Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CK 138/04
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 sierpnia 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bronisław Czech (przewodniczący)
SSN Zbigniew Strus (sprawozdawca)
SSN Marek Sychowicz
w sprawie ze skargi I. J. – K.
o wznowienie postępowania w sprawie
z powództwa Skarbu Państwa - Starosty Powiatu W.
przeciwko I. J. – K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 26 sierpnia 2004 r.,
kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 listopada 2003 r.,
oddala kasację i zasądza od powoda na rzecz pozwanej 3.600
(trzy tysiące sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu
w instancji kasacyjnej.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy przytoczył następujące zasadnicze fakty stanowiące
podstawę jego rozstrzygnięcia. Nieruchomość położona w I., uregulowana w
księdze wieczystej „Folwark I.” o pow. 3120 m2
od 1941 r. stanowiła własność I. J.,
zmarłej w 1954 r. Spadkobiercami jej byli mąż F. J. oraz córka I. J. – K., po połowie.
Po śmierci F. J. spadek nabyła w całości pozwana. I. J. od października 1944 r.
mieszkała z rodziną w K. i tam była zameldowana od 2.X.1945 r. Pozwana nie
bywała na nieruchomości od 1966 – 1967 r. a po śmierci ojca, od 1974 r. nie były
opłacane podatki.
Dlatego Sąd ten uwzględnił powództwo Skarbu Państwa o ustalenie, że
nabył własność tej nieruchomości z mocy prawa (art. 34 ust. 1 dekretu z dnia
8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich), wyrażając
zapatrywanie, że nabycie własności nieruchomości następuje w związku
z bezczynnością właściciela, a pozwana i przedtem jej rodzice – nie wykonywali
swoich praw właścicielskich.
Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu sprawy wskutek apelacji pozwanej zmienił
wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo. Ponieważ proces stanowił, w wyniku
wznowienia postępowania i zmiany żądania przez Skarb Państwa, kontynuację
postępowania nieprocesowego Sądu Rejonowego, sygn. VIII Ns 2435/76 Sąd
Apelacyjny zmienił także poprzedzające postanowienie z 23 listopada 1976 r. Sąd
drugiej instancji w uzasadnieniu wyroku wskazał, że przepis art. 34 ust. 1 dekretu
z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich zawiera dwie
przesłanki nabycia własności przez Skarb Państwa: status nieruchomości, jako
majątku opuszczonego, w rozumieniu art. 1 ust. 1 dekretu oraz upływ terminu. Na
podstawie zgromadzonego w sprawie materiału Sąd ustalił, że matka pozwanej
przeprowadziła się do K. po powstaniu warszawskim ale nie utraciła posiadania
nieruchomości wbrew swej woli „w związku z wojną”. Mąż właścicielki F. J. uzyskał
w 1948 r. z Sądu Grodzkiego zaświadczenie potwierdzające jej prawo własności;
3
obydwoje małżonkowie bywali na nieruchomości przed 1954 r., a pozwana i jej
ojciec po tej dacie lecz przed 1966 – 1967 r.
F. J. do chwili śmierci (14 listopada 1973 r.) opłacał należne podatki od
nieruchomości.
Analizując dokument w postaci zaświadczenia Naczelnika Gminy S. z 1974
r., Sąd drugiej instancji stwierdził, że jest ono wieloznaczne i nie można z niego
wyprowadzać wniosku o „opuszczeniu nieruchomości”. Powódki nie dotknęły
indywidualne lub zbiorowe wydarzenia, charakterystyczne dla okresu wojny
powodujące utratę posiadania, a Skarb Państwa nie udowodnił innego stanu.
Kasacja Skarbu Państwa została oparta na pierwszej podstawie. Skarżący
zarzucił naruszenie art. 1 ust. 1 przez błędną wykładnię oraz art. 34 ust. 2 dekretu
z 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich przez odmowę
zastosowania tych przepisów. Skarżący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku
zgodnie z żądaniem pozwu oraz zasądzenie kosztów procesu według norm
przepisanych
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 39311
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę
w granicach jej podstaw; ponadto jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
Z unormowania tego wypływają doniosłe konsekwencje. Jeżeli skarżący nie
przytoczył podstaw właściwych do podważania stanu faktycznego przyjętego przez
Sąd drugiej instancji, prawidłowość stosowania prawa materialnego musi być
oceniana nie według stanu faktycznego, o którym skarżący twierdzi, że jest
prawdziwy lecz według stanu, na którym Sąd oparł zaskarżone orzeczenie.
W świetle przytoczonej reguły nie można zarzucić Sądowi błędnej wykładni
art. 1 ust. 1 dekretu. W pojęciu opuszczenia mieści się utrata posiadania, co
wyraźnie zostało w przepisie wyrażone przy czym nie chodzi o opuszczenie
w znaczeniu gospodarczym (np. zaniechanie uprawy) lecz o rezygnację
4
z posiadania jako stanu faktycznego, prawnie określonego. Mniemanie, że
nieruchomość, co do której właściciel wykonuje akty władania (corpus)
i demonstruje taką wolę (animus) może być uznana za opuszczoną zawierałaby
sprzeczność logiczną.
Sformułowanie konkluzji, że nieruchomość nie była opuszczoną
w omawianym znaczeniu, wyłącza stosowanie przepisu art. 34 ust. 1 dekretu
stanowiącego, że Skarb Państwa i związki samorządu terytorialnego nabywają
przez przedawnienie (zasiedzenie) tytuł własności majątków opuszczonych, co do
nieruchomości z upływem lat 10. Powołany w kasacji przepis art. 34 ust. 2 nie mógł
mieć w sprawie zastosowania.
Dlatego kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw i podlega oddaleniu
z mocy art. 39312
k.p.c. O kosztach procesu na rzecz pozwanej zastąpionej przez
pełnomocnika – adwokata orzeczono na podstawie stosowanego odpowiednio
przepisu art. 98 § 3 k.p.c. przy uwzględnieniu stawek określonych w przepisach § 6
pkt 7 i § 13 ust. 4 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(Dz.U.02.163.1348).