Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 20 listopada 2003 r., III CZP 73/03
Sędzia SN Jan Górowski (przewodniczący)
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk
Sędzia SN Marian Kocon (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie zażalenia Firmy Handlowo-Usługowej "B."–
Tadeusza M. i Łukasza M. , spółki jawnej na zarządzenie przewodniczącego Sądu
Rejonowego w Kłodzku z dnia 5 marca 2003 r. wydane w sprawie ze skargi na
czynności komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kłodzku w
postępowaniu egzekucyjnym wszczętym z wniosku Tadeusza R. po rozstrzygnięciu
w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 20 listopada 2003 r., przy udziale
prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Świdnicy postanowieniem z dnia 16 lipca
2003 r.:
"Czy od zażalenia na postanowienie Sądu Rejonowego rozstrzygające skargę
na czynności komornika pobiera się piątą część wpisu stosunkowego (§ 53 pkt 7
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie
określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze
zm.) czy piątą część wpisu stałego pobieranego od skargi (art. 52 rozporządzenia)
?"
podjął uchwałę:
W postępowaniu egzekucyjnym obejmującym egzekucję roszczenia
(świadczenia) o charakterze majątkowym pobiera się od zażalenia na
postanowienie rozstrzygające skargę na czynności komornika piątą część
wpisu stosunkowego na podstawie § 53 pkt 7 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości
wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.).
Uzasadnienie
Na postanowienie Sądu Rejonowego w Kłodzku oddalające skargę na
czynności komornika dłużnik wniósł zażalenie i opłacił je wpisem w kwocie 15 zł,
odpowiadającym piątej części wpisu stałego należnego od skargi na czynności
komornika według § 52 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia
1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr
154, poz. 753 ze zm. – dalej: „rozporządzenie").
Przewodniczący wezwał dłużnika do uzupełnienia brakującego wpisu od
zażalenia kwotą 28,30 zł, uznając, że wpis ten powinien wynosić piątą część wpisu
stosunkowego stosownie do § 53 pkt 7 rozporządzenia.
W zażaleniu na to zarządzenie dłużnik – z powołaniem się na uzasadnienie
uchwały Sądu Najwyższego z 13 września 2000 r. III CZP 34/00 (OSNC 2001, nr 1,
poz. 4) – podtrzymał swoje stanowisko.
Przy rozpoznawaniu tego zażalenia powstało przytoczone w sentencji
zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, które Sąd Okręgowy w
Świdnicy przekazał do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego przedmiotem
przedstawionego temu Sądowi do rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego może być
jedynie kwestia budząca poważne wątpliwości prawne, na którą odpowiedź jest
niezbędna dla rozstrzygnięcia sprawy. (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP 91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9 i z dnia 23 lipca
1998 r., III CZP 9/99, nie publ.).
W sprawie zagadnienie prawne budzące wątpliwości zostało przedstawione w
postaci ogólnej. Sąd Okręgowy zmierzał mianowicie do wyjaśnienia kwestii, jakiej
wysokości i na jakiej podstawie obliczany wpis powinien być uiszczany od zażalenia
na postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności komornika, niezależnie
od tego, jakiego rodzaju roszczenie (o charakterze majątkowym bądź też o
charakterze niemajątkowym) jest w konkretnym przypadku przedmiotem
postępowania egzekucyjnego. Zważywszy jednak na okoliczność, że egzekucja w
niniejszej sprawie dotyczy roszczenia (świadczenia) majątkowego (należności
pieniężnej) przedmiotem przedstawionego zagadnienia prawnego mogła być
jedynie kwestia wysokości wpisu należnego od zażalenia na postanowienie sądu
rozstrzygające skargę na czynności komornika w postępowaniu egzekucyjnym
obejmującym tego rodzaju roszczenie (świadczenie).
Punktem wyjścia dla rozważań nad tak sformułowanym zagadnieniem
prawnym jest reguła przyjęta zgodnie w orzecznictwie (por. uzasadnienie uchwał
Sądu Najwyższego z dnia 6 września 1996 r., III CZP 100/96, OSNC 1996, nr 12,
poz. 161 i z dnia 25 czerwca 1998 r., III CZP 15/98, OSNC 1998, nr 12, poz. 201)
oraz w przeważającej mierze w doktrynie, że kwestia wysokości wpisu od zażalenia
na postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności komornika w
postępowaniu egzekucyjnym w ogóle, a w tym i na postanowienie sądu
rozstrzygające skargę na czynności komornika w postępowaniu egzekucyjnym
obejmującym roszczenie (świadczenie) majątkowe, podlega rozpatrzeniu w ramach
postanowień rozporządzenia regulujących wysokość wpisów w postępowaniu
zabezpieczającym i egzekucyjnym (§ 48-54). Literalne zaś brzmienie przepisów
tego rozporządzenia jednoznacznie wskazuje na to, że przynajmniej w przypadku,
gdy postępowanie egzekucyjne obejmuje roszczenie (świadczenie) o charakterze
majątkowym, wpis od zażalenia na postanowienie rozstrzygające skargę na
czynności komornika wynosić powinien piątą część wpisu stosunkowego zgodnie z
§ 53 pkt 7 rozporządzenia. Przepis ten jest jedyną normą, która wśród przepisów
regulujących wysokość wpisów w postępowaniu zabezpieczającym i egzekucyjnym
stanowi o wysokości wpisu od zażalenia w ogóle, a więc, lege non distinguente,
także zażalenia na postanowienie rozstrzygające o skardze na czynności
komornika. Według § 53 pkt 7 rozporządzenia „piątą część wpisu stosunkowego
pobiera się od zażalenia”. Nie ma tu żadnego zróżnicowania co do tego, o jakie
zażalenie w tym wypadku chodzi, a więc zakres zastosowania omawianego
przepisu nie został ograniczony do konkretnej kategorii postanowień, na które
przysługuje zażalenie w postępowaniu zabezpieczającym lub egzekucyjnym.
