Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 września 2003 r.
I PK 290/02
Przepis art. 5 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kieru-
jących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) ma cha-
rakter ściśle bezwzględnie obowiązujący i poza przewidzianymi w nim wyjąt-
kami, dopuszcza przyznanie pracownikowi jedynie wynagrodzenia miesięczne-
go. Dostosowanie treści stosunku pracy do warunków określonych w tej nor-
mie prawnej nie wymaga wypowiedzenia zmieniającego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Zbigniew Hajn (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 września 2003 r.
sprawy z powództwa Anny D. przeciwko Wojewódzkiej Stacji Pogotowia Ratunkowe-
go w O. o wynagrodzenie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie z dnia 22 stycznia 2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Anna D. wniosła o zasądzenie od Wojewódzkiej Stacji Pogotowia
Ratunkowego w O. kwoty 14.439, 60 zł. tytułem należnego dodatku stażowego i do-
datku funkcyjnego z ustawowymi odsetkami od kwoty 1.604, 40 zł. od pierwszego
dnia każdego miesiąca następującego od lipca 2000 r. do marca 2001 r. oraz zasą-
dzenie kosztów zastępstwa prawnego. W uzasadnieniu pozwu podała, że 31 sierpnia
1998 r. została zatrudniona u pozwanej na stanowisku dyrektora na podstawie po-
wołania. Pismem z 29 sierpnia 2000 r. ustalono jej nową stawkę wynagrodzenia mie-
sięcznego (zasadniczego) z mocą obowiązującą od 1 czerwca 2000 r. Od tego czasu
(od 1 czerwca 2000 r.) zaprzestano wypłacać jej wskazane w pozwie dodatki. Praco-
dawca nie dokonał jednak wypowiedzenia warunków pracy i płacy, czym naruszył
art. 42 k.p.
2
Sąd Rejonowy w Olsztynie wyrokiem z 24 października 2001 r. [...] powództwo
oddalił. Sąd ten ustalił, że powódka była zatrudniona w Wojewódzkiej Stacji Pogoto-
wia Ratunkowego w O. w okresie od 2 stycznia 1996 r. do 11 października 1998 r. na
stanowisku asystenta - lekarza zespołów wyjazdowych w pełnym wymiarze czasu
pracy na czas nieokreślony. Od 12 października 1998 r. do 30 grudnia 1998 r. pełniła
obowiązki dyrektora. Jej wynagrodzenie, dotychczas określone według XIII kategorii
zaszeregowania - 1.060 zł wraz z dodatkiem stażowym w wysokości 18%, zostało
podwyższone do wynagrodzenia obliczonego według XXI kategorii zaszeregowania -
1.100 zł wraz z 45% dodatkiem funkcyjnym i dodatkiem za wysługę lat. Dnia 30 paź-
dziernika 1998 r. wynagrodzenie powódki uległo zmianie. Kategoria zaszeregowania
została podniesiona do XXII, a dodatek funkcyjny do 50% wynagrodzenia zasadni-
czego wraz z dodatkiem za wysługę lat. Jej wynagrodzenie miesięczne w tym okre-
sie wynosiło 3.948 zł. Powódka otrzymywała również premię. Aktem powołania z 31
grudnia 1998 r. Wojewoda O. powołał powódkę na stanowisko dyrektora pozwanego
zakładu. Warunki jej wynagrodzenia pozostały bez zmian. Dnia 29 sierpnia 2000 r.
Marszałek Województwa W.-M. - działając na podstawie uchwały Zarządu Woje-
wództwa z 21 sierpnia 2000 r. - ustalił z mocą od 1 czerwca 2000 r. jej wynagrodze-
nie na 4021 zł. Kwota ta była wyższa od wynagrodzenia powódki przed zmianą. Po-
wódka została poinformowana przez pracowników pozwanej, że nie będzie jej wy-
płacany dodatek funkcyjny ani dodatek stażowy, gdyż Wojewoda ustalił jedno wyna-
grodzenie obejmujące wszystkie dotychczasowe składniki. Powódka w czasie trwa-
nia stosunku pracy nie dochodziła wypłaty dodatków. Dnia 13 listopada 2000 r. Mar-
szałek Województwa W.-M. (działając na podstawie uchwały Zarządu Województwa)
odwołał powódkę ze stanowiska dyrektora, informując ją jednocześnie, że jest to
równoznaczne z wypowiedzeniem stosunku pracy, upływającym 28 lutego 2001 r.
