Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 czerwca 2003 r.
I PK 206/02
Oświadczenie woli pracownicy o wypowiedzeniu umowy o pracę dotyczy
czynności prawnej odpłatnej. Dla uchylenia się od skutków prawnych takiego
oświadczenia woli, w przypadku złożenia go przez pracownicę pozostającą w
błędzie co do stanu ciąży, nie jest wymagane, by błąd został wywołany przez
pracodawcę, chociażby bez jego winy albo by pracodawca wiedział o błędzie
lub z łatwością mógł go zauważyć (art. 84 § 1 k.c. stosowany odpowiednio i
zgodnie z zasadami prawa pracy - art. 300 k.p.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 czerwca 2003 r.
sprawy z powództwa Marioli C. przeciwko Tadeuszowi A. właścicielowi Hurtowni
Wielobranżowej „T.” w S. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwa-
nej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w War-
szawie z dnia 24 stycznia 2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 maja 2001 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Płocku przy-
wrócił powódkę Mariolę C. do pracy na poprzednich warunkach w Hurtowni Wielo-
branżowej „T.” w S. - Tadeusza A. i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę
3.150 zł brutto tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy pod warun-
kiem jej podjęcia. Sąd Rejonowy ustalił, że powódka była zatrudniona od 1 lipca 2000
r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony w pełnym wymiarze czasu
pracy na stanowisku księgowej. W związku ze spadkiem obrotów hurtowni, w sierp-
niu 2000 r. pozwany zasygnalizował powódce zamiar skrócenia wymiaru czasu
pracy. Powódka, obawiając się, że mimo formalnego skrócenia czasu pracy, będzie
2
zmuszona faktycznie wykonywać pracę w pełnym wymiarze, w dniu 1 grudnia 2000 r.
wypowiedziała umowę o pracę. Składając wypowiedzenie, powódka nie wiedziała, że
jest w ciąży. W dniu 6 grudnia 2000 r. dowiedziała się, że jest w ciąży i z uwagi na zły
stan zdrowia otrzymała zwolnienie lekarskie. Zwolnienie to powódka dostarczyła na-
tychmiast pozwanemu i zwróciła się z prośbą o anulowanie dokonanego wcześniej
wypowiedzenia. Pozwany początkowo obiecywał powódce porozumienie w tym
przedmiocie, jednak ostatecznie nie wyraził zgody na cofnięcie wypowiedzenia. Sąd
Rejonowy ocenił, że art. 177 k.p. ustanawia szczególną ochronę trwałości stosunku
pracy kobiet w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego. Ochrona ta sprowadza się do
zakazu wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z przyczyn niezawinionych
przez pracownicę. Pomimo że zakaz z art. 177 k.p. nie odnosi się do rozwiązania
stosunku pracy przez samą pracownicę, to jednak składając oświadczenie o wypo-
wiedzeniu umowy o pracę, powinna ona znać swój stan i świadomie zrezygnować z
przysługującej jej ochrony. Jeżeli natomiast pracownica nie wiedziała o ciąży, to
może uchylić się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu. Po-
wódka, składając w dniu 1 grudnia 2000 r. oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o
pracę, nie wiedziała, że jest w ciąży. O fakcie tym dowiedziała się dopiero 6 grudnia
2000 r. Powiadomiła o tym niezwłocznie pracodawcę i cofnęła oświadczenie o wypo-
wiedzeniu umowy o pracę. Wobec tego Sąd Rejonowy na podstawie art. 45 w
związku z art. 177 k.p. przywrócił powódkę do pracy i na podstawie art. 47 k.p. zasą-
dził na jej rzecz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy.
Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2002 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie oddalił apelację pozwanego. Sąd drugiej instancji
podkreślił, że powódka złożyła pracodawcy w dniu 1 grudnia 2000 r. wypowiedzenie
umowy o pracę. W chwili składania tego oświadczenia nie wiedziała że jest w ciąży.
