Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 października 2003 r.
I PK 427/02
Niezwłoczne rozwiązanie umowy o pracę z dwunastokrotnym
przekroczeniem miesięcznego terminu z art. 52 § 2 k.p. w zasadzie wyklucza
możliwość skutecznego podniesienia zarzutu, że żądanie przywrócenia do
pracy byłoby sprzeczne z art. 8 k.p., choćby nawet podstawą zwolnienia
pracownika było warunkowe umorzenie postępowania karnego.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski (sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 października 2003 r.
sprawy z powództwa Joanny G. przeciwko Urzędowi Miejskiemu w S. o przywrócenie
do pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu z dnia 12 czerwca 2002 r. [...]
1) z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację:
2) zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 120 zł (słownie zło-
tych: sto dwadzieścia) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Przysusze wyrokiem z dnia 20 lutego 2002 r. [...]
przywrócił powódkę Joannę G. do pracy na stanowisku inspektora w Urzędzie Miej-
skim w S. W motywach tego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy powołał się na ustalenie
poniższego stanu faktycznego.
Powódka Joanna G. była w pozwanym Urzędzie zatrudniona od dnia 1 marca
1991 r. na podstawie bezterminowej umowy o pracę, przy czym od dnia 1 czerwca
1995 r. zajmowała stanowisko inspektora w referacie komunikacji, a od dnia 31
marca 1999 r. inspektora w wydziale organizacyjnym. Burmistrz S. Krzysztof Ł. pi-
smem z dnia 12 listopada 2001 r. poinformował NSZZ Pracowników Urzędu Miej-
skiego w S., w którym powódka pełniła funkcję członka zarządu, że zamierza wypo-
2
wiedzieć jej umowę o pracę ze względu na popełnienie przestępstwa z art. 231 § 1
k.k. Zostało ono potwierdzone przez Sąd Rejonowy w Przysusze-Roki Sądowe w
Szydłowcu, który w wyroku z dnia 22 listopada 2000 r. [...], uprawomocnionym w dniu
29 listopada 2000 r., uznał, iż Joanna G. we wrześniu 1995 r., jako inspektor Urzędu
Miejskiego w S. odpowiedzialny za właściwe dokonywanie rejestracji pojazdów, za-
niechała zawiadomienia organów ścigania o tym, że umowa sprzedaży samochodu
osobowego marki BMW [...], zawarta przez Ewę M. i Ewę K., jest nieautentyczna, po
czym postępowanie karne warunkowo umorzył na dwuletni okres próby, z obowiąz-
kiem wpłaty 500 zł na rzecz [...] Stowarzyszenia Bezpieczny Powiat. Powyższe prze-
stępstwo pozostaje więc w ścisłym związku z pracą powódki, powodując u praco-
dawcy utratę zaufania do niej. W dniu 14 listopada 2001 r. zarząd związku zawodo-
wego sprzeciwił się zamiarowi wypowiedzenia umowy o pracę. Tego samego dnia
Związek otrzymał od burmistrza zawiadomienie, że z podanych wcześniej przyczyn
chce z powódką rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, na co Związek w
piśmie z dnia 16 listopada 2001 r. odmówił wyrażenia swej zgody. Pismem z dnia 19
listopada 2001 r., doręczonym w dniu następnym, burmistrz rozwiązał z powódką
umowę o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 k.p. ze względu na po-
pełnienie przestępstwa z art. 231 § 1 k.k. pozostającego w ścisłym związku z pracą.
O przebiegu i wynikach postępowania karnego przeciwko powódce poinformo-
wany był Włodzimierz K., który urząd burmistrza S. pełnił od dnia 21 czerwca 1990 r.
do dnia 15 lipca 1994 r. oraz od dnia 12 listopada 1998 r. do dnia 24 maja 2001 r. i
od dnia 4 lipca do dnia 13 września 2001 r. O treści orzeczenia w sprawie warunko-
wego umorzenia postępowania karnego burmistrz dowiedział się w grudniu 2000 r.
W świetle tych ustaleń Sąd Rejonowy stwierdził, że niezwłoczne rozwiązanie
stosunku pracy z powódką nastąpiło niezgodnie z przepisami prawa. Oświadczenie
pracodawcy zostało bowiem złożone po upływie miesięcznego terminu z art. 52 § 2
k.p., a także bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, jak tego wymaga
art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). Poza tym powódka od dnia 31 marca
1999 r. wykonuje pracę w wydziale organizacyjnym, a zakres jej czynności jest cał-
kowicie inny niż w referacie komunikacji.