Sąd Rejonowy stwierdził w szczególności, że ustawa z 3 marca 2000 r. o wy-
nagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi posługuje się poję-
ciem „wynagrodzenie miesięczne” i nie przesądza, jakie składniki wynagrodzenia
powinien otrzymywać pracownik. Ustala ona jedynie, że maksymalna wysokość wy-
nagrodzenia miesięcznego nie może - w przypadku powódki - przekraczać cztero-
krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (art. 8). Pojęcie „wynagrodze-
nie miesięczne” nie jest równoznaczne z pojęciem „wynagrodzenie zasadnicze”, któ-
rego ustawa nie używa. Od momentu, gdy powódka została zatrudniona na podsta-
wie powołania Marszałek Województwa miał prawo do ustalania wysokości jej wyna-
3
grodzenia. Skoro zatem nie wskazał on w oświadczeniu z 29 sierpnia 2000 r., że po-
wódka ma prawo do dodatków, to nie może ona ich żądać, tym bardziej, że wyna-
grodzenie po zmianie nie zostało obniżone, lecz uległo podwyższeniu. Do powódki
nie stosuje się przepisów o wypowiadaniu warunków pracy lub płacy (art. 42 k.p.)
ponieważ naruszałoby to istotę powołania.
W apelacji od powyższego wyroku powódka wnosiła o zmianę wyroku i zasą-
dzenie na jej rzecz dochodzonych należności. W uzasadnieniu podniosła, że do dnia
otrzymania oświadczenia woli z 29 sierpnia 2000 r. jej wynagrodzenie składało się z
wynagrodzenia zasadniczego oraz z dwóch dodatków. Pozwany pracodawca określił
składniki tego wynagrodzenia jako wynagrodzenie miesięczne i dodatki do niego. W
oświadczeniu z 29 sierpnia 2000 r. zmieniono tylko jeden składnik wynagrodzenia.
Nie złożono jej natomiast oświadczenia woli o pozbawieniu jej dodatków funkcyjnego
i za wysługę lat.
Wyrokiem z 22 stycznia 2002 r. Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił apelację.
Sąd ten stwierdził, że ustawa 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi nie wskazuje, czy wynagrodzenie miesięczne, o
którym stanowi jej art. 8, musi być określone w postaci jednej kwoty obejmującej
wszelkie dodatki, czy też może być wynagrodzeniem wieloskładnikowym. Istotne
jest, by nie przekroczyło ono ustalonego pułapu. Wskazuje na to wyraźnie art. 5 tej
ustawy, zgodnie z którym osobom nią objętym przysługuje wyłącznie wynagrodzenie
miesięczne. Uzupełnieniem tego uregulowania jest art. 7 wymienionej ustawy, zgod-
nie z którym osobom objętym jej zakresem nie przysługuje prowizja z zysku, nagroda
z zakładowego funduszu nagród oraz roszczenie z tytułu udziału w zysku lub nad-
wyżce bilansowej. Natomiast art. 11 powyższej ustawy zawiera katalog świadczeń z
tytułu zatrudnienia, w tym: bytowe, socjalne, komunikacyjne i ubezpieczenia mająt-
kowe, a także osobowe oraz określa ich maksymalną wysokość. Świadczenia te
zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy mogą być przyznane pracownikom określonej katego-
rii. Uregulowania te jednoznacznie wskazują, że celem ustawy jest chęć wyelimino-
wania wygórowanych, a przez to niesprawiedliwych i nieproporcjonalnych wynagro-
dzeń osób zatrudnionych w szeroko pojętym sektorze publicznym. Biorąc pod uwagę
te okoliczności, a szczególnie cel ustawy, Sąd Okręgowy stwierdził, że wynagrodze-
nie miesięczne powódki zostało ustalone w postaci jednoskładnikowej. Wysokość jej
wynagrodzenia, po przyjęciu przez Zarząd Województwa W.-M. uchwały ustalającej
jego wysokość na poziomie wyższym niż suma dotychczasowych jego składników,
4
jednoznacznie wskazuje, że intencją Marszałka Województwa nie było utrzymanie
wynagrodzenia w postaci wieloskładnikowej. Przyjęcie poglądu zaprezentowanego w
apelacji, że oświadczenie woli z 29 sierpnia 2000 r. zmieniało tylko jeden składnik
wynagrodzenia, prowadziłoby do obejścia przepisów ustawy, co jest niedopusz-
czalne.
