Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 9 MAJA 2003 R.
SNO 20/03
Kara dyscyplinarna przeniesienia na inne miejsce służbowe, z uwagi
na skutki jej orzeczenia, jest karą surową i powinna być orzekana za
ciężkie przewinienia dyscyplinarne.
Przewodniczący: sędzia SN Wiesław Błuś.
Sędziowie SN: Helena Ciepła, Iwona Koper (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w Warszawie z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Okręgowego i protokolanta sędziego
Sądu Okręgowego Danuty Modrzejewskiej po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2003
r., sprawy sędziego Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem obwinionego,
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego, Ministra Sprawiedliwości, Krajowej
Rady Sądownictwa od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z
dnia 3 stycznia 2003 r., sygn. akt (...)
1) z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że w miejsce orzeczonej kary
dyscyplinarnej nagany orzekł karę dyscyplinarną upomnienia;
2) w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 3 stycznia 2003 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
uznał sędziego Sądu Rejonowego za winnego tego, że uchybił godności
sprawowanego urzędu sędziowskiego w ten sposób, że w dniu 27 czerwca 2002
r. nabył samochód marki Ford Escort nr rej. (...) od syndyka masy upadłości
Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego „R.(...)” S.A. w A. w czasie
2
toczącego się wobec tego Przedsiębiorstwa postępowania upadłościowego
nadzorowanego przez Sąd Rejonowy V Wydział Gospodarczy, w którym
orzekał, tj. czynu wyczerpującego znamiona przewinienia dyscyplinarnego z art.
107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz. U. Nr 98, poz.1070) i za to na podstawie art. 109 § 1 pkt 2 tej ustawy (dalej
p.u.s.p.) orzekł wobec obwinionego karę dyscyplinarną nagany.
Sąd Dyscyplinarny ustalił następujący stan faktyczny:
Sędzia Sądu Rejonowego orzeka w Wydziale Gospodarczym Sądu
Rejonowego od dnia 1 lutego 2001 r. Sąd ten, w składzie którego uczestniczył
również obwiniony, w dniu 4 września 2001 r. ogłosił upadłość
Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego „R.” S.A. w A. Obwiniony był
również w składzie sądu, który w dniu 8 listopada 2001 r. wydał postanowienie
ustalające wstępne wynagrodzenie syndyka masy upadłości Przedsiębiorstwa
„R. (...) S.A.” na kwotę 200.000 zł.
W dniu 24 czerwca 2002 r. żona obwinionego, na podstawie ogłoszenia o
przetargu ofertowym na sprzedaż środków transportu należących do masy
upadłości Przedsiębiorstwa „R. (...) S.A.”, które ukazało się w „Słowie (...)”
złożyła syndykowi ofertę zakupu samochodu marki Ford Escort za kwotę
16.400 zł i wpłaciła wadium w kwocie 1700 zł. Oferta została przyjęta i w dniu
26 czerwca 2002 r. została wystawiona na nią faktura na kwotę 16.400,09 zł. W
dniu 27 czerwca 2002 r. obwiniony przelał ze swojego konta osobistego na
rachunek upadłego kwotę 14.700,09 zł oraz odebrał wraz z żoną przedmiotowy
samochód, który został zarejestrowany na oboje małżonków.
Obwiniony przyznał wyżej przytoczone fakty, lecz nie przyznał się do
dokonania zarzucanego mu przewinienia dyscyplinarnego wyjaśniając, że nie
wyrażał zgody na zakup samochodu przez żonę, nie miał jednak wpływu na jej
decyzję. Brak stanowczego sprzeciwu przeciwko postępowaniu żony uzasadniał
obawą przed konfliktem rodzinnym. Swoje postępowanie obwiniony ocenił jako
zgodne z prawem i zasadami etyki.
3
Sąd nie podzielił stanowiska obwinionego, że czynności związane z
zakupem przez żonę samochodu nie były przez niego aprobowane i nie były
zgodne z jego wolą, gdyż niezależnie od tego czy miał wpływ na złożenie oferty
i wpłacenie wadium, obwiniony sam dokonał przelewu ceny, odebrał samochód,
zarejestrował go również na siebie, a obecnie z niego korzysta. Samochód
nabyty przez żonę sędziego wszedł do majątku wspólnego małżonków, z czego
obwiniony musi sobie zdawać sprawę.
Wskazał, że obwiniony z racji wykonywanego zawodu musi się
zachowywać nienagannie. Obowiązek strzeżenia powagi stanowiska sędziego
oznacza nakaz unikania wszystkiego, co mogłoby przynieść ujmę jego godności
i osłabić zaufanie do jego bezstronności. Obejmuje to również unikanie
stwarzania pozorów przez wikłanie się w sytuacje wątpliwe i niejednoznaczne, a
właśnie w takiej znalazł się obwiniony. W czasie, gdy miało miejsce nabycie
samochodu obwiniony wiedział, iż w Wydziale Gospodarczym w którym orzeka
toczy się postępowanie upadłościowe Przedsiębiorstwa „R. (...) S.A.”, mógł
również przypuszczać, że z uwagi na szczupłą obsadę kadrową Wydziału będzie
brał udział w wydawaniu postanowień incydentalnych w tym postępowaniu.
Orzekanie w sprawie upadłościowej, w tym w istotnej dla syndyka kwestii
wynagrodzenia, w powiązaniu z zakupem samochodu wchodzącego w skład
masy upadłości może prowadzić do złych skojarzeń co do bezstronności
sędziego Sądu Rejonowego w zakresie czynności podejmowanych przez niego
w postępowaniu upadłościowym.
W świetle powyższego fakt popełnienia przez obwinionego przewinienia
dyscyplinarnego nie budzi, w ocenie Sądu, wątpliwości, przy czym popełniony
przez niego czyn nie stanowi przewinienia służbowego lecz stosownie do art.
107 § 1 p.u.s.p. jest przewinieniem dyscyplinarnym polegającym na uchybieniu
godności urzędu.
Z uwagi na dotychczasową nienaganną pracę obwinionego, jego bardzo
dobrą opinię służbową Sąd Apelacyjny uznał za dostatecznie dolegliwą i
4
stanowiącą poważne ostrzeżenie przed podobnym postępowaniem w
przyszłości, a także współmierną do rangi popełnionego przewinienia
wymierzoną karę nagany, nie znajdując uzasadnienia dla wymierzenia kary
wnioskowanej przez Rzecznika Dyscyplinarnego przeniesienia na inne miejsce
służbowe.
Odwołanie od powyższego wyroku złożyli: obwiniony, który wniósł o
uniewinnienie oraz Minister Sprawiedliwości, Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym, Krajowa Rada Sądownictwa,
wnosząc o zmianę wyroku przez zaostrzenie kary i wymierzenie obwinionemu,
na podstawie art. 109 § 1 pkt 4 p.u.s.p. kary przeniesienia na inne miejsce
służbowe.
Obwiniony zarzucił w odwołaniu:
1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię przepisów kodeksu
cywilnego powołanych w uzasadnieniu wyroku odnośnie zawarcia umowy
sprzedaży w drodze przetargu, w szczególności art. 701
i 702
, 703
;
2) błędne ustalenie stanu faktycznego przez przyjęcie, że w dniu 27 czerwca
2002 r. obwiniony nabył samochód marki Ford Escort od syndyka masy
upadłości.
Z powołaniem się na powyższe zarzuty obwiniony zakwestionował ustaloną
przez Sąd datę nabycia samochodu, które związane jest z przyjęciem oferty i
nastąpiło w dniu 26 czerwca 2002 r. Podważył też przyjęcie przez Sąd, że
nabycie samochodu przez żonę jest równoznaczne z nabyciem go także przez
niego. Wskazał na motywy, jakie kierowały nim, w zakresie nie
przeciwstawienia się czynnościom podjętym przez żonę i zmierzającym do
nabycia samochodu, w postaci dobra rodziny i nie powodowania konfliktu z
żoną. Nadto podniósł, że nabycie samochodu było czynnością zgodną z prawem
i wbrew ocenie Sądu nie powinno budzić złych skojarzeń co do jego
bezstronności.
5
Minister Sprawiedliwości zarzucił w odwołaniu, zaniechanie przez Sąd
Dyscyplinarny zbadania z należytą wnikliwością, jak była treść przewinienia
dyscyplinarnego, przede wszystkim w zakresie winy umyślnej i
nieuwzględnienie przy wymiarze kary stopnia społecznej szkodliwości czynu
obwinionego.
Odwołanie Rzecznika Dyscyplinarnego zarzuca zbyt łagodny wymiar kary,
który nie uwzględnia szkodliwości przewinienia, okoliczności podmiotowych i
przedmiotowych, umyślności działania obwinionego.
Odwołanie Krajowej Rady Sądownictwa zarzuca pominięcie przez Sąd
przy wymiarze kary stopnia społecznej szkodliwości czynu oraz stosunku
sprawcy do przewinienia, prezentującego brak zrozumienia niewłaściwości
postępowania.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 32 § 1 k.r.o. dorobkiem małżonków są przedmioty
majątkowe nabyte zarówno przez oboje małżonków jak i przez jednego z nich w
czasie trwania wspólności majątkowej. Bez znaczenia dla takiej ich
przynależności jest to, czy stroną czynności prawnej, której skutkiem jest
nabycie przedmiotu majątkowego są oboje małżonkowie, czy tylko jeden z nich.
Nieuzasadniony, w ustalonych okolicznościach sprawy, jest więc podnoszony
przez obwinionego zarzut kwestionujący uznanie przez Sąd Apelacyjny, iż w
następstwie czynności zdziałanych przez żonę sędziego doszło do nabycia
samochodu także na jego rzecz, co znalazło stosowny wyraz w opisie
przypisanego sędziemu Sądu Rejonowego przewinienia.
Bez znaczenia dla przypasania obwinionemu opisanego zaskarżonym
wyrokiem czynu i jego kwalifikacji, jako przewinienia dyscyplinarnego,
pozostaje natomiast samo, kwestionowane przez obwinionego, ustalenie daty
nabycia przedmiotowego samochodu.
Pozbawione skuteczności prawnej jest dowodzenie przez tego skarżącego
zgodności z prawem czynności nabycia przez niego samochodu od syndyka, w
6
sytuacji gdy ocenę tę podzielił już Sąd Apelacyjny uznając, że jest ona legalna
lecz uchybia godności urzędu sędziego.
Pogląd ten, jak i przesłanki, które legły u podstaw jego sformułowania są
uzasadnione.
Przepis art. 66 p.u.s.p. zobowiązuje sędziego do kierowania się w
postępowaniu zasadami godności i uczciwości. Wskazań dla jego wykładni w
przytoczonym zakresie należy poszukiwać w zasadach etyki zawodowej
sędziów. Nakładają one na sędziego powinność dbania o autorytet swojego
urzędu, o dobro sądu, w którym pracuje, a także dobro wymiaru sprawiedliwości
i ustrojową pozycję władzy sądowniczej oraz unikania zachowań, które
mogłyby przynieść ujmę godności sędziego lub osłabić zaufanie do jego
bezstronności. W postępowaniu poza służbą sędzia powinien unikać
jakichkolwiek związków ekonomicznych z innymi podmiotami, jeśli mogłyby
one wzbudzić wątpliwości co do bezstronnego wykonywania obowiązków, bądź
podważać prestiż i zaufanie do urzędu sędziowskiego, a także dołożyć
wszelkich starań, żeby takie zachowanie nie było udziałem jego najbliższych.
Sędzia nie powinien podejmować działań finansowych, które mogą być
odebrane jako wykorzystywanie własnej pozycji. Przekroczeniem zasad etyki
jest takie zachowanie sędziego, które stwarza choćby pozory nierespektowania
zasad porządku prawnego.
Fakt nabycia przez sędziego, w czasie trwania postępowania
upadłościowego, w którym orzekał, samochodu od upadłego może być w
odbiorze społecznym oceniany jako wykorzystywanie stanowiska do własnych
celów. Zachowanie takie uprawnia do uznania tego faktu – zgodnie ze
stanowiskiem zaskarżonego wyroku – za stwarzanie pozorów nieprzestrzegania
zasad porządku prawnego. Godzi ono w autorytet sądu i podważa zaufanie do
bezstronności sędziego.
7
Powyższe przesądza o winie sędziego Sądu Rejonowego za popełnienie
przypisanego mu przewinienia dyscyplinarnego polegającego na uchybieniu
godności urzędu.
Za współmierną do szkodliwości popełnionego czynu, a zarazem
wystarczającą dla ukształtowania u obwinionego niezbędnego dla sprawowania
urzędu przekonania, że z pełnieniem obowiązków sędziego wiążą się szczególne
obowiązki oraz ograniczenia osobiste, Sąd Najwyższy uznał karę upomnienia,
mając przy tym na względzie jej skutki określone w art. 91 § 3 i 4 p.u.s.p. Za
złagodzeniem wymierzonej przez Sąd Apelacyjny kary przemawia nadto
nienaganna dotychczasowa służba obwinionego i bardzo dobra opinia służbowa.
Kara dyscyplinarna przeniesienia na inne miejsce służbowe, z uwagi na
skutki jej orzeczenia, jest karą surową i powinna być orzekana za ciężkie
przewinienia dyscyplinarne. Z przytoczonych uprzednio względów
nieuzasadnione były wnioski skarżących o zmianę zaskarżonego wyroku przez
jej wymierzenie.
Ze wskazanych przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 456 k.p.k. w
zw. z art. 128 p.u.s.p., zmienił zaskarżony wyrok w sposób opisany w sentencji.