Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 4 grudnia 2002 r.
III RN 202/01
Przewodniczący SSN Andrzej Wasilewski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Andrzej Kijowski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2002 r. sprawy
ze skargi Ewy P.-J. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z
dnia 14 września 1999 roku w przedmiocie dodatku mieszkaniowego, na skutek re-
wizji nadzwyczajnej Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Naczelnego Sądu
Administracyjnego Ośrodka Zamiejscowego we Wrocławiu z dnia 15 lutego 2001 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Naczelnemu Sądowi Admi-
nistracyjnemu-Ośrodkowi Zamiejscowemu we Wrocławiu do ponownego rozpozna-
nia.
U z a s a d n i e n i e
Ewa P.-J. w dniu 14 maja 1999 r. złożyła wniosek o przyznanie dodatku
mieszkaniowego, powołując się na to, że prowadzi jednoosobowe gospodarstwo
domowe, a jej wyłączny dochód stanowią alimenty w wysokości 150 zł miesięcznie.
Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w W. decyzją z dnia 13 sierpnia
1999 r. odmówił spełnienia wniosku, podając w uzasadnieniu, że kwota nadwyżki do-
chodu uzyskiwanego przez wnioskodawczynię przekracza wysokość przedmioto-
wego dodatku mieszkaniowego. Od decyzji tej Ewa P.-J. wniosła odwołanie, w któ-
rym twierdziła, że zawiesiła działalność gospodarczą , podczas gdy jej dochód został
nieprawidłowo ustalony jak wobec osoby nadal prowadzącej taką działalność. Samo-
rządowe Kolegium Odwoławcze w W. w dniu 14 września 1999 r. utrzymało zaskar-
żoną decyzję w mocy. Zdaniem organu odwoławczego nie ulega wątpliwości, że
wnioskodawczyni pozostaje wpisana do ewidencji działalności gospodarczej jako
przedsiębiorca. Zaniechanie (zawieszenie) prowadzenia działalności gospodarczej
bez wykreślenia z ewidencji nie oznacza bowiem zaprzestania jej wykonywania, a
2
osobę wpisaną do takiej ewidencji należy przy ustalaniu wysokości dochodu nadal
uznawać za podmiot prowadzący działalność gospodarczą.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy we Wrocławiu wyrokiem
z dnia 15 lutego 2001 r. [...] oddalił skargę wniesioną przez Ewę. P.-J. W motywach
tego rozstrzygnięcia wskazano, że jego materialnoprawną podstawę stanowią prze-
pisy ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz.787 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym na
dzień wydania zaskarżonej decyzji. Przyznanie dodatku mieszkaniowego jest w
świetle tej ustawy uzależnione od łącznego spełnienia dwóch przesłanek, tj. posia-
dania tytułu prawnego do danego lokalu oraz osiągania określonego dochodu na
jednego członka gospodarstwa domowego w okresie trzech miesięcy poprzedzają-
cych datę złożenia wniosku. W deklaracji o dochodach skarżąca oświadczyła, iż je-
dynym źródłem jej dochodu są alimenty, gdyż żadnego dochodu nie uzyskuje z for-
malnie zarejestrowanej, lecz faktycznie zawieszonej działalności gospodarczej. Wy-
ciąg z ewidencji działalności gospodarczej wskazuje jednak, że w dniu 29 lutego
1990 r. zarejestrowano działalność gospodarczą skarżącej z datą jej rozpoczęcia
określoną na 5 marca 1990 r. i od tego czasu nie stwierdzono w tym wpisie żadnych
zmian. NSA uznał więc, iż dochód skarżącej został w niniejszej sprawie ustalony na
kwotę 937,73 zł miesięcznie zgodnie z art. 39a ust. 2 powołanej ustawy. Przepis ten
stanowi bowiem, że za dochód osoby prowadzącej działalność gospodarczą przyj-
muje się kwotę podaną w deklaracji o dochodach, nie niższą jednak niż zadeklaro-
wana przez tę osobę kwota dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na
ubezpieczenie społeczne, a jeżeli osoba nie podlega ubezpieczeniu społecznemu -
nie niższą od kwoty najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie spo-
łeczne obowiązujących osoby ubezpieczone na podstawie odrębnych przepisów.
