Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 26 LUTEGO 2004 R.
IV KK 298/03
Kasacja strony na korzyść oskarżonego wniesiona od wyroku innego,
niż wyrok skazujący na karę pozbawienia wolności bez warunkowego za-
wieszenia jej wykonania (art. 523 § 2 k.p.k.) jest dopuszczalna wyłącznie z
powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. (art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.),
przeto inne, niezwiązane z tego rodzaju naruszeniami, uchybienia prawu,
podnoszone w takiej kasacji, w ogóle nie podlegają rozpoznaniu, i w razie
ustalenia, że obraza stanowiąca okoliczność wskazaną w art. 439 k.p.k. nie
miała miejsca, kasacja w tym zakresie podlega oddaleniu, a w części doty-
czącej pozostałych zarzutów należy pozostawić ją bez rozpoznania jako
niedopuszczalną.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gordon-Krakowska.
Sędziowie SN: T. Grzegorczyk (sprawozdawca), E. Matwijów.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Drozdowska.
Sąd Najwyższy w sprawie Tomasza C., skazanego z art. 205 § 1 k.k.
z 1969 r. i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 26
lutego 2004 r. kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Są-
du Okręgowego w B. z dnia 3 grudnia 2002 r., zmieniającego wyrok Sądu
Rejonowego w B. z dnia 18 listopada 1998 r.,
o d d a l i ł kasację w części dotyczącej zarzutu obrazy przepisów o prze-
dawnieniu karalności jako oczywiście bezzasadną, pozostawiając ją – sto-
sownie do art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. – bez rozpoznania w
pozostałym zakresie (...).
2
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Sądu Rejonowego w B. z dnia 18 listopada 1998 r. To-
masz C. został uznany za winnego popełnienia trzech przestępstw, a to:
popełnionego w okresie od lipca 1992 r. do marca 1993 r., a zakwalifiko-
wanego z art. 205 § 1 w zw. z art. 265 § 1 k.k. z 1969 r., popełnionego w
sierpniu i październiku 1992 r. i zakwalifikowanego z art. 265 § 1 i 267 d.
k.k. oraz popełnionego w okresie od sierpnia do października 1992 r., a za-
kwalifikowanego z art. 205 § 1 i 265 § 1 d. k.k., i skazany za to na łączne
kary: 2 lat pozbawienia wolności z zaliczeniem na poczet tej kary okresu
tymczasowego aresztowania oraz grzywny 15 000 zł. Po rozpoznaniu ape-
lacji obrońcy oskarżonego Sąd Okręgowy w B., wyrokiem z dnia 2 grudnia
2002 r., zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że warunkowo za-
wiesił wykonanie kary pozbawienia wolności na okres próby 5 lat, zalicza-
jąc okres tymczasowego aresztowania na poczet kary grzywny i uznając ją
za wykonaną w całości.
Od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kasację wywiódł
obrońca oskarżonego podnosząc zarzut obrazy przepisów postępowania, a
to art. 5 § 2, art. 7 oraz art. 457 § 2 k.p.k., i „w drugiej kolejności (w przy-
padku nieuwzględnienia zarzutów związanych z naruszeniem prawa pro-
cesowego)” także obrazę prawa materialnego przez błędną wykładnię art.
205 § 1 d. k.k. oraz niezastosowanie art. 4 § 1 k.k. w związku z art. 105 i
106 d. k.k. W odpowiedzi na tę kasację Prokurator Okręgowy w B. wnosił o
jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej w odniesieniu do zarzutu prze-
dawnienia i pozostawienie jej bez rozpoznania w pozostałej części. Podob-
ne stanowisko na rozprawie kasacyjnej zajęła prokurator Prokuratury Kra-
jowej.
Rozpoznając tę kasację Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Prawomocny wyrok sądu odwoławczego kończący postępowanie za-
padł w niniejszej sprawie w grudniu 2002 r. Tymczasem od dnia 1 września
2000 r., w wyniku nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, dokonanej
ustawą z dnia 20 lipca 2000 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 717), kasację na korzyść
oskarżonego – taką jest zaś rozpoznawana skarga kasacyjna – strona mo-
że wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego na karę pozbawienia wol-
ności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania (art. 523 § 2 k.p.k.), a
ograniczenie to nie działa tylko wówczas, gdy jest to kasacja wniesiona „z
powodu uchybień wymienionych w art. 439” (art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.). Za-
uważyć należy, że już pod rządem kasacji funkcjonującej w ostatnim okre-
sie obowiązywania Kodeksu postępowania karnego z 1969 r. (art. 463a d.
k.p.k.) wskazywano, iż skoro skarga ta może być wnoszona tylko w oparciu
o określone rodzaje uchybień, to jeżeli podniesiono w niej także zarzuty
niebędące podstawą kasacji, nie podlegają one w ogóle rozpoznaniu (wy-
rok SN z dnia 29 października 1996 r., IV KKN 72/96, OSNKW 1997, z. 1-
2, poz. 15). Już pod rządem obecnego kodeksu Sąd Najwyższy stwierdził
zaś, że wtedy gdy zarzut jest niedopuszczalny z mocy prawa, kasacja w
części dotyczącej tego zarzutu staje się niedopuszczalna (postanowienie
SN z dnia 4 grudnia 2001 r., II KKN 175/99, OSNKW 2002, z. 5-6, poz. 47).
Także w doktrynie podnoszono, że zarzuty kasacyjne, których przedmio-
tem są uchybienia niebędące określonymi w ustawie powodami kasacyj-
nymi, nie mają samoistnego znaczenia, nie podlegają zatem odrębnemu
rozpoznaniu, chyba że są ściśle sprzężone z zarzutami stanowiącymi pod-
stawę kasacji (zob. Z. Doda: Zakres rozpoznania sprawy w trybie kasacji
według nowego kodeksu postępowania karnego w: Nowe prawo karne
procesowe. Księga ku czci Profesora Wiesława Daszkiewicza, Poznań
1999, s. 212-213). Już po wspomnianej nowelizacji kodeksu, dokonanej
ustawą z dnia 20 lipca 2000 r., doktryna wskazywała, że tam gdzie ustawa
ogranicza podstawy kasacyjne do uchybień z art. 439 k.p.k., uznanie, że
4
tak zakwalifikowane przez skarżącego uchybienie nie należy jednak do ka-
tegorii naruszeń wymienionych w tym przepisie, prowadzić musi do pozo-
stawienia skargi bez rozpoznania (zob. S. Zabłocki: Nowela k.p.k. z dnia 20
lipca 2000 r., Warszawa 2000, s. 161-162) oraz, że w razie bezzasadności
zarzutu opartego na art. 439 k.p.k., inne wysunięte w kasacji zarzuty nie
podlegają rozpatrzeniu, i w tym zakresie kasację taką należy pozostawić
bez rozpoznania (zob. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek: Kodeks postę-
powania karnego. Komentarz, Warszawa 2004, t. III, s. 140).
Obowiązujące od dnia 1 września 2000 r. brzmienie art. 523 k.p.k.
wskazuje wyraźnie, że dążąc do ograniczenia możliwości występowania z
kasacją ustawodawca założył, iż występowanie przez stronę z tą skargą na
korzyść oskarżonego od wyroku innego, niż orzeczenie skazujące na karę
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania jest
dopuszczalne tylko „z powodu uchybień wymienionych w art. 439.” (art.
523 § 4 pkt 1 k.p.k. w zw. z § 2). Takie sformułowanie przepisu oznacza, że
zarówno sama skarga kasacyjna jest tu dopuszczalna jedynie w razie
wskazania na uchybienie wymienione w art. 439 k.p.k., jak i że może ona
być rozpoznana tylko w zakresie owego naruszenia (lub stwierdzenia z
urzędu innego z uchybień określonych w tym w przepisie). Rozpoznaniu w
trybie kasacji zatem może podlegać wówczas tylko to uchybienie, w tym
także odnośnie do naruszenia określonych przepisów prawa, którym uchy-
bienie doprowadziło właśnie do zaistnienia okoliczności stanowiącej obrazę
wskazaną w art. 439 k.p.k., ale już nie – odnośnie do innych wskazanych w
takiej kasacji uchybień, a nie należących do katalogu naruszeń, o których
mowa w art. 439 k.p.k.. W razie stwierdzenia w postępowaniu kasacyjnym,
że uchybienie wymienione w art. 439 k.p.k. rzeczywiście miało miejsce
,niezbędne staje się – stosownie do wymogu płynącego z art. 439 § 1 in
principio w zw. z art. 536 i 537 k.p.k. – uchylenie zaskarżonego orzeczenia
i to bez rozważania innych, podnoszonych przez skarżącego, naruszeń,
5
nie związanych z tą podstawą kasacji. Jeżeli zaś nie stwierdzi się, by naru-
szenie, o którym mowa w art. 439 k.p.k. nastąpiło, kasacja powinna być
oddalona bez badania pozostałych wskazywanych w skardze uchybień,
jako że skarga ta w wypadku wskazanym w art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k. jest
dopuszczalna „z powodu uchybień wymienionych w art. 439”, a nie innej
obrazy prawa. W konsekwencji należy przyjąć, że kasacja strony na ko-
rzyść oskarżonego wniesiona od wyroku innego, niż wyrok skazujący na
karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania
(art. 523 § 2 k.p.k.), jest dopuszczalna wyłącznie z powodu uchybień wy-
mienionych w art. 439 k.p.k. (art. 523 § 4 pkt 1 k.p.k.), przeto inne, niezwią-
zane z tego rodzaju naruszeniami, uchybienia prawu, podnoszone w takiej
kasacji, w ogóle nie podlegają rozpoznaniu i w razie ustalenia, iż obraza
stanowiąca okoliczność wskazaną w art. 439 k.p.k. nie miała miejsca, ka-
sacja w tym zakresie podlega oddaleniu, a w części dotyczącej pozostałych
zarzutów należy pozostawić ją bez rozpoznania jako niedopuszczalną. In-
ne rozumienie omawianego rozwiązania oznaczałoby obchodzenie ograni-
czeń wynikających z art. 523 § 2 i § 4 pkt 1 k.p.k., gdyż dopuszczałoby
rozpoznawanie takiej kasacji w zakresie wszystkich wskazywanych uchy-
bień, mimo bezzasadności zarzutu co do naruszenia art. 439 k.p.k., który
decyduje tu o dopuszczalności samej skargi. Stwarzałoby ono tym samym
asumpt do występowania z kasacjami, w których powołanie uchybienia
wymienionego w tym przepisie byłoby czynione jedynie dla obejścia ogra-
niczeń płynących z art. 523 § 2 k.p.k.
W sprawie niniejszej kasacja dotyczy wyroku, w którym wykonanie
orzeczonej kary pozbawienia wolności zawieszono, przeto stosownie do
art. 523 § 2 k.p.k. byłaby to skarga niedopuszczalna. Powołuje się ona jed-
nak m. in. na obrazę art. 105 i 106 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 4 § 1 k.k., a
uchybienie takie – mimo że autor kasacji milczy w tej kwestii – stanowi,
stosownie do art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k., okoliczność wskazaną w art. 439 § 1
6
pkt 9 k.p.k. To z kolei powoduje uchylenie ograniczenia zaskarżalności
przewidzianego w art. 523 § 2 k.p.k., ale jedynie w zakresie określonym w
§ 4 pkt 1 tego przepisu. Tym samym, w świetle tego, co wcześniej stwier-
dzono, skarga niniejsza jest jednak dopuszczalna i może być rozpoznana,
ale tylko w odniesieniu do zarzutu obrazy art. 439 k.p.k.
Zarzut ów jest jednak niezasadny w oczywistym stopniu. Został on
podniesiony przez obrońcę oskarżonego już na rozprawie apelacyjnej i sąd
odwoławczy nie podzielił jego trafności, odwołując się do brzmienia art. 15
ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Przepisy wprowadzające kodeks karny
(Dz. U. Nr 88, poz. 554 ze zm.). Skarżący wywodzi obecnie, że skoro wy-
rok sądu drugiej instancji zapadł w grudniu 2002 r., zaś dwa z czynów
przypisanych oskarżonemu popełnione były do października 1992 r., a
kwalifikowano je z przepisów Kodeksu karnego z 1969 r., choć orzekano
już pod rządem obecnego Kodeksu karnego, to tym samym należało sto-
sownie do art. 4 § 1 k.k. przyjąć tu także obowiązywanie przepisów Kodek-
su karnego z 1969 r. o przedawnieniu, jako względniejszych dla oskarżo-
nego. Zdaniem autora kasacji odwoływanie się przez sąd drugiej instancji
do art. 15 przep. wprow. k.k. z 1997 r. jest nietrafne, gdyż prowadzi do wy-
dłużenia okresu przedawnienia, co „jest wysoce krzywdzące dla skazane-
go”, i zdaniem obrony oznacza „działanie wstecz ustawy surowszej”. Sta-
nowisko to jest całkowicie nietrafne z uwagi na wyraźne brzmienie art. 15
przep. wprow. k.k. Stanowi on, że do czynów popełnionych przed wejściem
w życie Kodeksu karnego stosuje się przepisy tego kodeksu o przedawnie-
niu i zatarciu skazania, chyba że termin przedawnienia już upłynął. Zarów-
no przy tym w orzecznictwie, jak i w doktrynie stwierdza się, że przepis ten
stanowi wyłom w zasadzie stosowania tylko jednej ustawy do oceny kon-
sekwencji prawno-karnych czynu (zob. postanowienie SN z dnia 19 sierp-
nia 1999 r., I KZP 25/99, OSNKW 1999, z. 9-10, poz. 53, s. 38; Kodeks
karny. Cześć szczególna. Komentarz pod red. A. Zolla, Kraków 1999, t. III,
7
s. 942; A. Marek: Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2003, s. 711-712).
Zakłada on bowiem wyraźnie regułę bezpośredniego stosowania ustawy
nowej we wskazanym tam zakresie, i to bez względu na to, czy ustawa ta
działa na korzyść, czy na niekorzyść sprawcy, a przez to problem ewentu-
alnego konfliktu z zasadą stosowania ustawy dawnej jako względniejszej
(art. 4 § 1 k.k.) jest bezprzedmiotowy.
Tym samym jest oczywiste, że w sprawie niniejszej nie nastąpiło na-
ruszenie przepisów art. 105 i 106 k.k. z 1969 r. o przedawnieniu karalności
w zw. z art. 4 § 1 k.k., a więc nie zaistniała też okoliczność przewidziana w
art. 439 § 1 pkt 9 w zw. z art. 17 § 1 pkt 6 k.p.k. Dlatego Sąd Najwyższy
oddalił tę kasację jako oczywiście bezzasadną w odniesieniu do powyż-
szego zarzutu, i ze względów wcześniej wskazanych pozostawił ją bez
rozpoznania w pozostałej części, obciążając skazanego kosztami sądowy-
mi postępowania kasacyjnego. Charakter tego orzeczenia spowodował, że
mimo zwolnienia Sądu Najwyższego z uzasadniania oddalenia kasacji jako
oczywiście bezzasadnej (art. 535 § 2 zdanie trzecie k.p.k.), uzasadnienie to
sporządzono.