Podnieść dalej trzeba, że § 53 pkt 7 rozporządzenia nie nawiązuje w ogóle do
rodzaju i wysokości wpisu od wniosku o wszczęcie postępowania, w którym wydane
zostało zaskarżone zażaleniem rozstrzygnięcie. Oznacza to, że wysokość wpisu od
zażalenia na postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności komornika
nie jest uwarunkowana – co do zasady – okolicznością, iż wpis od skargi na
czynności komornika jest wpisem stałym. Odwołując się w tym miejscu do
uregulowań zawartych w pozostałych postanowieniach rozporządzenia zauważyć
należy, że wyraźne wskazanie w jego § 53 pkt 7 na to, iż chodzi tu o piątą część
wpisu stosunkowego, nie może być uznane za przypadkowe, lecz jest
odzwierciedleniem woli ustawodawcy (por. uzasadnieniu uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 6 września 1996 r., III CZP 100/96, OSNC 1996, nr 12, poz.
161). Zwrócić bowiem należy uwagę na fakt, że przepisy rozporządzenia różnicują
wyraźnie pomiędzy ułamkową częścią wpisu w ogóle (a więc bez określenia, czy
chodzi o ułamkową część wpisu stosunkowego, czy też ułamkową część wpisu
stałego – tak np. w § 9 ust. 1-3 rozporządzenia), ułamkową częścią wpisu
stosunkowego (tak oprócz § 53 pkt. 7 np. w § 23 ust. l, § 25, § 31 i § 46
rozporządzenia) oraz ułamkową częścią wpisu stałego (tak np. w § 45 ust. 14
rozporządzenia). Zróżnicowanie takie odnosi się także (z wyjątkiem przypadków,
gdy rozporządzenie określa wpis należny od zażalenia jako wpis stały, nie
nawiązując do jego ułamkowej części – por. § 4, § 18 ust. 3 i 4 albo § 20 ust. 3
rozporządzenia) do określenia wpisu należnego od zażalenia (por. odpowiednio § 9
ust. 3 pkt 2, § 45 ust. 14 i § 53 pkt 7 rozporządzenia. Można zatem stwierdzić, że
pewną (przynajmniej zamierzoną) prawidłowością występującą w postanowieniach
rozporządzenia jest określenie – w razie stosowania konstrukcji wpisu
stanowiącego część ułamkową wpisu „pełnego" – w każdym wypadku, o ułamkową
część jakiego rodzaju wpisu chodzi, czy też ujmując rzecz precyzyjniej – czy chodzi
o ułamkową część wpisu stosunkowego, wpisu stałego albo po prostu wpisu bez
dodatkowego określenia. W tym kontekście uprawniony jest pogląd, że jeśli w § 53
pkt 7 rozporządzenia mowa jest o piątej części wpisu stosunkowego, który powinien
zostać uiszczony od zażalenia, to przepis ten, odnoszony do zażalenia na
postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności komornika, należy
odczytywać w ten sposób, iż od wymienionego zażalenia pobrany powinien być
właśnie taki wpis, a nie wpis wynoszący piątą część wpisu stałego uiszczonego od
skargi na czynności komornika.
Powyższe prowadzi do konkluzji, że w postępowaniu obejmującym egzekucję
roszczenia (świadczenia) o charakterze majątkowym pobiera się od zażalenia na
postanowienie rozstrzygające skargę na czynności komornika piątą część wpisu
stosunkowego na podstawie § 53 pkt 7 rozporządzenia.
Za tym poglądem przemawia ponadto powoływana w orzecznictwie i
literaturze argumentacja wsparta wykładnią historyczną. Skoro bowiem w stanie
prawnym pod rządami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 1982 r. w
sprawie określania wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 26, poz.
188) przewidziane było pobieranie od zażaleń w postępowaniu zabezpieczającym i
egzekucyjnym w sprawach majątkowych zgodnie z § 58 tego rozporządzenia
ułamkowej (piątej) części wpisu stosunkowego, i zasada ta odnosiła się również do
zażalenia na postanowienie sądu rozstrzygające skargę na czynności komornika w
takich sprawach, pomimo że sama skarga podlegała wpisowi stałemu, a obecnie
obowiązujące rozporządzenie jedynie poprzestało na przyjęciu ogólnej normy
określającej wpis od wszystkich zażaleń w postępowaniu zabezpieczającym i
egzekucyjnym, bez różnicowania charakteru sprawy na majątkowy albo
niemajątkowy, to można zasadnie twierdzić, że w zakresie spraw obejmujących
egzekucję roszczeń (świadczeń) majątkowych wolą ustawodawcy nie było
dokonywanie jakiejkolwiek zmiany normatywnej.
Z tych względów Sąd Najwyższy powziął uchwałę jak wyżej (art. 390 k.p.c.).