Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 4 LISTOPADA 2002 R.
III KK 283/02
Określenie w przepisie znamion typu czynu zabronionego, określo-
nego w art. 300 § 2 k.k. wskazuje, że kryminalizacja zawężona została do
tych tylko postaci udaremniania przez dłużnika egzekucji, które prowadzą
do skutku w postaci udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzy-
ciela.
Przewodniczący: SN A. Konopka.
Sędziowie: SN E. Strużyna (sprawozdawca),
SA (del. do SN) P. Grajzer.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.
Sąd Najwyższy w sprawie Andrzeja W., oskarżonego z art. 300 § 2
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej, na rozprawie w dniu 4 listopada 2002
r., kasacji wniesionej przez Ministra Sprawiedliwości – Prokuratora Gene-
ralnego na niekorzyść, od wyroku Sądu Okręgowego w R. z dnia 28 grud-
nia 2001 r., zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w P. z dnia 22 maja
2001 r.
o d d a l i ł kasację, a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego ob-
ciążył Skarb Państwa.
2
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Rejonowy w P., wyrokiem z dnia 22 maja 2001 r., uznał Andrze-
ja W. za winnego tego, że w dniu 14 lipca 2000 r. w P., w celu udaremnie-
nia wykonania orzeczenia Sądu Rejonowego w P., wydanego w sprawie
cywilnej, dotyczącego zwrotu na rzecz powoda Janusza M. kwoty 8 000 zł
z ustawowymi odsetkami oraz kosztów procesu w kwocie 2 643 zł, przeka-
zał córce Monice W. swoją część nieruchomości położonej w P., wiedząc o
tym, że była zagrożona zajęciem przez komornika, to jest przestępstwa
określonego w art. 300 § 2 k.k. – i na podstawie tego przepisu skazał go na
karę roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania
tej kary na okres 3 lat.
Sąd Okręgowy w R., po rozpoznaniu sprawy z powodu apelacji wnie-
sionej przez obrońcę oskarżonego, wyrokiem z dnia 28 grudnia 2001 r.
zmienił zaskarżony wyrok i uniewinnił Andrzeja W. od popełnienia zarzuca-
nego mu czynu.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł Minister Sprawiedliwo-
ści – Prokurator Generalny.
Zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w R. na niekorzyść Andrzeja
W. i zarzucając rażące naruszenie prawa procesowego, mogące mieć
wpływ na treść wyroku, a mianowicie
- art. 457 § 2 k.p.k., polegające na dokonaniu ustaleń faktycznych, od-
miennych od ustaleń Sądu Rejonowego, bez wskazania dowodów, że
oskarżony, przekazując swej córce, w formie darowizny, posiadaną
przez siebie nieruchomość w P., nie działał w celu pokrzywdzenia wie-
rzyciela,
- art. 433 § 2 k.p.k., polegające na nierozważeniu zarzutu apelacji obroń-
cy oskarżonego, że wartość posiadanych przez oskarżonego nierucho-
3
mości, po przekazaniu córce nieruchomości w P., nie była w ogóle ba-
dana,
Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w R. do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest zasadna. Analiza okoliczności sprawy nie potwierdzi-
ła podniesionego w kasacji zarzutu wydania zaskarżonego wyroku z rażącą
obrazą prawa procesowego. Nie można bowiem zaakceptować tezy, że
orzekające w sprawie karnej Sądy, a w szczególności Sąd Okręgowy,
przed wydaniem orzeczenia o uniewinnieniu, miały obowiązek ustalenia,
czy oskarżony, po przekazaniu córce części swojego majątku, dysponuje
jeszcze innym majątkiem (środkami finansowymi), pozwalającym na za-
spokojenie wierzyciela.
Dokonywanie ustaleń w tym względzie należy bowiem ze swej istoty
do postępowania egzekucyjnego (w którym możliwe jest stosowanie m.in.
instytucji wyjawienia majątku), którego rezultat stanowi przesłankę do
uznania, czy skutek polegający na „udaremnieniu lub uszczupleniu zaspo-
kojenia wierzyciela” nastąpił i może wchodzić w grę kryminalizacja czyn-
ności darowizny, jeżeli podjęta została w celu udaremnienia wykonania
orzeczenia sądu.
Sąd Najwyższy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie jest
zwolennikiem poglądu, że przestępstwo przewidziane w art. 300 §2 k.k.
jest przestępstwem skutkowym. Podobny pogląd prezentowany jest w ju-
dykaturze (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1999 r.,
OSNPiPr 2000, z. 2, poz. 8; oraz z dnia 27 lutego 2002 r., V KKN 83/00,
niepubl.) i wyrażany przez większość przedstawicieli doktryny prawa kar-
nego (por. O. Górniok w: Kodeks karny. Komentarz, Gdańsk 2001, t. III, s.
264; J. Majewski w: Kodeks karny, Komentarz, Kraków 1999, t. 3, s. 392; J.
4
Skorupka: Przestępstwo udaremniania egzekucji, PS 2001, z.11-12, s.
182)
Określone w art. 300 §2 k.k. zachowanie dłużnika, mające na celu
udaremnienie wykonania orzeczenia sądu, w istocie sprowadza się do
udaremnienia lub uszczuplenia zaspokojenia swojego wierzyciela. Zwrot
„udaremnia lub uszczupla zaspokojenie swojego wierzyciela” wskazuje na
użycie czasowników „udaremnić” i „uszczuplić” w trybie dokonanym. Wy-
kładnia gramatyczna przemawia więc za uznaniem, że omawiany zwrot
oznacza wymóg wypełnienia przez dłużnika, którego zamiarem jest uda-
remnienie wykonania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, w
odniesieniu do zaspokojenia wierzyciela znamion skutku wyrażonych w
słowach „udaremnia” lub „uszczupla”.
Do identycznego wniosku prowadzi wykładnia funkcjonalna. Ujęcie
przepisu wskazuje na to, że zamiarem ustawodawcy nie było penalizowa-
nie każdego „usuwania, ukrywania, zbywania, darowania...” składników
majątku. Tego rodzaju wniosek uprawniony byłby jedynie wówczas, gdyby
z treści przepisu wynikało, że kryminalizacja obejmuje każdą wymienioną w
przepisie czynność, jeżeli podjęta została w celu udaremnienia wykonania
orzeczenia kompetentnego organu. W takim wypadku brzmienie przepisu
byłoby jednak inne.
W piśmiennictwie przeważa pogląd, że określony w art. 300 §2 k.k.
cel działania dłużnika ukierunkowany jest wyłącznie na udaremnienie wy-
konania orzeczenia sądu lub innego organu państwowego i nie rozciąga
się na „udaremnienie lub uszczuplenie zaspokojenia swojego wierzyciela”.
Określenie w przepisie znamion typu czynu zabronionego wskazuje
zatem, że kryminalizacja zawężona została do tych tylko postaci udarem-
niania przez dłużnika egzekucji, które prowadzą do skutku w postaci uda-
remnienia lub uszczuplenia zaspokojenia wierzyciela.
5
Reasumując, należy stwierdzić, że w przeprowadzonym w niniejszej
sprawie postępowaniu nie ustalono, iż czynność oskarżonego polegająca
na darowaniu córce części swojego majątku doprowadziła do skutku w po-
staci udaremnienia lub uszczuplenia wierzyciela. W tym stanie rzeczy brak
podstaw do uznania, że zaskarżone kasacją orzeczenie Sądu Okręgowego
wydane zostało z rażącym naruszeniem prawa procesowego.