Bezsporne jest, że o ciąży dowiedziała się dopiero w dniu 6 grudnia 2000 r. i nie-
zwłocznie powiadomiła o tym pracodawcę, prosząc o zgodę na anulowanie wypowie-
dzenia. Wobec tego, że pracodawca nie wyraził na to zgody, powódka wniosła po-
zew. Zdaniem Sądu drugiej instancji, bezzasadny jest zarzut pozwanego, że Sąd
pierwszej instancji naruszył art. 60 i 61 k.c. W sprawie nie mamy bowiem do czynie-
nia z odwołaniem oświadczenia woli w rozumieniu art. 61 k.c., lecz z uchyleniem się
od jego skutków prawnych wobec złożenia go pod wpływem błędu (art. 88 w związku
z art. 84 k.c.). Uchylenie się od skutków oświadczenia woli pociąga za sobą unieważ-
nienie czynności prawej. Do jego skuteczności nie jest konieczna zgoda drugiej
3
strony. Sąd drugiej instancji podzielił ocenę, że powódka skutecznie uchyliła się od
skutków prawnych swego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy o pracę jako
złożonego pod wpływem błędu. Bezzasadny zdaniem Sądu drugiej instancji jest za-
rzut pozwanego, że Sąd pierwszej instancji naruszył art. 84 k.c. Zgodnie z tym prze-
pisem, w razie błędu co do treści czynności prawnej, można uchylić się od skutków
oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchy-
lenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został
wywołany przez tę osobę chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie
lub mogła z łatwością błąd zauważyć. Ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej
nieodpłatnej. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że
gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę
rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Zgodnie z tymi przepi-
sami błąd oznacza mylne wyobrażenie o istniejącym stanie rzeczy lub o treści złożo-
nego oświadczenia woli. Możliwość uchylenia się od skutków prawnych oświadcze-
nia woli zachodzi zarówno wtedy, gdy błąd dotyczy okoliczności prawnych, jak i oko-
liczności faktycznych, przy czym błąd musi być istotny i odnosić się do treści oświad-
czenia woli. Zdaniem Sądu drugiej instancji, składając oświadczenie o wypowiedze-
niu umowy o pracę, powódka działała pod wpływem błędu co do okoliczności fak-
tycznych (nie wiedziała, że jest w ciąży) i był to błąd istotny. Gdyby bowiem zdawała
sobie sprawę ze swojego stanu, to nie rozwiązałaby stosunku pracy. Takim działa-
niem naraziłaby się bowiem na utratę zabezpieczeń socjalnych związanych z ciążą i
porodem. Z doświadczenia życiowego wynika, że kobiecie w ciąży trudno jest zna-
leźć zatrudnienie. To, że powódka złożyła oświadczenie pod wpływem błędu, wynika
z działań podjętych przez nią niezwłocznie po uzyskaniu informacji o ciąży. Powódka
tego samego dnia zwróciła się do pracodawcy z prośbą o zgodę na cofnięcie wypo-
wiedzenia. Wobec braku takiej zgody, wystąpiła niezwłocznie do sądu pracy. Pozew
w tym wypadku należy traktować jako pismo zawierające oświadczenie o uchyleniu
się od skutków prawnych oświadczenia woli. Istotne znaczenie dla przyjęcia, że po-
wódka mogła uchylić się od skutków prawnych oświadczenia woli, ma fakt, że doty-
czy ono czynności prawnej nieodpłatnej. W takim przypadku nie ma potrzeby dowo-
dzić, że druga strona wywołała błąd, wiedziała o nim lub mogła z łatwością błąd za-
uważyć. Sąd pierwszej instancji, przywracając powódkę do pracy, nieprawidłowo po-
wołał się na art. 45 k.p. Zdaniem Sądu Okręgowego oświadczenie woli powódki o
wypowiedzeniu stało się nieważne i należało ustalić, że stosunek pracy trwa oraz za-
4
sądzić na jej rzecz wynagrodzenie na podstawie art. 81 § 1 k.p. Wyrok Sądu pierw-
szej instancji odpowiada jednak prawu.
Kasację od tego wyroku wniósł pozwany, który zarzucił naruszenie art. 22 k.p.
oraz art. 300 k.p. w związku z art. 84 k.c. polegające na uznaniu, iż wypowiedzenie
stosunku pracy przez pracownika ma charakter czynności prawnej nieodpłatnej i że
dla uchylenia się od skutków prawnych takiej czynności pracownik może wykazać
jedynie, iż działał pod wpływem błędu, zaś zwolniony jest od obowiązku wykazania,
że błąd został wywołany przez pracodawcę, chociażby bez jego winy, albo gdy wie-
dział on o błędzie lub z łatwością mógł go zauważyć. W uzasadnieniu kasacji po-
zwany wywiódł w szczególności, że wykładnia przyjęta przez Sąd drugiej instancji
jest oczywiście niesłuszna, „zarówno w świetle obowiązującego prawa, jak i jednoli-
tego w tej mierze stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w szeregu orzeczeń”.
