Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 28 października 2003 r.
II UK 146/03
W celu uniknięcia zawieszenia prawa do emerytury (art. 103 ust. 2a
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) emeryt
powinien rozwiązać wszystkie stosunki pracy, w których pozostawał bezpo-
średnio przed nabyciem prawa do emerytury, niezależnie od tego, czy do pod-
stawy jej wymiaru przyjęto zarobki od wszystkich, czy też tylko od jednego z
pracodawców.
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Myszka, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 października 2003 r.
sprawy z wniosku Czesławy K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Od-
działowi w W. o zwrot nienależnie pobranego świadczenia, na skutek kasacji wnio-
skodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 23 stycznia 2003 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 czerwca 2001 r. Oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
w W. ustalił nadpłatę wypłaty emerytury Czesławie K. za okres od 1 lipca 2000 r. do
dnia 31 marca 2001 r. z powodu pobierania emerytury bez uprzedniego rozwiązania
stosunku pracy z Pogotowiem Ratunkowym w W.
Wyrokiem z dnia 23 stycznia 2002 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Świdnicy oddalił odwołanie wnioskodawczyni od powyższej decyzji z
uzasadnieniem, że wnioskodawczyni od 29 września 1998 r. do dnia 29 lutego 2000
r. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Oddziale Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w W. w charakterze lekarza orzecznika i stosunek pracy został rozwią-
2
zany w związku z przejściem na emeryturę, natomiast od 1 lipca 1985 r. do dnia 31
marca 2001 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na podstawie umowy o pracę za-
wartej na czas nieokreślony w Pogotowiu Ratunkowym w W. Wnioskodawczyni za-
tem, mimo przejścia na emeryturę „kontynuował” stosunek pracy z Pogotowiem Ra-
tunkowym, gdy tymczasem przepis art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz.
1118 ze zm.), w brzmieniu ustalonym przepisem art. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia
2000 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 9, poz. 118), -
obowiązujący od dnia 1 lipca 2000 r. - wprowadził zawieszenie prawa do emerytury
bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta lub rencistę z ty-
tułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z
pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia
prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Wymieniony przepis nie
różnicuje pracodawców, u których był zatrudniony emeryt przed uzyskaniem prawa
do emerytury, jeżeli zatem wnioskodawczyni wykonywała pracę jednocześnie na
rzecz dwóch pracodawców - dla dalszego pobierania emerytury powinna rozwiązać
stosunek pracy z obydwoma pracodawcami. Jeszcze przed wejściem w życie oma-
wianego przepisu wnioskodawczyni była o jego treści i konsekwencjach kontynuo-
wania zatrudnienia pouczona (w decyzji waloryzacyjnej emeryturę z dnia 9 czerwca
2000 r. pkt 5 - pouczenia tłustym drukiem), a mimo to zatrudnienie w Pogotowiu Ra-
tunkowym w W. nadal po dniu 1 lipca 2000 r. wykonywała aż do jego zakończenia z
dniem 31 marca 2001 r. Tym samym wnioskodawczyni zobowiązana jest - po myśli
art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS -
zwrócić organowi rentowemu świadczenie pobrane nienależnie.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 23 stycznia 2003 r. oddalił apelację wnioskodawczyni od powyższego
wyroku, podzielając jego ustalenia i wnioski.
W kasacji od wyroku Sądu drugiej instancji wnioskodawczyni zarzucała naru-
szenie prawa materialnego - art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o eme-
ryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez jego niewłaściwą wy-
kładnię, ponieważ w dacie wejścia w życie tego przepisu wnioskodawczyni nie kon-
tynuowała zatrudnienia u pracodawcy, z którym z chwilą przejścia na emeryturę roz-
wiązała umowę o pracę, zaś dochody z zatrudnienia w Pogotowiu Ratunkowym nie
3
były uwzględniane przy ustalaniu wysokości świadczenia oraz naruszenie art. 138
ust. 1 pkt 1 tej ustawy ze względu na brak stosownego pouczenia wnioskodawczyni
przez organ rentowy o zasadach zawieszalności świadczenia.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Z dniem 1 lipca 2000 r.
