Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 października 2003 r.
II UK 79/03
Wykonywanie pracy na stanowisku specjalnie dostosowanym do
możliwości pracownika, nie może być traktowane jako uzyskanie nowych
kwalifikacji i nie oznacza odzyskania zdolności do pracy.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 października 2003 r.
sprawy z wniosku Grzegorza D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w K.G. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji organu
rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 października 2002
r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 20 stycznia 2000 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w K.G. wstrzymał wnioskodawcy Grzegorzowi D., od dnia 1 lutego 2000 r. dalszą
wypłatę renty, uznając go (na podstawie orzeczenia Lekarza Orzecznika ZUS z dnia
7 stycznia 2000 r.) za zdolnego do pracy.
Wyrokiem z dnia 16 października 2000 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Wrocławiu oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej de-
cyzji. Na podstawie opinii biegłych lekarzy chirurga - ortopedy i internisty, Sąd ten
uznał Grzegorza D. za trwale częściowo niezdolnego do pracy w zawodzie fotografa.
Nie stwierdził natomiast niezdolności do pracy w charakterze pracownika umysłowe-
go w warunkach pracy chronionej, wykonywanej na stanowisku dyrektora, w przysto-
sowanym pomieszczeniu oraz przy wykorzystaniu samochodu dostosowanego do
potrzeb osoby niepełnosprawnej.
2
Powołując przesłanki nabycia prawa do renty wymienione w art. 57 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), a wśród nich przesłankę niezdolności do
pracy, Sąd wskazał, że częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym
stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca, zarzucając obrazę prawa
materialnego - art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 ust. 4 oraz art. 57 i 59 ust. 1 pkt 1 ustawy o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz obrazę przepisów
prawa procesowego - art. 233 § 1, art. 228 § 1 oraz art. 328 § 2 k.p.c., wniósł o jego
zmianę i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Wyrokiem z dnia 16 października 2002 r. Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zmie-
nił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecz-
nych, przyznając wnioskodawcy prawo do stałej renty z tytułu częściowej niezdolno-
ści do pracy, poczynając od dnia 1 lutego 2000r.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego wnioskodawca z powodu naruszenia sprawności
organizmu w znacznym stopniu utracił zdolność do pracy zgodnej z poziomem po-
siadanych kwalifikacji. Ma on wykształcenie średnie, uzyskał w trybie nauki rzemiosła
zawód fotografa i wyłącznie w tym zawodzie wykonywał pracę zawodową przez kil-
kanaście lat (od 1979 do 1991 r.) przed nabyciem prawa do renty inwalidzkiej od 8
stycznia 1992 r. według III grupy. Od dnia 1 września 1993 r. wnioskodawca uzyskał
prawo do renty według II grupy. Wskazany wyżej charakter pracy wyznacza zatem
poziom kwalifikacji, do których należy odnosić ocenę z art. 12 ust. 3 ustawy o eme-
ryturach i rentach z FUS. Wykonywanie pracy umysłowej - kierowanie oddziałem
spółki - zakładu pracy chronionej, dzięki przystosowaniu pomieszczeń, stanowiska
pracy, oraz środka komunikacji, ani nie stanowi zdobycia nowych kwalifikacji, ani nie
może być uznane za przejaw odzyskania zdolności do pracy. Zachowanie zdolności
do pracy w warunkach stanowiska przystosowanego dla osoby niepełnosprawnej, w
myśl art. 13 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach FUS, nie jest przeszkodą do orze-
czenia nawet całkowitej niezdolności do pracy.
W kasacji od powyższego wyroku organ rentowy zarzucił obrazę prawa mate-
rialnego - art. 57 pkt 1 w związku z art. 12 ust. 1 i 3 i art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS oraz naruszenie przepisów postępowania mogące mieć
wpływ na wynik sprawy - art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku w całości i oddalenie apelacji. Rozpoznanie kasacji pozwany
3
uzasadnił potrzebą wykładni przepisów dotyczących ustalenia stopnia i trwałości nie-
zdolności do pracy, w szczególności art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wywołujące-
go rozbieżności w orzecznictwie sądów, w sytuacji gdy w trakcie orzeczonej niezdol-
ności do pracy wnioskodawca podjął inne zatrudnienie, zgodne z poziomem wy-
kształcenia, wiekiem i predyspozycjami psychofizycznymi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dla rozstrzygnięcia rozpatrywanej sprawy wymagane jest ustalenie i ocena
dalszego istnienia u wnioskodawcy częściowej niezdolności do pracy w kontekście
podjęcia innego zatrudnienia, nie wiążącego się z wyuczonym zawodem. Nie budzi
bowiem wątpliwości medyczna ocena naruszenia sprawności jego organizmu doko-
nana przez Sąd na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego, gdy
się zważy nadto, że w kasacji organu rentowego zakwestionowano w istocie element
socjalny ustawowej definicji niezdolności do pracy przyjęty przez Sąd.