W kasacji powódka zaskarżyła w całości wyrok Sądu Okręgowego i zarzuciła
mu naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, tj.
art. 233 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez błędną ocenę dowodów polega-
jącą na przyjęciu, że jej wynagrodzenie składało się z wynagrodzenia miesięcznego,
podczas gdy składało się ono z wynagrodzenia miesięcznego oraz dodatków stażo-
wego i funkcyjnego, a także art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez nie-
ustosunkowanie się w uzasadnieniu orzeczenia do zarzutów dotyczących ustalenia,
że powódka otrzymywała wynagrodzenie miesięczne wraz z wymienionymi dodat-
kami, a nie wynagrodzenie zasadnicze z tymi dodatkami. Ponadto powódka zarzuciła
naruszenie prawa materialnego, tj. art. 29 § 1 i 42 § 1 i 2 k.p. w związku z art. 69 i 70
k.p. poprzez niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że pozwany mógł
jednostronnie zmienić składniki wynagrodzenia powódki, pozbawiając ją dodatku
funkcyjnego i stażowego; art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p., poprzez błędną wy-
kładnię oświadczenia woli pozwanego, w piśmie z 24 sierpnia 1999 r., polegającą na
przyjęciu, że składnikiem wynagrodzenia powódki było wynagrodzenie zasadnicze a
nie miesięczne, a także art. 8 ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kie-
rujących niektórymi podmiotami prawnymi, poprzez niewłaściwe zastosowanie, pole-
gające na przyjęciu, że wynagrodzenie powódki określono zgodnie z tym przepisem
w postaci jednoskładnikowej. W związku z tym skarżąca wniosła o uchylenie zaskar-
żonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
W uzasadnieniu skarżąca wskazała, że Sąd Okręgowy uzasadniając wyrok
skoncentrował się na wykładni art. 8 ustawy z 3 marca 2000 r. całkowicie pomijając
zarzuty powódki dotyczące treści jej stosunku pracy. W szczególności Sąd pominął
zarzut, że 24 sierpnia 1999 r. wynagrodzenie powódki zostało przez Zarząd Woje-
wództwa W.-M. ustalone w następujący sposób: wynagrodzenie miesięczne:
2.820,00 zł. Bezsporne jest, iż powódka oprócz wynagrodzenia miesięcznego otrzy-
mywała dodatki stażowy i funkcyjny. Sąd Okręgowy nie odniósł się do zarzutów
5
apelacji. Nie stwierdził, dlaczego są one niezasadne. Uzasadnienie Sądu Okręgowe-
go sprowadza się właściwie do analizy przepisów ustawy z 3 marca 2000 r. Sąd ten
dokonał błędnej interpretacji art. 8 tej ustawy wywodząc, że pozwany mógł ustalić
wynagrodzenie jako jednoskładnikowe. Stanowisko to jest sprzeczne z poglądami
Sądu Najwyższego zawartymi w uchwale z dnia 22 listopada 2001 r., III ZP 23/01, w
której Sąd Najwyższy stwierdził, że „warunki wynagrodzenia za pracę kierownika
(dyrektora) samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, powoływanego na
stanowisko przez zarząd województwa, kształtują postanowienia regulaminu wyna-
grodzenia obowiązującego w tym zakładzie, jeżeli nie jest objęty ponadzakładowym
przepisami płacowymi”. Tym samym błędne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że
możliwa była zmiana wynagrodzenia powódki z trzyskładnikowego na jednoskładni-
kowe. W konsekwencji Sąd Okręgowy naruszył art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p.,
ponieważ oświadczenie woli Marszałka Województwa W.-M. z dnia 29 sierpnia 2000
r., który ustalił powódce wynagrodzenie miesięczne w wysokości 4.021 zł, należało
interpretować łącznie z oświadczeniem z 24 sierpnia 1999 r. Oznacza to, że powód-
ce zmieniono tylko jeden ze składników wynagrodzenia (wynagrodzenie miesięczne),
natomiast bez zmian pozostały inne składniki (dodatek stażowy i funkcyjny) wystę-
pujące w systemie wynagradzania obowiązującym u pozwanego. Tak ustalone wy-
nagrodzenie wraz z dodatkiem funkcyjnym i stażowym nie przekracza maksymalnej
wysokości określonej w art. 8 pkt 2 ustawy z 3 marca 2000 r. Zdaniem skarżącego,
niezrozumiałe zatem jest twierdzenie Sądu Okręgowego, że przyjęcie poglądu za-
prezentowanego w apelacji, iż oświadczenie woli z 29 sierpnia 2000 r. zmieniło tylko