Po rozpoznaniu apelacji wniesionej przez stronę pozwaną, Sąd Okręgowy-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Radomiu wyrokiem z dnia 12 czerwca 2002
r. [...] zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że od Urzędu Miejskiego w S.
3
zasądził na rzecz powódki odszkodowanie w kwocie 4.686 zł z ustawowymi odset-
kami od daty wyrokowania i oddalił apelację w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy
uznał, że przestępstwo popełnione przez powódkę miało miejsce w czasie trwania
umowy i uniemożliwiało dalsze zatrudnienie jej na zajmowanym stanowisku, które w
momencie popełnienia przestępstwa i później było stanowiskiem inspektora, tylko w
innym wydziale. Innymi słowy, rozwiązanie stosunku pracy z powódką było - zdaniem
Sądu Okręgowego - zasadne, ale nastąpiło po upływie ustawowego terminu i bez
zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej. Sąd Okręgowy uznał zatem, że
domaganie się przywrócenia do pracy jest w okolicznościach sprawy sprzeczne z art.
8 k.p. Mogłoby to bowiem wywrzeć niekorzystny wpływ na morale pozostałych pra-
cowników pozwanego Urzędu, utwierdzając ich w przekonaniu, że powódka ze
względu na pełnioną funkcję związkową jest uprzywilejowana i pozostaje w zatrud-
nieniu pomimo popełnienia przestępstwa. Dlatego Sąd Okręgowy na podstawie art.
4771
§ 2 k.p.c. zasądził powódce odszkodowanie określone w art. 58 k.p.
W kasacji od powyższego wyroku, zaskarżającej go w całości, powódka za-
rzuciła niewłaściwe zastosowanie art. 8 k.p. w związku z art. 4771
§ 2 k.p.c. przez
uznanie, że jej przywrócenie do pracy byłoby sprzeczne z zasadami współżycia
społecznego, chociaż z niekwestionowanych ustaleń Sądu drugiej instancji wynika, iż
strona pozwana drastycznie przekroczyła termin z art. 52 § 2 k.p., nie uzyskała na
zwolnienie zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej, a poza tym nie wzięła
pod uwagę ustalenia w postępowaniu karnym nieznacznego stopnia winy Joanny G. i
stwarzania przez nią pozytywnej prognozy na przyszłość, co zresztą pośrednio przy-
znał sam pracodawca, zatrudniając zainteresowaną przez okres roku od daty ogło-
szenia wyroku. Na tej podstawie skarżąca domagała się zmiany kwestionowanego
wyroku przez przywrócenie do pracy na poprzednio zajmowanym stanowisku i zasą-
dzenie wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy stosownie do treści art. 57 §
1 k.p., przy uwzględnieniu kosztów postępowania kasacyjnego. Jako okoliczność
uzasadniającą rozpoznanie kasacji wskazano konieczność wyjaśnienia, „czy popeł-
nienie przestępstwa stwierdzonego w wyroku o warunkowym umorzeniu postępowa-
nia karnego jest zawsze zachowaniem szczególnie nagannym w rozumieniu art. 8
Kodeksu Pracy”, a także określenia doniosłości, jaką dla oceny roszczenia o przy-
wrócenie do pracy przez pryzmat art. 8 k.p. w związku z art. 4771
§ 2 k.p.c. ma rażą-
ce przekroczenie przez pracodawcę terminu z art. 52 § 2 k.p.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie, gdyż jej podstawa jest usprawiedliwiona.
Sąd drugiej instancji słusznie skorygował uzasadnienie wyroku Sądu Rejonowego w
tej części, w której wypowiedziany został błędny pogląd, że sporne rozwiązanie nie-
zwłoczne nie miało prawem przewidzianej przyczyny. Ustawowy zwrot o popełnieniu
przez pracownika w czasie trwania umowy o pracę przestępstwa „uniemożliwiające-
go jego dalsze zatrudnianie na zajmowanym stanowisku” nie może być bowiem ro-
zumiany tak wąsko, aby prowadził do absurdalnych konsekwencji. Taki zaś w istocie
pogląd zaprezentował Sąd Rejonowy, twierdząc, że skoro przestępstwa z art. 231 §
1 k.k. skarżąca dopuściła się we wrześniu 1995 r. w trakcie pracy na stanowisku in-
spektora w referacie komunikacji Urzędu Miejskiego w S., to po uprawomocnieniu się
w listopadzie 2000 r. wyroku o warunkowym umorzeniu postępowania karnego nie
powinna być zwolniona na podstawie art. 52 § 1 pkt 2 k.p., gdyż od dnia 31 marca
1999 r. pracowała już na stanowisku inspektora w wydziale organizacyjnym, a „za-
kres czynności na tych stanowiskach jest zupełnie odmienny”. Przesunięcie skarżą-
cej do pracy w innej komórce organizacyjnej pozwanego Urzędu nie spowodowało
jednak ustania dotychczasowego stosunku pracy, ani nawet istotnej zmiany przed-
miotu pracowniczego zobowiązania, którym nadal była praca na stanowisku (funkcji,
w charakterze) inspektora w Urzędzie Miejskim, bo niezmieniony pozostał rodzaj
pracy, nawet jeśli zależnie od stanowiska roboczego (przydzielanego poleceniami
pracodawcy) w poszczególnych komórkach organizacyjnych inaczej kształtowały się
„techniczne” aspekty wykonywanych czynności. Innymi słowy, przesłanki rozwiązania
niezwłocznego, na które powołał się pozwany pracodawca, mieściły się w zakresie
zastosowania 52 § 1 pkt 2 k.p. i do ustania stosunku pracy doszłoby w zgodzie z
prawem, gdyby został dochowany miesięczny termin z art. 52 § 2 k.p. i swą uprzed-
nią zgodę wyraziłby zarząd zakładowej organizacji związkowej. Inna sprawa, że
skarżąca nie dostrzegła jeszcze jednego formalnego uchybienia pracodawcy, który w
piśmie o rozwiązaniu umowy powołał się ogólnie na art. 52 § 1 k.p., a więc bez kon-
kretyzacji, którego z trzech jego punktów, a tym samym określonych w nich przyczyn,
rozwiązanie to dotyczy.
Wspomnianej zgody związkowej pracodawca nie przedstawił, chociaż się o to
do organizacji związkowej zwracał, więc można by przejść nad tym brakiem do po-
rządku dziennego, jeśli jedno z alternatywnych roszczeń pracownika-działacza
5
związkowego przedstawiałoby się jako nadużycie prawa, gdyż w takiej sytuacji
utrwalona judykatura dopuszcza na podstawie art. 8 k.p. w związku z art. 4771
§ 2
k.p.c. zasądzenie roszczenia alternatywnego albo nawet oddalenie powództwa w
całości. Zdaniem składu rozpoznającego niniejszą kasację, nie ma wszakże podstaw
do takiej oceny na tle szczególnych okoliczności tej sprawy. Nie chodzi tu przy tym o
eksponowane w kasacji przesłanki zastosowania instytucji warunkowego umorzenia
postępowania karnego, bo chociaż ex definitione wina i społeczna szkodliwość czynu
nie są znaczne, to jednak mamy do czynienia z zachowaniem kwalifikowanym jako
przestępstwo, nawet jeśli jego sprawca zostaje poddany szczególnej próbie. Prze-
ciwko dyskwalifikacji domagania się przez skarżącą przywrócenia do pracy przema-
wia przede wszystkim rażące naruszenie zawitego terminu z art. 52 § 2 k.p., który w
okolicznościach sprawy został przekroczony dwunastokrotnie. Co więcej, w tym cza-
sie, a nawet wcześniej, to znaczy w trakcie całego postępowania karnego, skarżąca
była ze zmianą stanowiska pracy nadal zatrudniona w pozwanym Urzędzie, więc
miała pełne podstawy przypuszczać, że pracodawca, przy dorozumianej akceptacji
załogi, zrezygnował z prawa do rozwiązania stosunku pracy, a przynajmniej w trybie
niezwłocznym jako pracowniczej sankcji za dopuszczenie się we wrześniu 1995 r.
deliktu prawa karnego. Pozwany pracodawca nie przedstawił przy tym jakiegokolwiek
rozsądnego argumentu, który nowemu burmistrzowi kazał się z naruszeniem prawa
zdystansować od postawy poprzedniego burmistrza.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315
k.p.c. orzekł
jak w sentencji, przy czym o kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art.98
k.p.c.
========================================