Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 26 listopada 2002 r.
I PKN 656/01
Odprawa emerytalna z art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz.
953 ze zm.) przysługuje również pracownikowi, który prawo do emerytury nabył
w okresie pobierania świadczenia pieniężnego określonego w art. 131
tej
ustawy w związku z wygaśnięciem stosunku pracy na podstawie art. 58 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy refor-
mujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Andrzej Kijowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 listopada 2002 r.
sprawy z powództwa Bożeny K. przeciwko Wojewódzkiemu Inspektoratowi Inspekcji
Handlowej w G.W. o zapłatę, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze z dnia 28 sierpnia 2001
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 24 maja 2001 r.
[...] oddalił powództwo Bożeny K. domagającej się od Wojewódzkiego Inspektoratu
Inspekcji Handlowej w G.W. zapłacenia odprawy emerytalnej w kwocie 12.916,63 zł.
W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na następujący stan
faktyczny sprawy.
Powódka Bożena K. była w Państwowej Inspekcji Handlowej zatrudniona od
dnia 1 maja 1988 r. W wyniku reorganizacji została od dnia 1 stycznia 1999 r. zatrud-
2
niona przez stronę pozwaną. Stosunek pracy łączący strony ustał z dniem 30
czerwca 1999 r. na podstawie art. 58 ustawy z dnia 13 października 1998 r.- Przepi-
sy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz.
872 ze zm.). Następnie w okresie od dnia 1 lipca 1999 r. do dnia 31 grudnia 1999 r.
powódka pobierała świadczenie pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm. ). Z dniem 23 grudnia 1999 r. powódka ukończyła 55
rok życia, spełniając jedną z przesłanek nabycia prawa do wcześniejszej emerytury,
którą organ rentowy przyznał jej od dnia 1 stycznia 2000 r.
Zgodnie z art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. mianowanemu urzędni-
kowi państwowemu, którego stosunek pracy został rozwiązany z powodu likwidacji
urzędu lub jego reorganizacji, przysługuje w okresie pomiędzy ustaniem zatrudnienia
w likwidowanym lub reorganizowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności
gospodarczej świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa przez okres nie
dłuższy niż 6 miesięcy, obliczone jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy,
za wyjątkiem pracownika nabywającego prawo do emerytury. Okres pobierania tego
świadczenia wlicza się do okresów wymaganych dla nabycia lub zachowania upraw-
nień pracowniczych oraz do okresów zatrudnienia w rozumieniu przepisów o zaopa-
trzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (art.131
ust. 3 ustawy). Domagając się
wypłaty odprawy emerytalnej powódka powoływała przepis art. 28 ust. 1 ustawy z
dnia 16 września 1982 r., który stanowi, że urzędnikowi państwowemu przechodzą-
cemu na emeryturę lub rentę przysługuje po dwudziestu latach pracy jednorazowa
odprawa w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. W pojęciu „przejścia na
emeryturę” nie mieści się - zdaniem Sądu Rejonowego - taka okoliczność jak np. ist-
nienie po stronie pracownika w dacie rozwiązania stosunku pracy zamiaru takiego
przejścia na emeryturę. Sąd Pracy, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższe-
go stwierdził, że wymaganie przejścia na emeryturę lub rentę jest spełnione, gdy
między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem jednego z tych świadczeń ist-
nieje ścisły związek czasowy lub gdy pracownik uzyskuje powyższe prawa po wy-
czerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego z tytułu choroby, która rozpoczęła
się w czasie trwania zatrudnienia. Jednakże powódka w dacie ustania stosunku
pracy nie spełniła przesłanek warunkujących prawo do emerytury, co stało się dopie-
ro w dniu 23 grudnia 1999 r., w związku z osiągnięciem wieku wskazanego przez
prawo. Tymczasem powódka nie była już wtedy pracownikiem pozwanego i do 31
3
grudnia 1999 r. pobierała świadczenie pieniężne przewidziane w ustawie z 13 paź-
dziernika 1998 r. W niniejszej sprawie nie znajduje też - według Sądu - zastosowania
przepis art. 921
k.p., który prawo do odprawy uzależnia od ustania stosunku pracy w
związku z przejściem na emeryturę lub rentę, co nie odnosi się do powódki.
