Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 3 listopada 2004 r.
I UZ 37/04
Spór między ubezpieczonym a organem rentowym, w którym ubezpie-
czony domaga się renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, zaś organ
rentowy stwierdza do niej prawo z tytułu częściowej niezdolności do pracy, jest
"sprawą o przyznanie renty" w rozumieniu art. 3921
§ 1 zdanie drugie k.p.c.
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 3 listopada
2004 r. sprawy z wniosku Zenona Aleksandra S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w Z. o wysokość świadczenia, na skutek zażalenia wnio-
skodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 6 lipca 2004 r.
[...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Z. decyzją z dnia 14 maja 2003 r.
stwierdził, że Zenon S. ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 1 maja
2003 r. do 31 maja 2004 r., gdyż lekarz orzecznik orzeczeniem z dnia 12 maja 2005
r. uznał go za częściowo niezdolnego do pracy do 31 maja 2004 r. Przedtem, w cza-
sie od 14 marca 2000 r. do 30 kwietnia 2001 r. oraz od 1 maja 2001 r. do 1 kwietnia
2003 r. wnioskodawca również pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do
pracy. Wymienioną decyzję zaskarżył wnioskodawca, domagając się jej zmiany
przez stwierdzenie, że jest bez ograniczeń czasowych całkowicie niezdolny do pracy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łomży wyrokiem z
dnia 21 stycznia 2004 r. oddalił odwołanie Zenona S. od decyzji organu rentowego.
Uznał, że przeprowadzony dowód z opinii biegłych lekarzy siedmiu specjalności uza-
sadnia przyznanie mu renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy przez okres
2
jednego roku, począwszy od dnia 12 maja 2003 r. Nie pozwala natomiast ustalić cał-
kowitej niezdolności do pracy i przyznać świadczenia na czas dłuższy niż rok.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 27 maja 2004 r. oddalił apela-
cję wnioskodawcy, stwierdzając, że przeprowadzone postępowanie dowodowe nie
wykazało obecnie takich schorzeń u wnioskodawcy, które czyniłyby go całkowicie
niezdolnym do pracy. Zespół biegłych lekarzy z udziałem specjalistów z zakresu
schorzeń zgłoszonych przez wnioskodawcę wyraził opinię, w myśl której jest on tylko
częściowo niezdolny do pracy, a spośród schorzeń, które decydują o okresowej nie-
zdolności do pracy, są schorzenia psychiatryczne. Inne schorzenia, zwłaszcza neu-
rologiczne (zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa) wymagają kontroli, ale nie powodują
niezdolności do pracy. Z tych względów, stosownie do art. 107 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(Dz.U. Nr 162, poz. 119 ze zm.), Sąd Apelacyjny uznał, że brak jest podstaw do wy-
płaty świadczenia w wysokości odpowiadającej całkowitej niezdolności do pracy oraz
przyznania renty jako świadczenia stałego.
Od powyższego wyroku wnioskodawca złożył kasację, wyjaśniając, że za-
skarża go w całości. Wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Okręgo-
wemu do ponownego rozpoznania. Wskazał też podstawy kasacyjne i okoliczności
uzasadniające przyjęcie kasacji do rozpoznania.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 6 lipca 2004 r. odrzucił
kasację. Podstawę jego rozstrzygnięcia stanowiła ocena, że kasacja jest niedopusz-
czalna ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia. W rozpoznawanej sprawie
przedmiotem sporu i zaskarżenia kasacyjnego jest - zdaniem Sądu Apelacyjnego -
wysokość świadczenia rentowego. Skarżący bowiem miał przyznane prawo do renty
z tytułu niezdolności do pracy, a kwestionował jedynie stopień niezdolności do pracy
ustalony decyzją organu rentowego z dnia 14 maja 2003 r. „Zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem” sprawa o wysokość świadczenia jest sprawą o świadczenie mająt-
kowe, w której o dopuszczalności kasacji decyduje wartość przedmiotu zaskarżenia.
