Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 1 kwietnia 2003 r., II CKN 1417/00
Gdy istotne wady dzieła są nieusuwalne, lub nie dadzą się usunąć w
odpowiednim czasie, skuteczność odstąpienia od umowy o dzieło nie jest
uzależniona od wcześniejszego wyznaczenia terminu do usunięcia wad.
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Hanny G. i Marka D. wspólników
Firmy Handlowej „Ś.G.”, spółki cywilnej w S. przeciwko Przedsiębiorstwu Usługowo-
Handlowemu „U.-T.”, spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. o zapłatę, po
rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 1 kwietnia 2003 r. na rozprawie kasacji
powodów od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 12 maja 2000 r.
uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w
Szczecinie do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 12 maja 2000 r. oddalił apelację
powodów od wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 2 sierpnia 1999 r., na
podstawie którego oddalone zostało powództwo o zasądzenie kwoty 10 166 zł z
odsetkami z tytułu zwrotu wynagrodzenia zapłaconego pozwanemu za wykonane
dzieło. W ocenie Sądu Okręgowego żądanie powodów, oparte na twierdzeniu, że
po stwierdzeniu istotnych wad dzieła, skutecznie odstąpili od umowy, nie
zasługiwało na uwzględnienie, bowiem przed złożeniem oświadczenia o
odstąpieniu od umowy nie wyznaczyli pozwanemu odpowiedniego terminu do
usunięcia wad.
Według dokonanych ustaleń po upływie miesiąca od wykonania dzieła w
postaci położenia wykładziny PCV na podłodze hali wystawowej, pojawiły się
wybrzuszenia. Strona pozwana powiadomiona o tej wadzie wycięła wadliwe
fragmenty wykładziny i po wyschnięciu podłoża przykleiła nową wykładzinę.
Powodowie przed upływem miesiąca, w okresie którego – co zostało uzgodnione
miedzy stronami – mieli obserwować, czy zakres ujawnionej wady rozszerza się,
ponownie w piśmie z dnia 9 czerwca 1998 r. powiadomili stronę pozwaną, że
następuje dalsze odklejanie się wykładziny. Na złożoną propozycję usunięcia wady
dzieła przez wycięcie wybrzuszonych kawałków wykładziny i wklejenie nowych,
powodowie nie wyrazili zgody, kierując się względami estetycznymi. Wobec braku
innych propozycji usunięcia stwierdzonej wady, powodowie nie czekając na upływ
miesięcznego terminu, przeznaczonego na obserwacje położonej wykładziny,
złożyli oświadczenie o odstąpieniu od umowy, żądając zwrotu zapłaconego
wynagrodzenia.
Sąd Okręgowy uznał, że skoro powodowie nie wyznaczyli stronie pozwanej
terminu do usunięcia wad, to pomimo, że miały one charakter istotny, ich
oświadczenie o odstąpieniu od umowy było bezskuteczne w świetle art. 637 § 1 k.c.
Okoliczność, że sposób usunięcia wad, który został zaproponowany przez stronę
pozwaną nie zadowolił powodów i obiektywnie był nieprawidłowy, nie zmienia tej
oceny. Nie ma bowiem podstaw do utożsamiania tej okoliczności z przesłanką
odstąpienia od umowy, polegającą na stwierdzeniu, że "przyjmujący nie zdoła
usunąć wad w czasie odpowiednim". Sąd Okręgowy podkreślił, że "nie było
żadnych podstaw do przyjęcia, iż propozycja złożona przez prezesa pozwanej
spółki była jedyną i ostateczną".
W kasacji powodowie pomimo stwierdzenia, że stan faktyczny sprawy
ustalony został prawidłowo, oparli ją na podstawie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.,
uzasadniając ją zarzutem, że "sąd z pominięciem reguł swobodnej oceny dowodów
wypowiedział pogląd, że w sprawie nie można wywodzić, że wady dzieła
wykonanego przez pozwanego były wadami, które nie dały się usunąć". W ramach
podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucili naruszenie art. 637
k.c. przez błędną jego wykładnię i w konsekwencji niewłaściwe zastosowanie.
Wnosili o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W sytuacji, gdy powodowie nie zakwestionowali podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia, oparcie kasacji na zarzucie naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c.
było nieusprawiedliwione. Uznając zatem za bezzasadną podstawę kasacyjną z art.
393-1
pkt 2 k.p.c., zwłaszcza że jej uzasadnienie w istocie sprowadzone zostało do
powtórzenia – powołanego w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego
(art. 393-1
pkt 1 k.p.c.) – zarzutu dokonania błędnej wykładni art. 637 k.c.,
interpretacja przepisów tego artykułu stanowiła punkt wyjścia przy ocenie
zasadności kasacji.
