Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 3 października 2003 r., III CZP 65/03
Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Iwona Koper
Sędzia SN Zbigniew Strus
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Kazimierza W. przy uczestnictwie Emilii
W., Henryka W., Marka B., Agnieszki O., Krzysztofa O., Pawła P., Aleksandry P.-B.,
Andrzeja C., Ewy C., Joanny L., Adama S. i Domokosa S. o zniesienie
współwłasności, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu
3 października 2003 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Krakowie postanowieniem z dnia 25 czerwca 2003 r.:
"Czy współwłaściciel lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną własność –
mimo sprzeciwu pozostałych współwłaścicieli tego lokalu – może samodzielnie
żądać zniesienia współwłasności niewydzielonych części budynku polegającego na
włączeniu do tego lokalu pomieszczeń (piwnic), które nie są niezbędne do
korzystania ze wszystkich wydzielonych w tym budynku lokali ?"
podjął uchwałę:
Współwłaściciel lokalu stanowiącego odrębną własność nie może – bez
zgody pozostałych współwłaścicieli tego lokalu – żądać zniesienia
współwłasności, polegającego na wyodrębnieniu piwnic wchodzących w
skład nieruchomości wspólnej.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 10 stycznia 1983 r. Sąd Rejonowy w Krakowie
dokonał zniesienia współwłasności zabudowanej nieruchomości położonej w K.
przy ul. C. nr 7 przez wyodrębnienie czterech lokali mieszkalnych oraz należącej do
wszystkich właścicieli tych lokali nieruchomości wspólnej, w skład której weszły
m.in. znajdujące się w budynku piwnice. Wnioskodawca jest współwłaścicielem w
1/4 części lokalu nr 1A, a pozostały udział w 3/4 częściach lokalu należy do
uczestników – małżonków W. Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o częściowe
zniesienie współwłasności przez wyodrębnienie z nieruchomości wspólnej piwnicy,
związanej funkcjonalnie z lokalem nr 1A, którego jest współwłaścicielem, przez
przyłączenie jej do tego lokalu. Wnioskowi temu oponowali m. in. uczestnicy W.
Sąd Rejonowy w Krakowie wydał w dniu 24 stycznia 2003 r. postanowienie
wstępne, w którym stwierdził, że wnioskodawcy przysługuje prawo żądania
zniesienia współwłasności piwnic w budynku przy ul. C. nr 7. Zdaniem tego Sądu,
uprawnienie to wynika wprost z treści art. 210 k.c.
Przy rozpoznawaniu apelacji małżonków W. od tego orzeczenia Sąd
Okręgowy powziął wątpliwość, dotyczącą możliwości samodzielnego wystąpienia
przez wnioskodawcę z wnioskiem w niniejszej sprawie, którą przedstawił do
rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wątpliwości Sądu Okręgowego powstały głównie na tle regulacji zawartej w
art. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali (jedn. tekst: Dz.U. z
2000 r. Nr 80, poz. 903 ze zm. – dalej: "u.w.l."). W związku z brzmieniem zdania
drugiego tego przepisu należy przede wszystkim odpowiedzieć na pytanie, czy w
ogóle dopuszczalne są jakiekolwiek korekty we współwłasności nieruchomości
wspólnej w trakcie istnienia odrębnej własności lokali, a odpowiedzi na nie trzeba
poszukiwać, odwołując się do istoty nieruchomości wspólnej.
Stosownie do treści art. 3 ust. 2 u.w.l., nieruchomość wspólna obejmuje te
fragmenty wspólnego budynku i gruntu, które nie służą wyłącznie do korzystania
właścicielowi lokali. W skład tej nieruchomości mogą wchodzić elementy o
zróżnicowanym stopniu związania z wyodrębnionymi lokalami. W pierwszym
rzędzie należą do niej te części budynku i gruntu pod budynkiem, które są
niezbędne od korzystania przez wszystkich właścicieli lokali, takie jak wspólna
klatka schodowa, ściany zewnętrzne lub dach. Tworzą one część nieruchomości
wspólnej, określanej w piśmiennictwie mianem współwłasności koniecznej lub
przymusowej. Do nieruchomości wspólnej mogą jednak należeć także takie
elementy, których związek funkcjonalny ze wszystkimi lokalami nie ma tak ścisłego
charakteru; ustawa określa je jako pomieszczenia przynależne (art. 2 ust. 4),
zaliczając do nich przykładowo piwnicę, strych, komórkę lub garaż. Nie ulega
wątpliwości, że tego typu pomieszczenia ułatwiają korzystanie z lokali
mieszkalnych, nie mają jednak charakteru urządzeń koniecznych do takiego
korzystania.
