Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 października 2002 r., V CKN 1867/00
Rozpoznając kasację od wyroku na posiedzeniu niejawnym (art. 3938
§ 2
k.p.c.), Sąd Najwyższy orzeka w formie wyroku.
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski
Sędzia SN Kazimierz Zawada
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Banku Śląskiego Spółki Akcyjnej w K.,
Oddziału w J. przeciwko Wiesławowi D. o zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej
na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 października 2002 r. kasacji strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 sierpnia 2000 r.
uchylił zaskarżony wyrok, zniósł postępowanie przed Sądem Apelacyjnym w
Katowicach i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 25 sierpnia 2000 r., wydanym po ponownym rozpoznaniu
sprawy, Sąd Apelacyjny w Katowicach zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Wojewódzkiego w Katowicach z dnia 13 grudnia 1996 r. i – uchylając nakaz zapłaty
Sądu Rejonowego w Jaworznie z dnia 23 grudnia 1994 r. – oddalił powództwo.
W kasacji powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, powołując się na
nieważność postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.), ponieważ w wydaniu
zaskarżonego orzeczenia brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy (art. 48 § 1
pkt 5 k.p.c.). (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uzasadniony jest zarzut uczestnictwa wskazanego sędziego Sądu
Apelacyjnego w pierwotnym i ponownym rozpoznaniu sprawy w postępowaniu
apelacyjnym. Po uchyleniu przez Sąd Najwyższy wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia
7 kwietnia 1998 r. i przekazaniu temu Sądowi sprawy do ponownego rozpoznania,
obowiązywał nakaz rozpoznania tej sprawy w innym składzie (art. 39313
§ 2 k.p.c.).
Nakaz ten wynika wprost z ustawy i nie ma znaczenia procesowego fakt
zamieszczenia bądź niezamieszczenia go w wyroku uchylającym. Artykuł 39313
§ 2
k.p.c. zalicza się do przepisów stwarzających gwarancje obiektywnego rozpoznania
sprawy i dlatego zawiera wymóg, aby „inny” skład sądzący nie zajmował wcześniej
stanowiska w przedmiocie rozstrzygnięcia. Wymóg ten odnosi się do wszystkich
członków składu orzekającego; ma on być w całości inny. (...) Należało w
konsekwencji uchylić zaskarżony wyrok, znieść postępowanie przed Sądem
Apelacyjnym i przekazać sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania (art.
39313
§ 1, art. 386 § 2 w związku z art. 39319
i art. 108 § 2 k.p.c.).
Rozpoznanie kasacji nastąpiło na posiedzeniu niejawnym (art. 3938
§ 2 k.p.c.),
w związku z czym zachodzi potrzeba odniesienia się do formy, w jakiej zapadają
wówczas orzeczenia Sądu Najwyższego.
Artykuł 3938
§ 2 k.p.c. oraz inne przepisy dotyczące postępowania
kasacyjnego nie rozstrzygają wprost tego problemu. W obrębie spraw kasacyjnych
załatwionych przez Sąd Najwyższy na posiedzeniu niejawnym dają się wyróżnić
kasacje od orzeczeń formalnych (w przedmiocie odrzucenia pozwu i umorzenia
postępowania) oraz od wyroków (przy oczywistej bezzasadności kasacji lub oparcia
jej tylko na podstawie art. 3931
pkt 2 k.p.c. oraz przy stwierdzeniu nieważności
postępowania). Należy przyjąć, że rozpoznając na posiedzeniu niejawnym kasacje
od orzeczeń formalnych (art. 3938
§ 2 i art. 39316
k.p.c.), Sąd Najwyższy wydaje
postanowienie (art. 316 § 1 i art. 354 k.p.c.). W tej kwestii wypowiedział się już Sąd
Najwyższy, wyrażając pogląd, że orzeczenia wydawane na podstawie art. 386 § 3
k.p.c. zapadają w formie postanowień (postanowienie z dnia 12 października
1999 r., III CKN 693/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 73). Wypowiedź ta odnosi się
wprawdzie do postępowania apelacyjnego, ale przedstawione tam argumenty mają
zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym.
Inaczej przedstawia się powyższy problem przy kasacyjnej kontroli orzeczeń
merytorycznych na posiedzeniu niejawnym (art. 3938
§ 2 k.p.c.), a więc w sytuacji,
w której zaskarżonym orzeczeniem jest wyrok. Forma wyroku jest wówczas
właściwa także dla orzeczenia kasacyjnego, ponieważ wyrokiem rozstrzyga się w
procesie żądania merytoryczne (co do istoty sprawy) we wszystkich instancjach
(art. 316 § 1 w związku z art. 354 k.p.c.). W tej mierze przepisy postępowania nie
przewidują odstępstw. Zasadą jest, że wyrok zapada na rozprawie (art. 316 § 1
k.p.c.), a jego ogłoszenie jest jawne (art. 326 § 2 k.p.c.), jednakże te przepisy nie
zajmują się możliwością rozpoznania sprawy (środka odwoławczego) na
posiedzeniu niejawnym. O rodzaju posiedzenia sądowego (jawnego bądź
niejawnego) właściwego dla rozpoznania sprawy rozstrzyga art. 148 k.p.c.,
przewidując możliwość rozpoznania sprawy procesowej na posiedzeniu niejawnym
z mocy przepisu szczególnego. Takim przepisem jest m.in. art. 3938
§ 2 k.p.c.
Przewidziane ustawowo rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym
oznacza, że nie mają tu zastosowania przepisy dotyczące rozprawy, m.in. o jawnym
ogłoszeniu wyroku. Kodeks postępowania cywilnego jednoznacznie dopuszcza
wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, m.in. w sprawach gospodarczych (art.
47917
i 47918
k.p.c.) oraz w odniesieniu do wyroku zaocznego (art. 341 k.p.c.).
Wydaniu wyroku na posiedzeniu niejawnym nie sprzeciwiają się przepisy
konstytucyjne. Artykuł 45 ust. 2 zdanie drugie Konstytucji stanowi, że wyrok
ogłaszany jest publicznie, ale regulacja ta – co wynika z kontekstu całego ustępu
drugiego tego przepisu – odnosi się do rozprawy, której jawność została wyłączona
ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze
względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes publiczny.
Artykuł 45 ust. 2 Konstytucji zakreśla więc tylko granice dopuszczalnego
ograniczenia jawności rozprawy. Znajduje to pełne odzwierciedlenie w
postępowaniu cywilnym (art. 153 i 154 k.p.c.).
Z przedstawionych przyczyn należy przyjąć, że Sąd Najwyższy, rozpoznając w
procesie na posiedzeniu niejawnym kasację z powodu jej oczywistej bezzasadności
lub oparcia tylko na podstawie art. 3931
pkt 2 k.p.c. oraz przy stwierdzeniu
nieważności postępowania, orzeka w formie wyroku.