Pozwany powołał się na wyrok z dnia 15 maja 1997 r., I PKN 80/97 (OSNAPiUS
1998 nr 7, poz. 207), według którego konstrukcja uchylenia się od oświadczenia woli
złożonego innej osobie pod wpływem błędu jest tego rodzaju, iż wymaga, by błąd był
wywołany przez adresata oświadczenia woli, choćby bez jego winy, albo by adresat
wiedział o błędzie osoby składającej oświadczenie lub mógł ten błąd z łatwością za-
uważyć, a ponadto, by błąd był istotny, zarówno co do okoliczności faktycznych, jak i
okoliczności prawnych. Wymienione elementy, gdy dotyczą czynności prawnej od-
płatnej, muszą wystąpić łącznie. Zdaniem pozwanego, Sąd Najwyższy konsekwent-
nie uznaje czynność prawną rozwiązania bądź wypowiedzenia przez pracownika
umowy o pracę za czynność prawną odpłatną. Pozwany powołał też wyrok z dnia 31
sierpnia 1979 r., I PR 51/79, oraz uchwałę z dnia 31 sierpnia 1989 r., III PZP 37/89
(OSNCP 1990 nr 9, poz. 106). Jego zdaniem nie ma wątpliwości, że istotą stosunku
pracy jest świadczenie pracy w zamian za wynagrodzenie. Wszelkie czynności doty-
czące rozwiązania tego węzła prawnego mają więc charakter czynności prawnych
odpłatnych. Potwierdza to wyrok z dnia 10 listopada 1998 r., I PKN 431/98
(OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 792), w którym stwierdzono, że pracownica, której sto-
sunek pracy został rozwiązany za porozumieniem stron, nie może skutecznie powo-
ływać się na ochronę wynikającą z art. 177 § 3 k.p., jeżeli jej oświadczenie woli o roz-
wiązaniu umowy w tym trybie nie było dotknięte wadą.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Zgodnie z art. 177 § 1 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać
umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracow-
nicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowie-
dzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wy-
raziła zgodę na rozwiązanie umowy. Z tego przepisu, ani z żadnego innego, nie wy-
nika więc zakaz rozwiązania umowy o pracę w okresie ciąży przez samą pracownicę
lub w drodze porozumienia stron. Przyjmuje się jednak, że jest to dopuszczalne pod
warunkiem, iż pracownica świadomie rezygnuje ze swoich uprawnień, o czym można
mówić wtedy, gdy wie, że jest w ciąży w momencie składania oświadczenia woli o
wypowiedzeniu umowy o pracę lub wyrażającego zgodę na rozwiązanie umowy za
porozumieniem stron. Przed wejściem w życie Kodeksu pracy w orzecznictwie przyj-
mowano, że należy uznać za bezskuteczne oświadczenie pracownicy o wypowiedze-
niu umowy o pracę w nieświadomości stanu ciąży, a zatem w sytuacji wykluczającej
świadomą i dobrowolną rezygnację z uprawnień (por. orzeczenia SN z dnia 7 maja
1958, 2 CR 700/57, OSPiKA 1958, poz. 308 oraz z dnia z 12 września 1958 r., 3 CR
579/58, PiP 1958 r. nr 4) albo że pracownica może cofnąć wypowiedzenie, a jeżeli
rozwiązanie umowy już nastąpiło - wystąpić o jej ponowne nawiązanie (por. orzecze-
nie SN z dnia 13 stycznia 1953 r., II C 2706/52, OSN 1954, poz. 32).