Istota zagadnienia sprowadza się do kwestii, czy w sytuacji, gdy zamawiający
– na podstawie towarzyszących okoliczności – uzna, że przyjmujący zamówienie
nie zdoła, w czasie odpowiednim, usunąć wad istotnych dzieła, to może skutecznie
odstąpić od umowy bez wyznaczania terminu do ich usunięcia, czy też – jak uznał
Sąd Okręgowy – skuteczność odstąpienia od umowy uwarunkowana jest upływem
wcześniej wyznaczonego terminu, w którym zamawiający nie usunął wad. W celu
dokonania wykładni art. 637 k.c. niezbędne jest przypomnienie całej jego treści.
Paragraf pierwszy stanowi: Jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich
usunięcia, wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z
zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie
naprawy. Przyjmujący może odmówić naprawy gdyby wymagała nadmiernych
kosztów. Według paragrafu drugiego "Gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z
okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie
odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne; jeżeli
wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w
odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie
nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego".
Ze stanowiskiem zaprezentowanym w zaskarżonym wyroku, które rzekomo
znajduje uzasadnienie w unormowaniu przyjętym w § 2 zdanie drugie w związku z
art. 637 § 1 k.c., nie można się zgodzić. W przepisie § 1 przewidziane zostało dla
zamawiającego tylko uprawnienie żądania usunięcia wad dzieła. Wady te powinny
być usunięte w "wyznaczonym terminie". Wyznaczenie terminu zmierza, jak już
podkreślono, wyłącznie do naprawienia wadliwego dzieła, nie musi ponadto
dotyczyć wad istotnych ("jeżeli dzieło ma wady..."). Jeżeli jednak wady były istotne i
nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie, to okoliczność ta stanowi trzecią w
kolejności podanej w art. 637 § 2 k.c. przyczynę odstąpienia od umowy.
W art. 637 § 2 zdanie pierwsze k.c. wskazane zostały jeszcze dwie przyczyny
odstąpienia od umowy, które – wbrew wykładni dokonanej przez Sąd Okręgowy –
nie są powiązane z treścią paragrafu pierwszego. W przypadku wad istotnych
zamawiający może od umowy odstąpić, po pierwsze: "gdy wady usunąć się nie
dadzą", po drugie: "gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła
ich usunąć w czasie odpowiednim". W obu przypadkach, odstąpienie od umowy nie
jest uwarunkowane wcześniejszym wyznaczeniem "odpowiedniego terminu do
usunięcia wad", lecz oceną, według której wady istotne usunąć się nie dadzą, albo
też, mającym usprawiedliwienie w okolicznościach stwierdzeniem, że przyjmujący
zamówienie nie zdoła tych wad usunąć w czasie odpowiednim. Wyznaczenie
terminu do usunięcia wad, o którym stanowi art. 637 § 1 k.c. jest uprawnieniem
zamawiającego do żądania naprawienia dzieła i nie musi dotyczyć wad istotnych
("jeżeli dzieło ma wady..."). Jest czynnością, która poprzedza ewentualne
późniejsze odstąpienie od umowy z powodu nie usunięcia w wyznaczonym terminie
wady istotnej. W przypadkach natomiast gdy zamawiający stwierdził wady istotne,
które mają jednocześnie charakter nieusuwalny, bądź nie dadzą się usunąć w
odpowiednim czasie, obciążanie zamawiającego, który chce od umowy odstąpić,
obowiązkiem wyznaczenia dodatkowego terminu do usunięcia takich wad byłoby
dyspozycją nielogiczną i nieracjonalną. Sprzeczny z logiką i racjonalnym działaniem
byłby bowiem wymóg wyznaczenia terminu do usunięcia wad, które są nieusuwalne
bądź nie dają się usunąć w odpowiednim czasie. Przyjąć należy, że "czasem
odpowiednim" będzie termin oceniony z punktu widzenia przydatności dzieła dla
zamawiającego.
Z powodu dokonania błędnej wykładni art. 637 k.c., poza rozważaniami Sądu
Okręgowego pozostała ocena, czy w świetle ustalonych okoliczności (brak ze
strony wykonawcy woli usunięcia wad przez wymianę całej wykładziny, propozycja
wycinania jej wadliwych kawałków, postępujące rozszerzanie się wad na całej
powierzchni wykładziny) spełnione zostały przesłanki odstąpienia od umowy, o
których mowa w art. 637 § 2 zdanie pierwsze k.c.
Z przytoczonych względów, uznając kasację za usprawiedliwioną, należało
orzec, jak w sentencji (art. 393-13
§ 1 k.p.c.).