Apelację wniesioną przez powódkę oddalił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2001 r. [...]. W
uzasadnieniu tego wyroku Sąd Okręgowy wskazał, że stosunek pracy powódki ustał
z dniem 30 czerwca 1999 r. wskutek niezaproponowania jej nowych warunków pracy
i płacy, a nie wskutek przejścia na emeryturę. Co prawda powódka do końca 1999 r.
pobierała świadczenie pieniężne z art.131
ustawy o pracownikach urzędów państwo-
wych, podlegające wliczeniu do okresów pracy warunkujących nabycie lub zachowa-
nie uprawnień pracowniczych, ale w tym czasie była już pozbawiona przymiotu pra-
cownika, podobnie jak osoba pobierająca zasiłek dla bezrobotnych. Prawo do eme-
rytury powódka nabyła dopiero po zakończeniu pobierania wspomnianego świadcze-
nia, a zatem ustanie stosunku pracy nie pozostawało w czasowym związku z przej-
ściem na emeryturę, jak tego wymaga dotychczasowa judykatura Sądu Najwyższe-
go.
W kasacji od powyższego wyroku powódka zarzuciła błędną wykładnię i nie-
właściwe zastosowanie art.131
ust. 1 i 3 oraz art. 28 ustawy z dnia 16 września 1982
r. o pracownikach urzędów państwowych w związku z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 14
grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (obecnie jednolity tekst:
Dz.U. z 2000 r. Nr 6, poz.56 ze zm.), polegające na przyjęciu, że osoba, która w
okresie pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę pobiera od
pracodawcy świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwowego, nie nabywa
prawa do odprawy emerytalnej, gdyż rzekomo nie istnieje wówczas związek pomię-
dzy zakończeniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę. Skarżąca podniosła po-
nadto zarzut niewłaściwego niezastosowania w niniejszej sprawie art. 8 k.p. w
związku z art. 28 pragmatyki urzędniczej i art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 październi-
ka 1998 r. wobec ustalenia, że pozwany pracodawca, nie proponując nowych warun-
ków pracy i płacy osobie, której do osiągnięcia wieku emerytalnego brakowało mniej
niż dwa lata, nie skorzystał ze swego prawa w sposób sprzeczny z jego społeczno-
gospodarczym przeznaczeniem oraz z zasadami współżycia społecznego. Na tej
podstawie skarżąca domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i zasądzenia na jej
4
rzecz spornej odprawy wraz z ustawowymi odsetkami, jak też zasądzenia kosztów
postępowania kasacyjnego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja okazała się zasadna, gdyż nie sposób zaaprobować takiej wykładni
przepisów art. 28 ust. 1 w związku z art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych w powiązaniu z art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. - przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację
publiczną, która w okolicznościach identycznych jak stan faktyczny przedmiotowej
sprawy pozwala pozbawić pracownika prawa do odprawy emerytalnej. Chodzi mia-
nowicie o pracownika, który przed dniem 31 maja 1999 r. nie otrzymał propozycji dal-
szego zatrudnienia w reformowanej administracji publicznej na nowych warunkach
pracy lub płacy, więc jego stosunek pracy zrodzony na podstawie aktu mianowania
wygasał z dniem 30 czerwca 1999 r. z mocy art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 paździer-
nika 1998 r., co zgodnie z art. 58 ust. 5 pkt 1 tej ustawy dawało pracownikowi prawo
do świadczenia pieniężnego określonego w art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982
r. Ten ostatni przepis stanowi zaś w ust. 1, że pracownikowi przysługuje wówczas
przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy świadczenie pieniężne ze środków bu-
