażonych w
postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r., III CZ 107/98 – przez
samą tę osobę, która pismo sporządziła (stronę, jej przedstawiciela lub
pełnomocnika procesowego), byłoby w istocie jednoznaczne z podpisaniem odpisu
przez tę osobę.
Niemożność pogodzenia z zawartymi w art. 126 § 1 pkt 4, art. 128 i 140 k.p.c.
uregulowaniami wymagania poświadczenia przez stronę, jej przedstawiciela lub
pełnomocnika procesowego odpisów pisma procesowego przesądza negatywnie o
dopuszczalności wywiedzenia takiego wymagania ze stosowanych w drodze
analogii przepisów nakazujących uwierzytelnienie odpisów określonych
dokumentów; w podzielanym przez Sąd Apelacyjny postanowieniu Sądu
Najwyższego z dnia 27 sierpnia 1998 r., III CZ 107/98, wskazane zostały dwa
przepisy tej treści: art. 250 § 1 i nie obowiązujący już art. 479-24 § 2 k.p.c. W
wypowiedzi komentującej wspomniane postanowienie Sądu Najwyższego trafnie
zauważono, że cel przewidzianego w niektórych przepisach kodeksu postępowania
cywilnego uwierzytelnienia dokumentów jest nieaktualny w odniesieniu do odpisów
pism procesowych. Składany do akt uwierzytelniony odpis dokumentu ma zastąpić
nie znajdujący się w aktach oryginał dokumentu. Tymczasem odpisy pisma
procesowego są wnoszone wraz z samym składanym do akt pismem procesowym
(oryginałem). Sąd ma zatem możliwość sprawdzenia, czy podlegające doręczeniu
pozostałym uczestnikom postępowania, dla ich zapoznania się z wniesionym
pismem procesowym, odpisy istotnie wiernie oddają treść oryginału – czyli
rzeczywiście są odpisami. Dokumentu nie odzwierciedlającego wiernie treści pisma
procesowego nie można uznać za odpis, choćby strona, jej przedstawiciel lub
pełnomocnik procesowy poświadczyła jego zgodność z pismem procesowym.
Poczynione uwagi prowadzą do wniosku, że przepisy art. 126 § 1 pkt 4, art.
128 i 140 k.p.c. nie uzasadniały wymagania od pozwanego dołączenia podpisanego
lub poświadczonego przez niego odpisu sprzeciwu od wyroku zaocznego, wobec
czego nie było podstaw do odrzucenia wniesionego przez niego sprzeciwu na
podstawie art. 344 § 3 w związku z art. 130 §1 k.p.c. ze względu na nie podpisanie
ani nie poświadczenie dołączonej kserokopii sprzeciwu.
Z przedstawionych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji (art. 393-13
§ 1 k.p.c. w związku z art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy
– Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze
zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o
komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554).