Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 5 sierpnia 2004 r., III CZP 41/04
Sędzia SN Antoni Górski (przewodniczący)
Sędzia SN Jan Górowski
Sędzia SN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Waldemara B. o ogłoszenie upadłości
Waldemara B., po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 5
sierpnia 2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka,
zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Toruniu
postanowieniem z dnia 13 maja 2004 r.:
"Czy w świetle art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) ogłoszenie upadłości
spółki jawnej uzasadnia uwzględnienie wniosku wspólnika o ogłoszenie jego
upadłości także wówczas, gdy wierzyciele spółki nie domagali się zaspokojenia od
niego swoich wierzytelności?"
podjął uchwałę:
W świetle art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo
upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 595 ze zm.) ogłoszenie upadłości
spółki jawnej nie uzasadnia uwzględnienia wniosku wspólnika o ogłoszenie
jego upadłości, jeżeli wierzyciele spółki nie domagali się zaspokojenia od
niego swoich wierzytelności.
Uzasadnienie
Zagadnienie prawne sformułowane w postanowieniu Sądu Okręgowego
wyraża wątpliwości tego Sądu powstałe przy rozpoznawaniu zażalenia Waldemara
B., wspólnika „K.” B. i C., spółka jawna na postanowienie Sądu Rejonowego,
oddalające jego wniosek o ogłoszenie swojej upadłości. Wniosek tego wspólnika o
ogłoszenie upadłości spółki został uwzględniony, a podstawą odmowy ogłoszenia
jego upadłości było ustalenie, że jest on wprawdzie niewypłacalny lecz majątek nie
wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania.
Rozpoznanie wniosku dotyczącego Waldemara B. zostało oparte na
wnioskowaniu, że ogłoszenie upadłości osobowej spółki handlowej nie pociąga
ogłoszenia upadłości wspólników jako skutku koniecznego, ponieważ wymagane
jest również zaistnienie przesłanek upadłości po ich stronie. Niewypłacalność spółki
powoduje bezskuteczność egzekucji i w konsekwencji odpowiedzialność
subsydiarną jej wspólników. Niespłacanie długów spółki przez wspólnika wypełnia
hipotezę art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i
naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.), wskutek czego spełniona zostaje
przesłanka ogłoszenia (na wniosek) również jego upadłości.
Wynikiem przedstawionego wnioskowania jest w ocenie Sądu Okręgowego
automatyzm upadłości wspólników spółki jawnej w razie ogłoszenia jej upadłości,
prowadzącego – jak stwierdził Sąd Rejonowy – do niewypłacalności wspólników.
Sąd drugiej instancji krytycznie ocenił taki wynik wykładni przepisów mających
zastosowanie. W szczególności Sąd Okręgowy podważył założenie, że wierzyciel
nie może dochodzić roszczeń (od wspólników) zanim egzekucja z majątku
wspólnego okaże się bezskuteczna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Analizując subsydiarną odpowiedzialność wspólników spółki jawnej, Sąd
Okręgowy wyraził zapatrywanie, że w świetle art. 31 § 1 k.s.h. stanowiącego, iż
wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy
egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna odpowiedzialność wspólnika
powstaje nie w razie niewypłacalności spółki, lecz na etapie egzekucji. Stanowi o
tym przepis art. 22 § 2 k.s.h., mówiący, że wspólnik odpowiada za zobowiązanie
spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi
wspólnikami oraz ze spółką. Unormowanie to pozwala twierdzić, że
odpowiedzialność wspólnika istnieje niezależnie od tego, czy egzekucja z majątku
spółki jest bezskuteczna. Na rzecz takiej wykładni stosunku zobowiązaniowego
istniejącego między wierzycielem spółki a jej wspólnikami przemawia art. 31 § 2
k.s.h., zgodnie z którym ograniczenie wszczęcia egzekucji z majątku wspólnika
warunkiem jej bezskuteczności z majątku spółki nie stanowi przeszkody do
wniesienia powództwa przeciw wspólnikowi. Dopuszczalność wytoczenia
powództwa oznacza, że dług wspólnika istnieje, jest wymagalny (w rozumieniu
przyjętym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90,
OSNCP 1992, nr 7-8, poz. 137) i nadszedł termin jego zapłaty stosownie do art. 455
k.c. Można dodać, że zazwyczaj będzie wynikał z wezwania wspólnika do zapłaty
lub doręczenia mu odpisu pozwu.
Zobowiązanie wspólnika nie ma więc charakteru naturalnego i powinno być
spełnione w terminie, a wierzycielowi w razie odmowy spełnienia żądania pozostaje
wybór domagania się ogłoszenia upadłości lub wszczęcia postępowania
egzekucyjnego uwarunkowanego wykazaniem dodatkowej przesłanki, tj.
bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
Z przedstawionego wywodu wynika, że żądanie ogłoszenia upadłości
wspólnika spółki jawnej nie jest uzależnione od uprzedniego wszczęcia
postępowania upadłościowego wobec spółki. Samodzielność tych dwóch
podmiotów akceptowana przez Sądy obu instancji wymaga odrębnego ustalenia
wymagalności (terminów zapłaty) ich zobowiązań. Nieprawidłowe było zatem
zapatrywanie Sądu Rejonowego, który niewypłacalność wspólnika wywiódł z
ogłoszenia upadłości spółki, a nie ziszczenia się terminu zapłaty przez niego długu
spółki.
Z tych względów Sąd Najwyższy rozstrzygnął przedstawione zagadnienie, jak
w uchwale (art. 390 k.p.c.).

III CZP 41/04

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia