Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 stycznia 2004 r.
I PK 282/03
1. Zmiana regulaminu wynagradzania po dniu odwołania pracownika ze
stanowiska, nie uprawnia go do otrzymania wynagrodzenia za okres wypowie-
dzenia w wysokości wyższej od przysługującej przed odwołaniem (art. 70 § 2
zdanie drugie k.p.).
2. Odwołanie ze stanowiska (art. 70 k.p.) staje się skuteczne z chwilą, gdy
doszło do pracownika w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią
(art. 61 k.c. w związku z art. 70 § 1 i § 11
k.p. oraz w związku z art. 300 k.p.).
Przewodniczący SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Zbigniew Hajn (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 stycznia 2004 r.
sprawy z powództwa Barbary K. przeciwko W. Regionalnej Kasie Chorych w P. o
zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu z dnia 27 lutego 2003 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację w odniesieniu do
powództwa głównego - dotyczącego zapłaty kwoty 15.263,77 zł z ustawowymi odset-
kami - i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okrę-
gowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu, pozostawiając temu
Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Barbara K. wniosła o zasądzenie od pozwanej W. Regionalnej Kasy
Chorych w P. 15.263,77 zł z tytułu wyrównania, w związku ze zmianą regulaminu
wynagradzania, następujących świadczeń: dodatku stażowego, wynagrodzenia,
ekwiwalentu za urlop oraz odprawy należnej odwołanym dyrektorom oddziałów z od-
setkami ustawowymi od dnia ich wymagalności do dnia zapłaty.
2
Strona pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w
całości. W uzasadnieniu stwierdziła, że na podstawie art. 70 § 2 k.p. w okresie wy-
powiedzenia pracownikowi odwołanemu przysługuje wynagrodzenie w wysokości
sprzed odwołania. Pozwana złożyła także pozew wzajemny, żądając zasądzenia od
powódki 7.784,54 zł z odsetkami od 16 czerwca 2002 r. do dnia zapłaty. Wyjaśniła,
że kwota ta została wypłacona powódce tytułem wynagrodzenia za okres od 12 do
31 marca 2001 r. i jest nienależna, ponieważ powódce nie przysługiwało już wyna-
grodzenie z uwagi na to, że okres wypowiedzenia upłynął 11 marca 2001 r. Powódka
wniosła o oddalenie powództwa wzajemnego, uzasadniając to tym, że stosunek
pracy był kontynuowany do 31 marca 2001 r., pomimo iż Kasa wiedziała, że stosu-
nek pracy mógł być rozwiązany z dniem 12 marca 2001 r.
Sąd Rejonowy ustalił, że 1 stycznia 1999 r. powódka została powołana na
stanowisko dyrektora Oddziału W. Regionalnej Kasy Chorych w K. W dniu 31 sierp-
nia 2000 r. powódka została odwołana ze stanowiska dyrektora uchwałą Rady W.
Regionalnej Kasy Chorych z 29 sierpnia 2000 r., doręczoną jej 10 października 2000
r. Od 30 sierpnia 2000 r. do 10 lutego 2001 r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. W
tym czasie, tj. 13 września 2000 r., wprowadzono nowy regulamin wynagradzania
pracowników W. Regionalnej Kasy Chorych, który obowiązuje od 28 września 2000 r.
Regulamin ten wprowadził korzystniejsze dla pracowników warunki pracy, między
innymi przelicznik dodatku stażowego w wysokości 1% w miejsce 0,5% za każdy
przepracowany rok poczynając od 5 roku pracy. Pomimo to powódka otrzymała na-
leżne jej świadczenia w wysokości wynikającej z poprzedniego regulaminu, bez
uwzględnienia korzystniejszych zmian wynikających z nowego regulaminu. Sąd Re-
jonowy stwierdził również, że ponieważ odwołanie nastąpiło w okresie przebywania
przez powódkę na zwolnieniu lekarskim, to bieg wypowiedzenia rozpoczął się po za-
kończeniu zwolnienia, tj. 11 lutego 2001 r. Stosunek pracy rozwiązał się 31 marca
2001 r. W okresie wypowiedzenia powódka została zwolniona od wykonywania pracy
i otrzymała wynagrodzenie za ten okres. Sąd Rejonowy uznał, że z art. 70 § 2 k.p.
wynika gwarancja zachowania w okresie wypowiedzenia płacy przysługującej pra-
cownikom zatrudnionym na podstawie „umowy o pracę na czas nieokreślony”. Prze-
pis ten oznacza, że wynagrodzenie ustala się według zasad obowiązujących dla da-
nego stanowiska przed odwołaniem, jednakże należy stosować przepisy prawne
obowiązujące w tym zakresie w chwili jego ustalenia. Dlatego należało zastosować
do powódki nowy regulamin. Co do wynagrodzenia za okres wypowiedzenia Sąd
3
Rejonowy uznał, że należy się ono do 31 marca 2001 r., ponieważ pozwana faktycz-
nie przedłużyła powódce okres zatrudnienia, na co się zgodziła i co znajduje po-
twierdzenie w świadectwie pracy. Z tych względów Sąd Rejonowy w wyroku z 28
listopada 2002 r. uwzględnił powództwo i zasądził żądaną kwotę z odsetkami, zaś
powództwo wzajemne oddalił w całości.
Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana (powódka wzajemna).
Sąd Okręgowy wyrokiem z 27 lutego 2003 r. apelację tę oddalił, podzielając
pogląd Sądu Rejonowego, że powódka powinna otrzymywać wynagrodzenie z
uwzględnieniem korzystniejszych zmian wprowadzonych przez nowy regulamin. Nie
ma znaczenia to, że pozwana po wprowadzeniu nowego regulaminu dokonała (w
drodze wypowiedzeń zmieniających) faktycznego spłaszczenia wynagrodzeń. Nie
mogło to dotyczyć powódki, ponieważ jej stosunek pracy nie mógł być zmieniany w
drodze wypowiedzenia zmieniającego (uchwała Sądu Najwyższego z 21 grudnia
1987 r., III PZP 47/87, OSNCP 1989 nr 9, poz. 131). Dlatego na podstawie art. 772
§
5 k.p. w związku z art. 24113
§ 1 k.p. powinna otrzymywać wynagrodzenie zgodne z
nowym regulaminem. W kwestii powództwa wzajemnego Sąd Okręgowy stwierdził,
że o otrzymaniu wynagrodzenia za okres dłuższy od okresu wypowiedzenia powódka
dowiedziała się dopiero z pozwu wzajemnego. Skoro wcześniej nikt nie informował
jej o dacie upływu okresu wypowiedzenia, to nie musiała się liczyć z obowiązkiem
zwrotu nadpłaty (art. 409 k.c.)
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł Narodowy Fundusz Zdrowia,
który ze względu na wejście w życie ustawy z dnia 23 stycznia 2003 r. o powszech-
nym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia (Dz.U. Nr 43, poz. 391) wszedł
w miejsce pozwanej W. Regionalnej Kasy Chorych, zaskarżając go w części oddala-
jącej apelację w zakresie powództwa głównego dotyczącego zapłaty na rzecz po-
wódki 15.263,77 zł. Jako podstawę kasacji skarżący wskazał naruszenie prawa ma-
terialnego przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 70 § 2 zdanie
drugie k.p. wskutek uznania przez Sąd Okręgowy, że po odwołaniu powódki ze sta-
nowiska, w okresie zwolnienia lekarskiego i następnie w okresie wypowiedzenia,
kiedy nie świadczyła pracy, przysługiwało jej wynagrodzenie w wysokości wyższej
niż sprzed odwołania. Ponadto wnoszący kasację zarzucił naruszenie przepisów po-
stępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 328
§ 2 w związku z art. 391 k.p.c., poprzez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzy-
gnięcia i niewyjaśnienie podstawy prawnej wyroku w części dotyczącej zastosowania
4
względem powódki waloryzacji jej wynagrodzenia, co miało istotny wpływ na wyso-
kość zasądzonej kwoty. W rezultacie wniósł on o zmianę zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania. W uzasad-
nieniu kasacji podniesiono, że oddalając apelację Sąd drugiej instancji nie wskazał
podstawy faktycznej swojego rozstrzygnięcia, to znaczy nie wyjaśnił, czy i dlaczego
uwzględnił fakt dokonania przez stronę pozwaną waloryzacji jej świadczeń, skoro
innym pracownikom dokonywano takiej waloryzacji w drodze indywidualnych wypo-
wiedzeń zmieniających, które w dodatku doprowadziły (poprzez zmniejszenie
wskaźnika) do znacznego obniżenia wynagrodzenia. Sąd Okręgowy nie wyjaśnił
również w tej części podstawy prawnej wydanego orzeczenia. Przepis art. 70 § 2 k.p.
stanowi, że w okresie wypowiedzenia pracownikowi odwołanemu ze stanowiska
przysługuje wynagrodzenie w wysokości sprzed odwołania. Zdaniem skarżącego,
wykładnia gramatyczna tego przepisu jest jasna i nie nastręcza żadnych wątpliwości
interpretacyjnych.
W odpowiedzi na kasację powódka wniosła o jej oddalenie. Jej zdaniem nie
można uznać, że ustawodawca celowo ograniczył możliwość podwyższania wyna-
grodzenia pracownikowi w okresie wypowiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona. Trafny okazał się zarzut naruszenia przez zaskar-
żony wyrok art. 70 § 2 k.p. Zgodnie z tym przepisem odwołanie jest równoznaczne z
wypowiedzeniem umowy o pracę (zdanie 1), zaś w okresie wypowiedzenia pracow-
nik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem
(zdanie 2). Wynagrodzenie, o którym stanowi powołany przepis, jest świadczeniem o
szczególnym charakterze, wypłacanym z reguły za okres nieświadczenia pracy.