Po wejściu w życie Kodeksu pracy analizowany problem nie występował w
orzecznictwie, a praktyka w tym zakresie była kształtowana przez wyjaśnienia mini-
sterstwa pracy. W szczególności w wyjaśnieniu nr PP-507-65/75 (Gazeta Prawnicza
1976 r. nr 17) uznano, że pracownica może skutecznie cofnąć dokonane przez siebie
wypowiedzenie umowy o pracę, jeżeli w chwili wypowiedzenia nie wiedziała o stanie
ciąży, a uświadomiła go sobie dopiero po dokonaniu wypowiedzenia. Przyjęto w nim,
że w wypadku, gdy kobieta zaszła w ciążę dopiero po złożeniu wypowiedzenia, to
może być ono cofnięte jedynie za zgodą pracodawcy. Zasady współżycia społecz-
nego mogą jednak przemawiać za obowiązkiem pracodawcy wyrażenia zgody na
cofnięcie wypowiedzenia, zwłaszcza gdy nie stoi temu na przeszkodzie interes pra-
codawcy. W razie odmowy przez pracodawcę zatrudnienia pracownicy po okresie
wypowiedzenia, mimo jego skutecznego cofnięcia, pracownicy przysługuje roszcze-
nie o wynagrodzenie stosownie do art. 81 § 1 k.p., jeżeli była gotowa świadczyć
pracę, ewentualnie żądanie ustalenia, że strony łączy nadal stosunek pracy. W wyja-
śnieniu tym zaprezentowano więc konstrukcję skutecznego cofnięcia oświadczenia
woli pracownicy, mimo braku zgody pracodawcy. Taka konstrukcja prawna była
6
przedmiotem oceny Sądu Najwyższego w wyroku z dnia 3 lutego 1993 r., I PZP
72/92 (LEX nr 56806), w którym uznano, że art. 8 k.p. nie stanowi podstawy do do-
magania się przez pracownicę, która w dacie składania oświadczenia woli o wypo-
wiedzeniu umowy o pracę nie była w ciąży, a zaszła w ciążę po tej dacie - ustalenia,
że umowa o pracę trwa nadal. Sąd Najwyższy nie zgodził się więc z możliwością
skutecznego cofnięcia wypowiedzenia bez zgody pracodawcy z powołaniem się na
zasady współżycia społecznego.
Nieco inną koncepcję zaprezentowano w piśmie Departamentu Prawa Pracy z
dnia 10 marca 1978 r., PP-501-230/78 („Kodeks pracy. Przepisy wykonawcze i
związkowe. Wyjaśnienia i orzecznictwo” pod red. J. Pacho, Warszawa 1979 r., s.
611), w którym stwierdzono, że rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia
stron (art. 30 k.p.) z kobietą będącą w ciąży może nastąpić w każdym czasie, z tym
jednak zastrzeżeniem, iż musi zachodzić pewność, że pracownica świadomie rezy-
gnuje z przysługujących jej uprawnień. Oświadczenie pracownicy w kwestii rozwiąza-
nia umowy o pracę w drodze porozumienia stron należałoby uznać za bezskuteczne,
jeżeli złożone zostało w nieświadomości stanu ciąży, a zatem w sytuacji wykluczają-
cej świadomą i dobrowolną rezygnację z uprawnień przysługujących pracownicy cię-
żarnej. Pracownica, która w dniu rozwiązania umowy o pracę w drodze porozumienia
stron znajdowała się w stanie ciąży, jednakże o fakcie tym dowiedziała się już po roz-
wiązaniu umowy o pracę, może wystąpić niezwłocznie do zakładu pracy o uznanie
rozwiązania umowy o pracę za bezskuteczne w świetle art. 8 k.p. Niewystąpienie
przez dłuższy czas przez pracownicę świadomą ciąży oraz związanych z ciążą
uprawnień o uznanie rozwiązania umowy o pracę za bezskuteczne może świadczyć
o rezygnacji przez nią z takiej możliwości. W tej konstrukcji prawnej nawiązano więc
do instytucji nadużycia prawa (art. 8 k.p.), ale wyraźnie odwołano się też do „nieświa-
domości stanu ciąży”, a więc do konstrukcji uchylenia się od skutków oświadczenia
woli złożonego pod wpływem błędu.
