Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 października 2003 r.
II UK 138/03
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka
(sprawozdawca), Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 października 2003 r.
sprawy z wniosku Elwiry D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w G. o rentę rodzinną, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 30 stycznia 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem
z dnia 30 stycznia 2003 r. oddalił apelację wnioskodawczyni Elwiry D. od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w
Gdyni z dnia 17 stycznia 2002 r. oddalającego odwołanie od decyzji organu rentowe-
go wstrzymującej wnioskodawczyni dalszą wypłatę renty rodzinnej z powodu ukoń-
czenia przez nią 25 roku życia.
W sprawie tej ustalono, że wnioskodawczyni, urodzona 27 maja 1976 r., pod-
jęła w dniu 1 października 2000 r. magisterskie studia uzupełniające na kierunku za-
rządzania i marketingu studiów zaocznych Wydziału Administracyjnego. Pierwszy rok
tych studiów obejmował dwa semestry, w tym semestr pierwszy trwał od 1 paździer-
nika 2001 r. do końca lutego 2002 r., a drugi - od 1 marca 2001 r. do 30 września
2001 r. Natomiast drugi i zarazem ostatni rok tych studiów obejmował tylko jeden -
trzeci semestr, który trwał od 1 października 2001 r. do końca lutego 2002 r. Wnio-
skodawczyni zaliczyła pierwszy rok studiów w dniu 30 czerwca 2001 r., zdając ostat-
nie egzaminy w dniach 29 i 30 czerwca 2001 r. Zaliczenie tego roku potwierdzono
wpisem z dnia 27 lipca 2001 r.
Na podstawie takich ustaleń Sądy meriti uznały, że wnioskodawczyni ukoń-
czyła 25 lat życia w dniu 27 maja 2001 r., tj. przed zdaniem ostatnich egzaminów
2
przypadających na ten rok akademicki w dniach 29 i 30 czerwca tego roku. Oznacza
to, że nie wypełniła ona warunku ukończenia 25 lat życia w czasie odbywania ostat-
niego roku studiów, co uprawniałoby ją do przedłużenia okresu wypłaty renty rodzin-
nej do ukończenia ostatniego roku studiów w myśl art. 68 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr
162, poz. 1118 ze zm., powoływanej dalej jako ustawa o emeryturach i rentach)l. Sąd
Apelacyjny nie znalazł uzasadnienia do zaprezentowanego w apelacji sposobu licze-
nia ostatniego roku studiów niejako od końca tego roku - jako obejmującego dwa
ostatnie semestry, tj. trzeci i drugi semestr studiów uzupełniających, skoro nie ulega
wątpliwości, że „rok akademicki /w tej konkretnej szkole wyższej i w wielu innych roz-
poczyna się w dniu 1.10. danego roku i na ogół trwa do lata roku następnego”. Dla
wnioskodawczyni pierwszy i przedostatni rok trwał od 1 października 2000 r. do 30
września 2001 r. Natomiast drugi i zarazem ostatni rok studiów, który rozpoczął się
dla niej w dniu 1 października 2001 r. składał się z jednego tylko - trzeciego seme-
stru.
W kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił Sądowi Apelacyjnemu
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie „art. 68 (a w szczególności § 2)”
ustawy o emeryturach i rentach, utrzymując, iż wyjaśnienie zawartego w tym przepi-
sie sformułowania „będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej” będzie służyło
„rozwojowi prawa, i być może dojdzie do precedensowego rozstrzygnięcia” w zakre-
sie sposobu określenia tego ostatniego roku studiów dla celów rentowych. Nawet
bowiem gdyby przyjąć, że „ostatni semestr przypadający w sesji zimowej jest ostat-
nim rokiem to czy wówczas nie należałoby zarówno sytuacji wnioskodawczyni, jak
również podobnych sytuacji rozpatrywać w kontekście zasad współżycia społeczne-
go... i wyżej wskazanego przepisu interpretować w sposób rozszerzający”. Na tak
wskazanej podstawie i w granicach tak nazwanych okoliczności uzasadniających
rozpoznanie kasacji, skarżąca domagała się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego i „przyznania” jej prawa do renty ro-
dzinnej „do czasu ukończenia nauki”, alternatywnie wnosząc „o przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania” Sądowi Apelacyjnemu, w obu przypadkach domagała
się także zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych. Oparcie skargi kasa-
cyjnej jedynie na zarzucie naruszenia przepisu prawa materialnego powodowało, że
Sąd Najwyższy był związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę za-
skarżonego orzeczenia (art. 39311
§ 2 k.p.c.). W utrwalonej judykaturze przyjmuje się
bowiem, iż Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami zaskarżonego wyroku, jeżeli
brak jest zarzutu uchybienia konkretnemu przepisowi proceduralnemu (wyrok z dnia
21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 436). Oznacza to, że w
rozpatrywanej sprawie miarodajne były ustalenia Sądów meriti, iż wnioskodawczyni
ukończyła 25 lat życia będąc na przedostatnim roku trzysemestralnych magisterskich
studiów uzupełniających. Pierwszy i zarazem przedostatni rok tych studiów obejmo-
wał dwa semestry, tj. semestr pierwszy przypadający w okresie od 1 października
2001 r. do końca lutego 2002 r., oraz semestr drugi trwający od 1 marca 2001 r. do
30 września 2001 r. Natomiast drugi i zarazem ostatni rok tych studiów obejmował
tylko jeden - trzeci semestr, który trwał od 1 października 2001 r. do końca lutego
2002 r. Wnioskodawczyni zaliczyła pierwszy rok magisterskich studiów uzupełniają-
cych w dniu 30 czerwca 2001 r., zdając ostatnie egzaminy w dniach 29 i 30 czerwca
2001 r. Zaliczenie tego roku potwierdzono wpisem z dnia 27 lipca 2001 r. Te wiążące
Sąd Najwyższy ustalenia przesądzają, iż wnioskodawczyni ukończyła 25 lat życia
przed zdaniem w dniu 30 czerwca 2001 r. ostatniego egzaminu na tym przedostat-
nim roku studiów magisterskich studiów uzupełniających w konkretnej szkole wyższej
Przenosząc te miarodajne ustalenia na grunt normatywny art. 68 ust. 2 ustawy
o emeryturach i rentach, który brzmi: „jeżeli dziecko osiągnęło lat życia, będąc na
ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do
zakończenia tego roku studiów”, nie podlega żadnej kwestii, że wnioskodawczyni nie
wypełniła tego koniecznego warunku, skoro osiągnęła 25 lat życia w trakcie zdawa-
nia egzaminów przedostatniego roku studiów, a dwa ostatnie egzaminy z tego roku
studiów zdała już po ukończeniu 25 roku życia. Warto tu podkreślić, że według reguł
normatywnych określonych w art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach -
renta rodzinna przysługuje uczącym się dzieciom nie dłużej niż do osiągnięcia 25 lat
życia, a bez względu na wiek tylko uprawnionym dzieciom, jeżeli stały się całkowicie
niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do
pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2 (tj. do ukończenia 16 lat lub do ukoń-
czenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej niż osiągnięcia 25
lat życia - art. 68 ust. 1 pkt 3). Z takich zasad wynika, że bez względu na rodzaj
4
szkoły, do której uczęszcza uprawnione dziecko, ukończenie 25 lat życia prowadzi
do ustania prawa do renty rodzinnej, chociażby do osiągnięcia tego wieku nie zakoń-
czył się proces zdobywania wykształcenia. Ustawodawca przyjmuje, że z ukończe-
niem tej granicy wiekowej prawo do renty rodzinnej ustaje bez względu na okres, jaki
pozostał do ukończenia nauki w szkole, jeżeli jest ona odbywana w szkole nie będą-
cej szkołą wyższą.
Natomiast - w odniesieniu do odbywania studiów w szkole wyższej - ustano-
wiony został jedyny wyjątek w art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, dopusz-
czający dalsze, ale maksymalne przedłużenie okresu pobierania renty rodzinnej
przez dziecko, które osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole
wyższej, najwyżej do zakończenia tego ostatniego roku studiów. Ta szczególna (wy-
jątkowa) regulacja normatywna nie poddaje się wykładni rozszerzającej, także przez
pryzmat zasad współżycia społecznego, które mogłyby wpływać na stosowanie lub
wykładnię imperatywnych przepisów prawa ubezpieczeń społecznych jedynie wów-
czas, gdyby taka zależność wynikała z konkretnej regulacji tego prawa, co w rozpo-
znawanej sprawie nie ma miejsca.
Ponadto o sposobie określania ostatniego roku studiów wyższych nie decy-
duje wykładnia art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, ale odpowiednie posta-
nowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej, ponie-
waż prawa i obowiązki studenta związane z tokiem studiów określa regulamin stu-
diów (art. 143 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym, Dz.U. Nr
65, poz. 385 ze zm.) Taką interpretację potwierdza brzmienie § 2 pkt 1 rozporządze-
nia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 2 października 1991 r. w sprawie zasad, ja-
kim powinny odpowiadać postanowienia regulaminu studiów uczelni państwowych
nie spełniających wymagań określonych w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy o szkolnictwie
wyższym (Dz.U. Nr 98, poz. 432), który do podstawowych materii regulaminowych
zalicza określenie czasu trwania roku akademickiego. Prowadzi to do wniosku, że
oznaczenie ostatniego roku studiów wyższych dla celów przedłużenia prawa do renty
rodzinnej dziecku, które osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów, do
zakończenia tego roku studiów (art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach) nastę-
puje w oparciu o postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej
szkole wyższej (art. 143 ustawy o szkolnictwie wyższym). Wykluczało to zasadność
zaakceptowania określonego przez skarżącą sposobu liczenia ostatniego roku aka-
demickiego, który nie zawsze musi obejmować okres dwóch semestrów i to liczonych
5
wstecz od ostatniego semestru, zwłaszcza że z postanowień regulaminu konkretnej
szkoły wyższej wynikało, iż ostatni rok trzysemestralnych uzupełniających studiów
wyższych obejmował jedynie trzeci i zarazem ostatni semestr tego ostatniego roku
studiów.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował zgodnie z art. 39312
k.p.c.
========================================