Rzecznik Praw Obywatelskich zaskarżył powyższy wyrok rewizją nadzwy-
czajną, zarzucając rażące naruszenie art. 32 w związku z art.2 oraz art. 190 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 22 ust. 2 pkt. 2 ustawy z dnia 11 maja
1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz.368 ze zm.) i z po-
wołaniem się na przepis art.57 ust. 2 ustawy o NSA w związku z art.1 ust. 3 i 14 pkt 8
ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Prawa Obywatelskich (jednolity tekst :
Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147) domagał się uchylenia kwestionowanego rozstrzy-
gnięcia i przekazania sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu - Ośrodkowi
Zamiejscowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rewizji
3
nadzwyczajnej podniesiono, że przepis art. 39a ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o
najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, stanowiący podstawę roz-
strzygnięcia przedmiotowej sprawy, został przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z
dnia 18 stycznia 2000 r.(K.17/99, OTK 2000 r. nr 1, poz. 4) uznany za niezgodny z
zasadą równości wyrażoną w art. 32 w związku z zasadą sprawiedliwości społecznej
wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP. Przepis ten z dniem ogłoszenia wyroku w Dzien-
niku Ustaw (Nr 5, poz.67) , czyli z dniem 28 stycznia 2000 r., utracił moc obowiązu-
jącą. Co prawda orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego zapadło po wydaniu decyzji
przez organy administracyjne obu instancji, lecz przed rozpoznaniem sprawy przez
NSA, co miało miejsce w dniu 15 lutego 2001 r. Tymczasem powołany wyrok Trybu-
nału Konstytucyjnego miał zgodnie z art.190 ust. 1 Konstytucji RP wiążący charakter
i dlatego przy kontroli legalności zaskarżonej decyzji NSA nie powinien jako wzorca
tej kontroli stosować przepisu, który z dniem 28 stycznia 2000 r. został z systemu
prawnego derogowany. Naczelny Sąd Administracyjny przez zastosowanie normy
prawnej uznanej za sprzeczną z konstytucyjnymi zasadami równości i sprawiedliwo-
ści społecznej dopuścił się w istocie naruszenia tych zasad. Wnoszący rewizję nad-
zwyczajną wskazał ponadto, że w myśl art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA decyzja lub
postanowienie podlega uchyleniu, jeżeli sąd stwierdzi naruszenie prawa dające pod-
stawę do wznowienia postępowania administracyjnego.
Tymczasem podstawę taką zgodnie z art.145a § 1 KPA stanowi orzeczenie
Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Rewizja nadzwyczajna zasługuje na uwzględnienie. Poza sporem jest bo-
wiem, że przesłanką odmowy przyznania dodatku mieszkaniowego była wysokość
średniego dochodu w okresie trzech miesięcy poprzedzających datę złożenia wnio-
sku, który to dochód ustalono zgodnie z art.39a ust. 2 ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o
najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych, stanowiącym, iż za dochód
osoby prowadzącej działalność gospodarczą przyjmuje się kwotę podaną w deklara-
cji o dochodach, nie niższą jednak niż zadeklarowana kwota dochodu stanowiącego
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, a jeżeli dana osoba nie
podlega ubezpieczeniu społecznemu - nie niższą od kwoty najniższej podstawy wy-
miaru składek na ubezpieczenie społeczne obowiązujących osoby ubezpieczone na
4
podstawie odrębnych przepisów. Powołany przepis został jednak wyrokiem Trybu-
nału Konstytucyjnego z dnia 18 stycznia 2000 r. (K.17/99, OTK 2000 r. nr 1, poz. 4)
uznany za sprzeczny z konstytucyjną zasadą równości w związku z zasadą sprawie-
dliwości społecznej (art.32 w związku z art.2 Konstytucji RP), przy czym orzeczenie
to opublikowano w Dzienniku Ustaw z dnia 28 stycznia 2001 r. (Nr 5, poz.67). Skoro
zatem Naczelny Sąd Administracyjny orzekał w niniejszej sprawie w dniu 15 lutego
2001 r., czyli przeszło rok po utracie mocy obowiązującej przez wskazany przepis, to
nie powinien go uwzględniać przy rekonstrukcji normy prawnej stanowiącej wzorzec
kontroli zaskarżonej decyzji administracyjnej, nawet jeśli w momencie jej wydawania
przepis ten korzystał jeszcze z domniemania swej konstytucyjności. Sąd powinien
bowiem uwzględnić skargę, niezależnie od tego czy miałby to uczynić na podstawie
art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy o NSA, a więc ze względu na naruszenie prawa dające - w
myśl art. 145a § 1 KPA - podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego,
jak to sugeruje wnoszący rewizję nadzwyczajną, czy też na podstawie art. 22 ust. 3
ustawy o NSA, to znaczy przez stwierdzenie nieważności zaskarżonej decyzji ze
względu na jej wydanie z rażącym naruszeniem prawa, co przyjmuje się też w litera-
turze postępowania administracyjnego (por. M.Jaśkowska, A.Wróbel : Kodeks postę-
powania administracyjnego. Komentarz 2000 r., s.818 - 821).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 236 ust. 2 Konsty-
tucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483) oraz art. 39313
KPC w
związku z art. 10 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania
cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego,
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw
(Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.) orzekła jak w sentencji.
========================================