Wbrew twierdzeniom zawartym w kasacji, zagadnienie dotyczące możliwości
uchylenia się przez pracownicę od skutków oświadczenia woli o wypowiedzeniu
umowy o pracę złożonego pod wpływem błędu co do stanu ciąży, nie było wprost
przedmiotem wskazanego orzecznictwa Sądu Najwyższego. W szczególności nie
dotyczyły tego problemu wyrok z dnia 15 maja 1997 r., I PKN 80/97 (OSNAPiUS
1998 nr 7, poz. 207), według którego pracownik nie może skutecznie powoływać się
na istotny błąd w wyrażeniu zgody na przekształcenie w umowę terminową, umowy o
7
pracę zawartej na czas nie określony, jeżeli nie wykaże, iż wskutek zachowania się
pracodawcy był przekonany, że przekształcenie to nie doprowadzi do skutku rozwią-
zującego oraz uchwała z dnia 31 sierpnia 1989 r., III PZP 37/89 (OSNCP 1990 r. z. 9,
poz. 108), zgodnie z którą przyjęta przez zakład pracy oferta rozwiązania umowy o
pracę złożona przez pracownika pod wpływem nieświadomości, że postępowanie
likwidacyjne dotyczące zakładu pracy (przedsiębiorstwa państwowego) nie zostało
ukończone, może być uznana za złożoną pod wpływem istotnego błędu co do treści
czynności prawnej, uprawniającego pracownika na podstawie art. 84 k.c. w związku z
art. 300 k.p. do uchylenia się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, jeżeli
spełnione zostały pozostałe warunki określone w art. 84 § 1 k.c. Pośrednio rozpatry-
wanego zagadnienia dotyczył wyrok z dnia 10 listopada 1998 r., I PKN 431/98
(OSNAPiUS 1999 nr 24, poz. 792), stwierdzający że pracownica, której stosunek
pracy został rozwiązany za porozumieniem stron nie może skutecznie powoływać się
na ochronę wynikającą z art. 177 § 3 k.p., jeżeli jej oświadczenie woli o rozwiązaniu
umowy o pracę w tym trybie nie było dotknięte wadą. Należy jednak z niego wypro-
wadzić wniosek odmienny, niż prezentowany w kasacji, a mianowicie, że Sąd Naj-
wyższy nie wykluczył możliwości powoływania się na błąd przez pracownicę, która
złożyła oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy o pracę, nie wiedząc o stanie
ciąży. W sprawie, w której zapadł ten wyrok, oświadczenie woli pracownicy nie było
dotknięte wadą, a więc nie mogło być uznane za skuteczne uchylenie się od takiego
oświadczenia woli.
Analizowany problem prawny został natomiast wprost poddany ocenie Sądu
Najwyższego w wyroku z dnia 19 marca 2002 r., I PKN 156/01 (dotychczas niepubli-
kowany, teza - OSNAPiUS 2002 r. nr 17-okładka). Stwierdzono w nim, że błąd pra-
cownicy, która złożyła pracodawcy ofertę rozwiązania umowy o pracę na mocy poro-
zumienia stron, nie wiedząc, że jest w ciąży, polega na wadliwym powzięciu woli
(mylnym wyobrażeniu o istniejącym stanie rzeczy) oraz że pracownica, która nie
wiedząc, iż jest w ciąży, złożyła oświadczenie woli zmierzające do rozwiązania
umowy o pracę, może się uchylić od skutków tego oświadczenia niezależnie od tego,
czy błąd został wywołany przez pracodawcę, czy wiedział on o błędzie lub mógł go z
łatwością zauważyć. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wywiódł w szcze-
gólności, że żadne zasady prawa pracy nie sprzeciwiają się stosowaniu do stosunku
pracy przepisów Kodeksu cywilnego o błędzie, choć odmienna od stosunków zobo-
wiązaniowych prawa cywilnego natura prawna stosunku pracy wymaga odpowied-
8
niego ich stosowania. Błąd polega na mylnym wyobrażeniu, nie tylko o treści złożo-
nego oświadczenia woli (niezgodności między prawidłowo powziętą wolą a wadliwym
jej oświadczeniem), ale także na mylnym wyobrażeniu o istniejącym stanie rzeczy
(np. o stanie ciąży). Można się powoływać tylko na błąd istotny, czyli taki, który uza-
sadnia przypuszczenie, że „gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpły-
