Pełny tekst orzeczenia

WYROK DNIA 13 STYCZNIA 2005 R.
II KK 499/04
Określony przepisem art. 502 § 1 k.p.k. górny pułap kary grzywny,
możliwej do wymierzenia w postępowaniu nakazowym, odnosi się nie tylko
do kar jednostkowych orzekanych za poszczególne, zbiegające się prze-
stępstwa, ale również do wymierzanej na ich podstawie kary łącznej.
Przewodniczący: sędzia SN J. Szewczyk.
Sędziowie SN: D. Rysińska (sprawozdawca), F. Tarnowski.
Sąd Najwyższy w sprawie Karoliny M., skazanej z art. 270 § 1 i in.
k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu – w trybie art. 535 § 3
k.p.k. w dniu 13 stycznia 2005 r., kasacji, wniesionej przez Prokuratora
Generalnego od wyroku Sądu Rejonowego w P. z dnia 23 czerwca 2004 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze i
sprawę w tym zakresie p r z e k a z a ł do ponownego rozpoznania Są-
dowi Rejonowemu w P.
U Z A S A D N I E N I E
Wniesioną na korzyść skazanej Karoliny M. kasacją, Prokurator Ge-
neralny zaskarżył prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w P. w części do-
tyczącej orzeczenia o karze, stawiając temu wyrokowi zarzut rażącego i
mającego istotny wpływ na treść tego wyroku naruszenia art. 502 § 1
k.p.k., polegającego na wymierzeniu w postępowaniu nakazowym kary
2
grzywny w rozmiarze 150 stawek dziennych – orzeczonej powyżej górnej
granicy kary określonej w tym przepisie. Na tej podstawie wniósł o uchyle-
nie zaskarżonego wyroku i o przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do
ponownego rozpoznania.
Rozważając kasację na posiedzeniu odbytym w trybie określonym
przepisem art. 535 § 3 k.p.k., Sad Najwyższy stwierdził, że wniesiona ka-
sacja jest oczywiście zasadna.
W niniejszym postępowaniu Sąd Rejonowy w P. wydał w dniu 23
czerwca 2004 r. wyrok nakazowy, skazując Karolinę M. za dwa przestęp-
stwa:
I. kwalifikowane z art. 270 § 1 k.k. i art. 272 k.k. w zw. 11 § 2 k.k., za które
– na podstawie art. 272 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. i przy zastosowaniu art.
58 § 3 k.k. – wymierzył jej karę 100 stawek dziennych grzywny, licząc po
20 zł za jedną stawkę;
II. kwalifikowane z art. 18 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 270 § 1 k.k. i art. 272 k.k.
w zw. z art. 11 § 2 k.k. , za które – na tej samej podstawie prawnej – wy-
mierzył jej karę 100 stawek dziennych, licząc po 15 zł za jedną z nich.
Biorąc za podstawę wskazane kary jednostkowe, Sąd Rejonowy wy-
mierzył Karolinie M. jedną karę łączną grzywny w wysokości150 stawek
dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 zł.
Analiza treści przytaczanego wyroku prowadzi zatem do wniosku, że
zapadł on z rażącym naruszeniem wskazanego w kasacji przepisu art. 502
§ 1 k.p.k. Skoro Sąd Rejonowy orzekał w trybie określonym przepisami
Rozdziału 53 Kodeksu postępowania karnego, regulującego postępowanie
nakazowe, to wydając orzeczenie w zakresie kary winien mieć na uwadze
dyspozycję wskazanej normy art. 502 § 1 k.p.k., określającej nie tylko ro-
dzaj możliwej do wymierzenia, w trybie tego postępowania, kary (ograni-
czenia wolności lub grzywny), ale również jej rozmiar. Z normy tej jasno
bowiem wynika, że wyrokiem nakazowym można orzec karę grzywny w
3
wysokości nieprzekraczającej 100 stawek dziennych (lub 200 000 zł w wy-
padku kwotowego jej określenia w przepisie). Tymczasem, orzekając wo-
bec Karoliny M. grzywnę, Sąd Rejonowy wprawdzie nie wykroczył poza
wskazaną granicę przy wymiarze kar jednostkowych tego rodzaju, jednak
dopuszczalny wymiar kary złamał w sposób rażący, kształtując wysokość
kary łącznej. Nie może zaś ulegać wątpliwości, że określony przepisem art.