dżetu państwa obliczone jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, chyba że
zainteresowany byłby uprawniony do emerytury. Okres pobierania wspomnianego
świadczenia podlega wliczeniu do okresów pracy wymaganych do nabycia lub za-
chowania uprawnień pracowniczych oraz do okresów składkowych w rozumieniu
przepisów o ubezpieczeniu społecznym na takich warunkach, na jakich wlicza się
okres pobierania zasiłku należnego bezrobotnym na podstawie przepisów o zatrud-
nieniu i bezrobociu, przy czym od kwoty świadczenia pieniężnego pracodawca od-
prowadza składkę z tytułu ubezpieczenia społecznego na zasadach przewidzianych
dla wynagrodzenia wypłacanego w czasie trwania stosunku pracy (art. 131
ust. 3
ustawy). Co prawda, przedmiotowe świadczenie pieniężne nie jest uprawnieniem
pracowniczym, ale z wygasłym stosunkiem pracy pozostaje w ścisłym związku gene-
tycznym i funkcjonalnym. Rodzi się zatem pytanie, czy w okresie pobierania owego
świadczenia możliwe jest nabycie prawa do odprawy emerytalnej przewidzianej w
art. 28 ust. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
5
Na tak sformułowane pytanie Sąd Okręgowy w motywach zaskarżonego wy-
roku udzielił odpowiedzi przeczącej, przy czym za rozstrzygający uznał argument
odwołujący się w orzecznictwie do konieczności istnienia czasowego związku pomię-
dzy ustaniem stosunku pracy i przejściem na emeryturę (tak wyrok SN z dnia 9
stycznia 2001 r., I PKN 172/00, OSNAPiUS 2002 nr 16, poz. 380). Powołany przepis
stanowi jednak, że urzędnikowi państwowemu przechodzącemu na emeryturę (lub
rentę z tytułu niezdolności do pracy) przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości
zależnej od długości stażu pracy w urzędach. Wynika stąd tylko to, że odprawa ma
jednorazowy charakter i wiąże się z „przejściem” na emeryturę, które to przejście
niekoniecznie musi nastąpić w sposób bezpośredni. Zwrócił na to uwagę Sąd Naj-
wyższy w wyroku z dnia 30 marca 1994 r., I PRN 10/94 (OSNAPiUS 1994 nr 1, poz.
12), w którym stwierdził, że prawo do odprawy emerytalnej z art. 28 ust. 1 ustawy z
dnia 16 września 1982 r. pracownik nabywa także wtedy, gdy wniosek o przejście na
emeryturę złożył w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po usta-
niu stosunku pracy, a prawo do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu
okresu zasiłkowego. To samo zdaniem składu rozpoznającego niniejszą sprawę do-
tyczy nabycia prawa do emerytury po zakończeniu okresu pobierania świadczenia
pieniężnego z art. 131
ustawy, mającego, podobnie jak zasiłek chorobowy, charakter
substytutu wynagrodzenia za pracę za okres wypowiedzenia, które jest tu, w związku
z konstrukcją wygaśnięcia stosunku pracy, po prostu bezprzedmiotowe. Innymi
słowy, „przejściem na emeryturę” w rozumieniu art. 28 ust. 1 ustawy urzędniczej jest
również nabycie prawa do emerytury po wygaśnięciu - na podstawie art. 58 ust. 1
ustawy z dnia 13 października 1998 r. - stosunku pracy w okresie pobierania świad-
czenia pieniężnego z art. 131
ustawy urzędniczej , czy bezpośrednio po upływie tego
okresu. Każdy urzędnik państwowy nabywający prawo do emerytury powinien bo-
wiem jeden raz w życiu otrzymać odprawę emerytalną adekwatną do posiadanego
stażu pracy, tym bardziej iż przepis art. 28 ust. 1 ustawy nie przewiduje możliwości
pozbawienia tej odprawy (por. wyrok SN z 13 kwietnia 1999 r., I PKN 654/98,
OSNAPiUS 2000 nr 13, poz. 502).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
§ 1 w
związku z art. 39319
i art. 108 § 2 k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================