jeden składnik wynagrodzenia, prowadziłoby do obejścia przepisów ustawy. Takie
działanie Marszałka Województwa było bowiem całkowicie zasadne i nie prowadziło
do obejścia ustawy z 3 marca 2000 r. Naruszenie art. 29 § 1 i 42 § 1 k.p. skarżąca
uzasadnia tym, że jej zdaniem jednostronne pozbawienie pracownika zatrudnionego
w ramach powołania niektórych składników wynagrodzenia jest dopuszczalne jedy-
nie za zgodą pracownika lub przy odpowiednim zastosowaniu art. 42 § 1 i 2 k.p.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja opiera się na tezie, że wynagrodzenie miesięczne, o którym - między
innymi - stanowi art. 8 ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących
niektórymi podmiotami prawnymi, może mieć charakter wieloskładnikowy, o ile nie
6
przekracza maksymalnej wysokości określonej w art. 8 pkt 2 tej ustawy. Skoro zatem
wynagrodzenie powódki przed zmianą wynagrodzenia (dostosowującą je do wyma-
gań ustawy z 3 marca 2000 r.), dokonaną w oświadczeniu Marszałka z 29 sierpnia
2000 r., składało się z kilku składników, tj. „wynagrodzenia miesięcznego” oraz do-
datku stażowego i funkcyjnego, a w oświadczeniu tym określono jedynie wynagro-
dzenie miesięczne, to zmieniono tylko jeden składnik wynagrodzenia, a inne wska-
zane dodatki, pozostały bez zmian. Dokonanie przez Marszałka tak rozumianej
zmiany wynagrodzenia powódki było zatem całkowicie zasadne. W związku z tym
postawiono w kasacji zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 8 ustawy z 3 marca
2000 r. oraz art. 65 k.c. w związku z art. 300 k.p. Równocześnie skarżący zarzuca
wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie art. 29 § 1 i 42 § 1 i 2 w związku z art. 69 i
70 k.p., przez przyjęcie, że pozwany mógł jednostronnie zmienić składniki wynagro-
dzenia powódki, pozbawiając ja dodatków. Powyższe zarzuty pozostają ze sobą w
sprzeczności. Pierwszy opiera się na założeniu, że w oświadczeniu z 29 sierpnia
2000 r. nastąpiła zmiana wynagrodzenia na korzyść powódki, a więc zmiana nie wy-
magająca wypowiedzenia zmieniającego, a sąd Okręgowy dokonał błędnej wykładni
tego oświadczenia. Według zarzutu drugiego pozwany jednostronnie zmienił wyna-
grodzenie na niekorzyść powódki, pozbawiając ją spornych dodatków, czym naruszył
przepisy Kodeksu pracy o wypowiedzeniu zmieniającym, a Sąd bezpodstawnie
przyjął, że zmiana ta była możliwa bez dokonania wypowiedzenia zmieniającego.
Jak wynika z przyjętych przez Sąd Okręgowy ustaleń zmiana wynagrodzenia
powódki nastąpiła w związku z dostosowaniem jej wynagrodzenia do wymagań okre-
ślonych w ustawie z 3 marca 2000 r. Łączna kwota wynagrodzenia po zmianie była
wyższa niż przed zmianą. Powódka została poinformowana, że nie będzie jej wypła-
cany dodatek funkcyjny ani dodatek stażowy, gdyż ustalono jedno wynagrodzenie
obejmujące wszystkie dotychczasowe składniki. Zgodnie z art. 5 ust. 1 wyżej wymie-
nionej ustawy osobom zajmującym określone w niej stanowiska kierownicze w sferze
publicznej przysługuje wyłącznie wynagrodzenie miesięczne. Wyjątki od tej zasady
ustala sama ustawa wskazując w art. 5 ust. 2 i 3, że niektórym kategoriom osób
mogą być także przyznane świadczenia dodatkowe lub nagroda roczna, a innym
tylko nagroda roczna. W świetle wskazanych przepisów trafne jest zatem ustalenie
Sądu Okręgowego, że wynagrodzenie miesięczne powódki zostało ustalone w po-
staci jednoskładnikowej. Wynika to stąd, że Marszałek Województwa, jako podmiot
działający w imieniu pracodawcy, określając wynagrodzenie na gruncie ustawy z 3
7
marca 2000 r., użył zawartego w jej art. 5 i 8 zwrotu „wynagrodzenie miesięczne”, a
powódka została równocześnie powiadomiona, czemu nie przeczy, że wynagrodze-
nie to w sensie faktycznym objęło dotychczasowe składniki. Nie można też zakładać,
że dodatki stażowy i funkcyjny, składające się przed zmianą na jej wynagrodzenie,
mogły jej przysługiwać, jako świadczenia dodatkowe w rozumieniu art. 11 rozważa-