502 § 1 k.p.k. górny pułap kary grzywny, możliwej do wymierzenia w po-
stępowaniu nakazowym, odnosi się nie tylko do kar jednostkowych orzeka-
nych za poszczególne, zbiegające się przestępstwa, ale również do wymie-
rzanej na ich podstawie kary łącznej. W przeciwnym bowiem razie, wynika-
jące ze wskazanej normy ograniczenie miałoby charakter wyłącznie iluzo-
ryczny, co przeczyłoby zasadom orzekania w trybie postępowania nakazo-
wego. Postępowanie to wszak dotyczy tylko takich spraw (podlegających
rozpoznaniu w trybie uproszczonym), w których przeprowadzenie rozprawy
nie jest konieczne m.in. z uwagi na to, że wystarczającą reakcją na prze-
stępstwo jest orzeczenie kary ograniczenia wolności lub grzywny w wyzna-
czonych granicach (por. m.in. treść art. 500 k.p.k.). Nie do przyjęcia byłoby
zatem uznanie, że ostateczny wymiar grzywny za całość przestępnego
działania, będącego przedmiotem osądu w postępowaniu nakazowym,
mógłby przewyższyć (nawet przecież wielokrotnie) wskazaną w art. 502 § 1
k.p.k. granicę wymiaru tej kary – bez przeprowadzenia rozprawy. Za taką
interpretacją przemawia zresztą w sposób oczywisty analiza językowa tego
przepisu. Skoro stanowi on, że wyrokiem nakazowym można orzec grzyw-
nę w wysokości nieprzekraczającej wskazanego tą normą pułapu, to sfor-
mułowanie to jasno wskazuje na całkowitą niedopuszczalność wymierzenia
tym wyrokiem grzywny wyższej, niezależnie od tego, czy zawiera on roz-
strzygnięcie o karze za jedno, czy za więcej zbiegających się przestępstw,
gdyż treść przepisu nie zawiera jakiegokolwiek w tym zakresie rozróżnienia
czy odstępstwa. Wydając wyrok nakazowy, sąd winien więc respektować
4
wskazane ograniczenie w pełnym zakresie, zaś w wypadku stwierdzenia,
że kara łączna, orzekana stosownie do ustawowych dyrektyw jej wymiaru,
miałaby wykroczyć poza granice jej orzekania dopuszczalne w trybie naka-
zowym, winien ocenić, że sprawa nie kwalifikuje się do postępowania na-
kazowego [(por.: J. Grajewski w: J. Grajewski, L. K. Paprzycki, M. Plachta:
Kodeks postępowania karnego, Komentarz, Kraków 2003, t. II, s. 218; R.A.
Stefański w: Z. Gostyński (red.): Kodeks postępowania karnego, Komen-
tarz, Warszawa 2004, t. III, s. 428)].
W świetle powyższego należy stwierdzić, że wyrok Sądu Rejonowego
w zaskarżonej części ostać się nie może, albowiem omawiane, rażące na-
ruszenie normy art. 502 § 1 k.p.k. miało bezpośredni, istotny wpływ na
treść orzeczenia o łącznej karze grzywny, a mogło mieć także istotny
wpływ na treść orzeczeń o karach jednostkowych wymierzonych Karolinie
M. za poszczególne przestępstwa, skoro Sąd Rejonowy, tracąc z pola wi-
dzenia kwestie związane z wymiarem kary łącznej, uznał jednak za do-
puszczalne wyrokowanie w trybie nakazowym. Nie można więc wykluczyć,
że uwzględnienie przez Sąd tych kwestii mogłoby również zmienić per-
spektywę spojrzenia przezeń na wymiar poszczególnych kar jednostko-
wych, będących następnie podstawą wymiaru kary łącznej – w wysokości
niewykraczającej poza granicę wskazaną przepisem art. 502 § 1 k.p.k.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł, jak na wstępie.