wszedł w życie znowelizowany przepis art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i ren-
tach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stanowiący, że prawo do emerytury
ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskanego przez emeryta
z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z
pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia
prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Użycie przez ustawo-
dawcę terminu „pracodawca” w liczbie pojedynczej nie jest równoznaczne z ograni-
czeniem kontynuowania zatrudnienia tylko do jednego pracodawcy, lecz powinno być
odnoszone do wszelkich stosunków pracy kontynuowanych przez emeryta po dniu
nabycia prawa do emerytury. Inaczej rzecz ujmując, dla uniknięcia zawieszenia
prawa do emerytury, emeryt powinien rozwiązać wszystkie stosunki pracy, wiążące
go ze wszystkimi pracodawcami, u których pozostawał w zatrudnieniu bezpośrednio
przed dniem nabycia prawa do emerytury, niezależnie od tego, czy do podstawy
wymiaru emerytury przyjęto zarobki od wszystkich poszczególnych, czy też tylko od
jednego z pracodawców. Wnioskodawczyni przyjęła więc błędną interpretację, że
skoro do podstawy wymiaru emerytury przyjęto jej zarobki uzyskiwane w Oddziale
ZUS w W., to kontynuowanie zatrudnienia w Pogotowiu Ratunkowym nie ma wpływu
na zawieszenie prawa do emerytury.
W sytuacji wnioskodawczyni, kiedy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jej
emerytury z zatrudnienia w ZUS przekraczał 250% i do tej wartości musiał być obni-
żony, wysokość zarobku w Pogotowiu Ratunkowym istotnie nie miała wpływu na wy-
sokość emerytury. Jednakże wobec zmiany stanu prawnego z dniem 1 lipca 2000 r.
na zawieszalność emerytury wpływ miał sam fakt pozostawania w nieprzerwanym
zatrudnieniu w Pogotowiu Ratunkowym z okresu zarówno sprzed nabycia prawa do
emerytury, jak i po tej dacie. Nie ma przy tym znaczenia, że prawo do emerytury
wnioskodawczyni nabyła przed nowelizacją ustawy (art. 103 ust. 2a ustawy o eme-
ryturach i rentach z FUS). Z dniem 1 lipca 2000 r. na wnioskodawczyni zaczął spo-
4
czywać niejako podwójny obowiązek - albo powiadomienia organu rentowego o
osiąganiu zarobku z tytułu nieprzerwanego kontynuowania zatrudnienia w Pogotowiu
Ratunkowym, co spowodowałoby zawieszenie wypłaty emerytury z dniem 1 lipca
2000 r., albo też obowiązek rozwiązania z tą datą umowy o pracę z Pogotowiem
Ratunkowym; kontynuowanie tej umowy do dnia 31 marca 2001 r. było właśnie przy-
czyną powstania nadpłaty emerytury. Nie może też wnioskodawczyni powoływać się
na nieznajomość prawa, ponieważ decyzją organu rentowego z dnia 9 marca 2000
r., waloryzującą jej emeryturę ze względu na dłuższy staż pracy została ona szcze-
gółowo i wyraźnie (wytłuszczony druk punktu 5 pouczenia) poinformowana o zawie-
szeniu emerytury po dniu 5 lipca 2000 r. w razie nieprzerwanego kontynuowania za-
trudnienia z okresu sprzed i po nabyciu prawa do emerytury. Okoliczność, że wnio-
skodawczyni zupełnie błędnie uznała, że zakaz kontynuacji zatrudnienia dotyczy
tylko jednego pracodawcy - Oddziału ZUS w W., z którym istotnie stosunek pracy zo-
stał rozwiązany, jest bez znaczenia, ponieważ prawo do emerytury nie jest związane
tylko z jednym (ostatnim) pracodawcą, ale składa się na nie spełnienie łącznie
wszystkich wymaganych warunków, w tym legitymowanie się odpowiednimi okresami
ubezpieczenia na przestrzeni aktywności zawodowej, z reguły z całego życia. Z po-
wodu więc nieprzerwanego zatrudnienia wnioskodawczyni w Pogotowiu Ratunko-
wym i jednoczesnego pobierania po dniu 1 lipca 2000 r. emerytury, przy zbagateli-
zowaniu (czy też wadliwej interpretacji) pouczenia o zawieszalności prawa do eme-
rytury, emerytura ta podlegała zawieszeniu, a jej pobieranie spowodowało nadpłatę.
Zarzut naruszenia przepisu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS okazał się więc nieuzasadniony.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych pod-
staw do uwzględnienia kasacji i w oparciu o art. 39312
k.p.c. orzekł jak w sentencji
wyroku.
========================================