nej ustawy. Należy bowiem zauważyć, że kwestionowane wynagrodzenie powódki
zostało ustalone 29 sierpnia 2000 r., natomiast art. 11 wszedł w życie 1 stycznia
2001 r. (art. 30), a przyznanie świadczeń dodatkowych zależało także od wydania
rozporządzenia wykonawczego, wydanego dopiero 21 stycznia 2003 r. (Dz.U. Nr 14,
poz. 139). Ponadto świadczenia dodatkowe w rozumieniu ustawy nie obejmują do-
datków stażowego i funkcyjnego, co wynika z jej art. 11 i znalazło potwierdzenie w
treści wymieniowego rozporządzenia. Nietrafna jest także argumentacja odwołująca
się do użycia pojęcia „wynagrodzenie miesięczne” zarówno w oświadczeniu woli z 29
sierpnia 2000 r., jak i w piśmie z 24 sierpnia 1999 r., co ma wskazywać, iż oświad-
czenie z 29 sierpnia 2000 r. zmieniło tylko część wynagrodzenia objętą nazwą „wy-
nagrodzenie miesięczne” w piśmie z 24 sierpnia 1999 r. Po pierwsze, jak wyżej
wskazano, z ustaleń faktycznych dokonanych w sprawie wynika, że dodatki zostały
faktycznie uwzględnione w tak określonym wynagrodzeniu. Po drugie, składając
oświadczenie z 29 sierpnia 2000 r. Marszałek Województwa był związany ustawą z 3
marca 2000 r. i mógł przyznać powódce wyłącznie wynagrodzenie miesięczne, co
uczynił. Po trzecie, powódka sama przyznała w apelacji, że „w rzeczywistości pod
pojęciem wynagrodzenia miesięcznego kryło się wynagrodzenie zasadnicze, od
którego wypłacane były sporne dodatki”. Świadczy o tym, jak kontynuuje w apelacji,
treść oświadczenia woli z dnia 15 października 1999 r., w którym ustalono wysokość
dodatku funkcyjnego powódki na „20% wynagrodzenia zasadniczego.”. Błędne jest
także odwołanie się skarżącej do uchwały Sądu Najwyższego z 22 listopada 2001 r.,
III ZP 23/01 (OSNAPiUS 2002 nr 6, poz. 135), chociażby z tego względu, że zawarte
w niej poglądy, dotyczące kształtowania warunków wynagrodzenia za pracę kierow-
nika (dyrektora) samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej, odnoszą się
do stanu prawnego sprzed wejścia w życie ustawy z 3 marca 2000 r. Z przedstawio-
nych powodów zarzuty naruszenia przez zaskarżone orzeczenie Sądu Okręgowego
art. 8 ustawy z 3 marca 2003 r. oraz art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. są bez-
podstawne.
8
Nietrafny jest także zarzut naruszenia art. 29 § 1 i 42 § 1 i 2 k.p. w związku z
art. 69 i 70 k.p. Artykuł 5 ustawy z 3 marca 2003 r. ma charakter ściśle bezwzględnie
obowiązujący i - poza przewidzianymi w nim wyjątkami - dopuszcza przyznanie pra-
cownikowi jedynie wynagrodzenia miesięcznego. Dostosowanie treści stosunku
pracy do wymagań wynikających z norm prawnych o takim charakterze nie wymaga
wypowiedzenia zmieniającego. Z tego względu zmiana wynagrodzenia powódki, po-
legająca na tym, że dotychczasowe wynagrodzenie wieloskładnikowe obejmujące
między innymi dodatek stażowy i funkcyjny, zostało zastąpione jednoskładnikowym
wynagrodzeniem miesięcznym bez zmniejszenia wysokości wynagrodzenia, nie
wymagała wypowiedzenia zmieniającego. Na marginesie można też wskazać, że
dopuszczalność stosowania wypowiedzenia zmieniającego do stosunku pracy z
powołania jest przedmiotem kontrowersji. Wobec powyższych ustaleń rozważanie tej
kwestii nie jest jednak konieczne.
Ma natomiast rację skarżący zarzucając Sądowi Okręgowemu naruszenie art.
328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., polegające na nierozważeniu argumentacji
powódki opartej na treści pisma z 24 sierpnia 1999, w którym Zarząd Województwa
W.-M. ustalił wynagrodzenie powódki w okresie poprzedzającym zmianę tego wyna-
grodzenia w drodze oświadczeniu woli Marszałka tego województwa, zawartym w
piśmie z 29 sierpnia 2000 r. W świetle powyższych rozważań Sądu Najwyższego,
naruszenie to nie mogło mieć jednak istotnego wpływu na wynik sprawy i w związku
z tym nie stanowi podstawy usprawiedliwiającej uwzględnienie kasacji (art. 39313
§ 1
w związku z art. 3931
pkt 2 k.p.c.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
k.p.c., orzekł
jak w sentencji.
========================================