Zgodnie bowiem z art. 71 k.p. pracownik nie ma obowiązku świadczenia pracy w
okresie wypowiedzenia. Także pracodawca nie ma obowiązku umożliwienia mu
świadczenia pracy, lecz jedynie może zatrudnić pracownika na jego wniosek lub za
jego zgodą przy innej pracy odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe.
Założeniem tej regulacji, a także obowiązującą w praktyce regułą związaną z cha-
rakterem pracy wykonywanej w stosunkach z powołania, jest to, że pracownik nie
pracuje już i nie pozostaje w gotowości do pracy. Przepis art. 70 § 2 zdanie drugie
k.p. ustanawia zatem wyjątek od wyrażonej w art. 80 zasady wypłaty wynagrodzenia
5
tylko za pracę wykonaną. Już to, zgodnie z regułą interpetacyjną niedopuszczającą
rozszerzającej wykładni wyjątków (exceptiones non sunt extentendae) nakazuje do-
konywać ścisłej wykładni określenia „prawo do wynagrodzenia w wysokości przysłu-
gującej przed odwołaniem”. Należy również wskazać, że gdyby ustawodawca chciał,
aby przy obliczaniu rozważanego wynagrodzenia uwzględniać zmiany następujące
po dniu odwołania, to użyłby np. zwrotu „prawo do wynagrodzenia na dotychczaso-
wych zasadach”, a gdyby miała to być gwarancja nieumniejszenia wynagrodzenia z
równoczesnym uprawnieniem do wynagrodzenia wyższego w przypadku idących w
tym kierunku zmian po dniu odwołania, to zastosowałby np. zwrot „prawo do wyna-
grodzenia w wysokości nieniższej od dotychczasowej” (por. np. art. 183d
lub 471
k.p.).
Wynika stąd, że w świetle art. 70 § 2 zdanie drugie k.p. zmiana regulaminu wynagra-
dzania po dniu odwołania pracownika ze stanowiska, nie uprawnia go do otrzymania
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia w wysokości wyższej od przysługującej
przed odwołaniem. Z drugiej jednak strony, także zmiana regulaminu na niekorzyść
odwołanego pracownika nie może spowodować zmniejszenia jego wynagrodzenia.
Z ustalenia, że zmiana regulaminu wynagradzania po dniu odwołania pracow-
nika ze stanowiska, nie uprawnia go do otrzymania wynagrodzenia za okres wypo-
wiedzenia w wysokości wyższej od przysługującej przed odwołaniem wynika, że
gdyby odwołanie ze stanowiska nastąpiło po wejściu w życie nowego regulaminu
wynagradzania, to wysokość tego wynagrodzenia należałoby ustalić z uwzględnie-
niem nowej regulacji. Istotne zatem jest prawidłowe określenie daty odwołania po-
wódki ze stanowiska dyrektora. W tej kwestii Sąd Okręgowy zaakceptował ustalenia
Sądu Rejonowego, zgodnie z którymi odwołanie powódki nastąpiło 31 sierpnia 2000
r. uchwałą Rady W. Regionalnej Kasy Chorych z 29 sierpnia 2000 r. Równocześnie
w świetle tych samych ustaleń wymieniona uchwała została powódce doręczona do-
piero 10 października 2000 r., a zatem już po wejściu w życie nowego regulaminu
wynagradzania pracowników Kasy. W związku z tym przypomnienia wymaga, że od-
wołanie ze stanowiska w rozumieniu art. 70 k.p., tak jak każde oświadczenie woli
składane drugiej osobie, staje się skuteczne dopiero z chwilą, gdy doszło do pracow-
nika w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią - art. 61 k.c. w związku z
art. 70 § 1 i § 11
k.p. oraz w związku z art. 300 k.p. (uchwała Sądu Najwyższego z 8
listopada 1988 r., III PZP 34/88, OSNCP 1990 nr 1, poz. 1 z glosą G. Bieńka,
OSPiKA 1989, nr 7-12, poz. 164; uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 16
maja 1991, I PZP 3/91, OSNCP 1992 nr 3, poz. 35; wyrok Sądu Apelacyjnego w
6
Katowicach z 7 października 1992 r., III APr 54/92, OSAiSN 1993 nr 7, poz. 25). Na
marginesie niniejszych rozważań Sąd Najwyższy zwraca również uwagę, że zgodnie
z art. 69 k.p. do okresu wypowiedzenia, o którym stanowi art. 70 § 2 k.p., znajduje
zastosowanie art. 30 § 21
k.p., który stanowi, że „okres wypowiedzenia umowy o
pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio
w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.”
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39313
k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39319
k.p.c.
========================================