Wnioskodawca posiada zawód fotografa, który wykonywał przez kilkanaście
lat, do czasu uzyskania prawa do renty, najpierw w III grupie inwalidów, następnie w
II, a potem z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. W następstwie kontrolnych ba-
dań lekarskich przeprowadzonych w 2000 r. lekarz orzecznik ZUS uznał Grzegorza
D. za zdolnego do pracy. Na podstawie tej decyzji organ rentowy wstrzymał dalszą
wypłatę świadczenia, powołując się nadto na istotną - w jego ocenie - okoliczność, a
to fakt, iż od 1994 r. wnioskodawca pracuje na stanowisku dyrektora w zakładzie
pracy chronionej, w warunkach przystosowanych do jego niepełnosprawności.
Stosownie do art.12 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS niezdolną do
pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdol-
ność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje
odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym według ust.3 czę-
ściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do
pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.
Dokonując oceny stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co
do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się stopień naruszenia sprawności or-
ganizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i
rehabilitacji, a także możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia in-
4
nej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i
charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozy-
cje psychofizyczne.
Należy też przypomnieć, że zachowanie zdolności do pracy w warunkach
określonych w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób niepełnosprawnych nie stanowi przeszkody do orzeczenia całkowitej niezdol-
ności do pracy (art. 13 ust. 4 ustawy).
Bezsporne jest, iż wnioskodawca nie jest w stanie wykonywać pracy w wy-
uczonym zawodzie fotografa. Niecelowe jest również jego przekwalifikowanie, które
w kontekście art. 12 ust. 3 oznaczać może albo przekwalifikowanie w ramach posia-
danych już ogólnych kwalifikacji albo zdobycie nowego zawodu. W przypadku wnio-
skodawcy, zdobycie nowego zawodu jest w znacznym stopniu ograniczone jego sta-
nem zdrowia (niepełnosprawnością układu ruchu). Stwierdzenie, iż odzyskał on zdol-
ność do pracy tylko na podstawie faktu, iż podjął inną pracę, w przystosowanych ze
względu na jego niepełnosprawność warunkach, nie jest trafne. Zdolność do pracy
wnioskodawcy należy bowiem oceniać w stosunku do pracy zgodnej z posiadanymi
kwalifikacjami, tj. fotografa, a nie w odniesieniu do pracy na stanowisku dyrektora w
zakładzie pracy chronionej. Wykonywanie pracy, polegającej na kierowaniu oddzia-
łem spółki, mającej status zakładu pracy chronionej, w warunkach specjalnie dosto-
sowanych do możliwości pracownika, nie może być traktowane jako uzyskanie no-
wych kwalifikacji, nie stanowi też o odzyskaniu zdolności do pracy.
W wyroku z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 32/01 (OSNP 2002 nr 20, poz. 502)
Sąd Najwyższy przyjął, że niezdolność do pracy w rozumieniu art. 23 i następne
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) należy oceniać z uwzględnieniem nie tylko moż-
liwości wykonywania przez ubezpieczonego dotychczasowej lub podjęcia innej
pracy, ale także celowości przekwalifikowania zawodowego z uwagi na rodzaj i cha-
rakter dotychczasowej pracy oraz poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psy-
chofizyczne ubezpieczonego (art. 24 ust. 1 pkt 2 tej ustawy). Należy też mieć na
względzie, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego
zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy
odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności orga-
nizmu (por. wyrok SN z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00, OSNAPiUS 2002 nr
15, poz. 369).
5
Przy powyższych wywodach zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Apela-
cyjnego co do częściowej i o trwałym charakterze niezdolności wnioskodawcy do
pracy, czego konsekwencją było przyznanie z tego tytułu renty stałej, na podstawie
art. 57 i 59 ust. 1 pkt. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Ustalenia zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego zapadły po wszechstronnym
rozważeniu zebranego w sprawie materiału dowodowego i mają charakter wyczer-
pujący. W związku z tym za nietrafny należy uznać zawarty w kasacji zarzut naru-
szenia art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd ocenia wiarygodność i moc
dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia
zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają w szczegól-
ności: obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego
wniosków logicznie prawidłowych (zgodnych z zasadami logicznego rozumowania),
ramy proceduralne (ocena dowodów musi respektować pewne warunki określone
przez prawo procesowe, w szczególności art. 227 - 234 k.p.c.), wreszcie poziom
świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie
prawa. Swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych prze-
konań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna
także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia,
według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa mate-
riał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i -
ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego
(por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000 nr 17, poz.
655).
Gdy więc ustalenia Sądu co do częściowej niezdolności wnioskodawcy do
pracy nie budzą wątpliwości i nie zostały skutecznie wzruszone w kasacji, nie ma też
usprawiedliwienia zarzut naruszenia prawa materialnego, to zaś czyni wniesioną ka-
sację niezasadną, co mając na uwadze orzeczono jak w sentencji po myśli art. 39312
k.p.c.
========================================