Według oznaczenia w kasacji, wartość ta wynosi 2.400 zł, jest więc niższa niż dzie-
sięć tysięcy złotych, co przesądza o niedopuszczalności kasacji w myśl art. 3921
k.p.c. Dlatego też na podstawie art. 3935
k.p.c. Sąd Apelacyjny odrzucił apelację.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawca podniósł, że
„wstępne badanie kasacji nie dawało podstaw do stwierdzenia, że nie zachodzą oko-
liczności uzasadniające wyrokowanie w sprawie przez Sąd Najwyższy - w szczegól-
3
ności dlatego, że kasacja dotyczyła samego przyznania renty oraz stopnia niezdol-
ności do pracy - natomiast nie dotyczyła sprawy o prawa majątkowe” w rozumieniu
przepisu art. 3921
§ 1 k.p.c. Wnioskodawca bowiem domaga się świadczenia w po-
staci renty stałej, a wskazany przepis w zdaniu drugim - pojmowany a contrario - wy-
raźnie dopuszcza kasację w takiej sprawie bez względu na wartość przedmiotu za-
skarżenia. Gdyby podzielić punkt widzenia Sądu Apelacyjnego, należałoby uznać, że
przedmiot sprawy w postaci przyznania renty zmienia się w toku postępowania w
jakiś inny przedmiot, co byłoby błędne. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie za-
skarżonego postanowienia, gdyż kasacja była dopuszczalna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest zasadne. Wnioskodawca trafnie zwrócił uwagę na to, że art.
3921
§ 1 k.p.c. składa się z dwóch przepisów. Jeden z nich - ujęty w zdaniu pierw-
szym, przewiduje, że w sprawach o roszczenia majątkowe kasacja nie przysługuje,
gdy wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych, drugi
zaś - stanowiący zdanie drugie, czyni wyłom od tej zasady, gdyż ustala, że w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych kasacja przysługuje niezależnie od warto-
ści przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub
renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego. Powstaje zatem pro-
blem, istotny także w rozpoznawanej sprawie, co to jest „sprawa o przyznanie renty” i
według jakiego kryterium odróżnić ją do spraw, w których osoba uprawniona (ubez-
pieczony) również ubiega się o świadczenie w postaci renty, domagając się jej np. z
innego tytułu, za dłuższy czas lub w określonej wysokości.
Według art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, renta może być stała - jeżeli niezdolność do
pracy jest trwała, lub okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa. Sama
zaś niezdolność do pracy może być - stosownie do art. 12 ust. 1 - 3 tej ustawy - nie-
zdolnością całkowitą lub niezdolnością częściową, przy czym oceny stopnia i trwało-
ści niezdolności do pracy, które mają wpływ na przyjęcie całkowitej lub częściowej
niezdolności do pracy bądź też trwałej lub okresowej niezdolności do pracy dokonuje
się na podstawie kryteriów określonych w art. 12 i art. 13 ustawy.
Przepis art. 12 ust. 1 wymienionej ustawy stanowi, że całkowicie niezdolną do
pracy jest osoba, która straciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, w myśl
4
natomiast art. 12 ust. 3 ustawy, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w
znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwa-
lifikacji. Zgodnie zaś z art. 62 tej ustawy, renta dla osoby całkowicie niezdolnej do
pracy składa się z czterech określonych ustawowo elementów (ust. 1), natomiast
renta dla osoby częściowo niezdolnej do pracy wynosi 75% renty dla osoby całkowi-
cie niezdolnej do pracy (ust. 2).
Ujęcie przytoczonych przepisów w więzi z sobą prowadzi do wniosku, że spór
między ubezpieczonym a organem rentowym, w którym ubezpieczony domaga się
renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, zaś organ rentowy stwierdza do niej
prawo z tytułu częściowej niezdolności do pracy, nie jest sprawą o wysokość świad-
czenia. Nie jest również sprawą o wysokość świadczenia, w której dopuszczalność
kasacji należy oceniać na podstawie art. 3921
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c., sprawa o
czas trwania prawa do renty, a inaczej mówiąc - czy ma to być renta z tytułu trwałej
czy czasowej niezdolności do pracy. W obydwu bowiem przedstawionych sytuacjach
zarówno wysokość renty, jak i czas trwania prawa do świadczenia zależy od spełnie-
nia ustawowo określonych, a zarazem odmiennych, warunków. Jest więc sprawą „o
przyznanie renty”, jak stanowi art. 3922
§ 1 zdanie drugie k.p.c.
Skoro zatem zażalenie wnioskodawcy było zasadne, Sąd Najwyższy na pod-
stawie art. 386 § 4 (stosowanego odpowiednio) w związku z art. 397 § 2 k.p.c. uchylił
zaskarżone postanowienie.
========================================