wem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści” (art. 84 §
2 k.c.). Praca kobiety w ciąży podlega wzmożonej ochronie. W związku z urodzeniem
dziecka pracownicy przysługuje urlop i zasiłek macierzyński. Jest ona uprawniona do
urlopu wychowawczego i zasiłku wychowawczego. Trwałość zatrudnienia w okresie
ciąży oraz w czasie urlopów macierzyńskiego i wychowawczego chroniona jest zaka-
zem rozwiązania w tych okresach umowy o pracę oraz zmiany wynikających z niej
warunków pracy i płacy. Trudno dociec, jakie racjonalne argumenty mogłyby przema-
wiać za przyjęciem, że gdyby pracownica wiedziała, iż jest w ciąży, to zrezygnowa-
łaby z bezpieczeństwa prawnego, ekonomicznego i socjalnego, a także komfortu
psychicznego, jaki stwarza jej pozostawanie w zatrudnieniu, i podjęła decyzję o roz-
wiązaniu umowy o pracę. Od skutków oświadczenia woli złożonego innej osobie
można się uchylić wówczas, gdy błąd został wywołany przez tę osobę albo gdy wie-
działa ona o błędzie lub z łatwością mogła błąd zauważyć. Jednak ograniczenie to
nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej (art. 84 § 1 zdanie 2 k.c.). Oferta rozwią-
zania umowy o pracę jest czynnością prawną odpłatną, gdyż porozumienie stron w
przedmiocie rozwiązania stosunku pracy dotyczy stosunku prawnego wzajemnego,
którego „odpłatność” jest cechą pojęciową, definiującą (art. 22 k.p., art. 84 k.p.). Po-
rozumienie stron co do rozwiązania stosunku pracy nie ma samodzielnego bytu
prawnego. Nie występuje w obrocie prawnym bez umowy o pracę, bo jedynym obję-
tym zgodnym zamiarem stron jego skutkiem prawnym jest zakończenie stosunku
pracy mającego w tej umowie podstawę. Skoro więc umowa o pracę jest czynnością
odpłatną, to i umowa ją rozwiązująca powinna być kwalifikowana jako taka czynność.
Nie przekreśla to możliwości oceniania jej skuteczności na podstawie art. 84 k.c.
Przepis ten stosuje się do stosunku pracy odpowiednio. Ciąża jest okolicznością
istotną z punktu widzenia kształtowania stosunku pracy. Nie tylko ogranicza swobodę
pracodawcy rozwiązania umowy o pracę, ale zmienia zakres podporządkowania pra-
cownicy, powoduje powstanie nowych obowiązków po stronie pracodawcy, zwiększa
uprawnienia pracownicy. Zasada ochrony pracy kobiet jest jedną z podstawowych,
historycznie pierwszych i niekwestionowanych współcześnie zasad prawa pracy.
9
Usprawiedliwione jest wobec tego „złagodzenie” warunków uchylenia się kobiety w
ciąży od skutków oświadczenia woli zmierzającego do zakończenia stosunku pracy,
złożonego pod wpływem błędu polegającego na niewiedzy o ciąży. W tej sytuacji na-
leży przyjąć, że jeżeli pracownica będąca w ciąży, nie wiedząc o tym, złożyła oświad-
czenie woli zmierzające do rozwiązania stosunku pracy, to może uchylić się od skut-
ków tego oświadczenia, niezależnie od tego, czy błąd został wywołany przez praco-
dawcę oraz czy wiedział on o błędzie lub mógł go z łatwością zauważyć.
Skład orzekający podziela te poglądy. Odnosząc je odpowiednio do rozpatry-
wanej sprawy należy stwierdzić, że rację ma pozwany, gdy twierdzi, że oświadczenie
woli pracownicy o wypowiedzeniu umowy o pracę dotyczy czynności prawnej odpłat-
nej. Jednakże dla skuteczności uchylenia się od skutków takiego oświadczenia woli,
odpowiednie i zgodne z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.) stosowanie art. 84 § 1
k.c., w przypadku oświadczenia złożonego przez pracownicę w okresie ciąży, pozo-
stającą w błędzie co do stanu ciąży, polega na pominięciu wymagania, że błąd ten
został wywołany przez pracodawcę, chociażby bez jego winy, albo by pracodawca
wiedział o błędzie lub z łatwością mógł go zauważyć.
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 39312
k.p.c.
========================================