Z tego punktu widzenia trzeba uznać, że przewidziany w art. 3 ust. 1 zdanie
drugie u.w.l. zakaz znoszenia współwłasności nieruchomości wspólnej dotyczy tylko
tej jej części, do której należą elementy pierwszej kategorii, tworzących wspólną
nieruchomość, mające charakter jej składników koniecznych. Bez istnienia
współwłasności wspólnej w takim zakresie niemożliwe byłoby w ogóle
funkcjonowanie odrębnych własności lokali. Zakaz ten nie dotyczy natomiast tych
elementów wspólnej nieruchomości, które mają charakter wyodrębnionych
ustawowo pomieszczeń przynależnych. W tym zakresie wprowadzanie korekt w
drodze postępowania o zniesienie współwłasności należy uznać za dopuszczalne.
Oznacza to, że wniosek w niniejszej sprawie, zmierzający do skorygowania zakresu
nieruchomości wspólnej co do piwnic, był dopuszczalny.
Rozstrzygnięcie tej kwestii pozwala przejść do odpowiedzi na przedstawione
przez Sąd Okręgowy zagadnienie prawne, które można sprowadzić do kwestii, czy
legitymowanym do wniesienia takiej sprawy jest współwłaściciel jednego z
wyodrębnionych lokali. Odpowiedź na to pytanie jest negatywna, wbrew bowiem
zapatrywaniom wnioskodawcy stwierdzić należy, że przewidziana w ustawie
nieruchomość wspólna jest kategorią współwłasności o charakterze szczególnym,
do której przepisy kodeksu cywilnego mogą mieć zastosowanie jedynie posiłkowo
(art. 1 ust. 1 u.w.l.). Zgodnie zaś z art. 3 ust. 1 zdanie pierwsze u.w.l. udział w
nieruchomości wspólnej, jako prawo związane z własnością lokalu, przysługuje
właścicielowi lokalu, z czego należy wywodzić, że udział ten nie przysługuje
samodzielnie współwłaścicielowi lokalu, którym jest wnioskodawca. Błędne jest
zatem założenie wnioskodawcy, wyprowadzone na podstawie przepisów kodeksu
cywilnego, że jako współwłaściciel w 1/4 części lokalu ma on udział w 1/16 części
nieruchomości wspólnej, co umożliwia mu wystąpienie o zniesienie współwłasności
na podstawie art. 210 k.c. Do jego sytuacji prawnej ma bowiem zastosowanie
ustawa o własności lokali, zgodnie z którą udział w 1/4 części nieruchomości
wspólnej przysługuje niepodzielnie wszystkim współwłaścicielom lokalu nr 1A.
To oznacza, że udział w 1/4 części własności lokalu nr 1A, którym dysponuje
wnioskodawca, nie daje mu uprawnienia do występowania, bez zgody pozostałych
współwłaścicieli tego lokalu, z żądaniem zniesienia współwłasności, polegającego
na wyodrębnieniu piwnic, wchodzących w skład nieruchomości wspólnej.
Do podobnych wniosków prowadzi rozważenie sytuacji wnioskodawcy na
gruncie przepisów kodeksu cywilnego. Nie ulega wątpliwości, że jego inicjatywa
zmierzająca do wprowadzenia zmian w przedmiocie współwłasności nieruchomości
wspólnej należy do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu rzeczą
wspólną, wymagających zgody wszystkich współwłaścicieli (art. 199 k.c.), którą on
nie dysponuje. Tak więc i w tej płaszczyźnie prawnej wnioskodawca nie ma
uprawnienia do samodzielnego wystąpienia z wnioskiem w niniejszej sprawie.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione
zagadnienie prawne, jak w uchwale (art. 390 k.p.c.).