Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r.
I UK 152/04
Z art. 316 § 1 k.p.c. nie wynika obowiązek przeprowadzenia dowodów w
celu ustalenia niezdolności do pracy, która miała powstać po wydaniu zaskar-
żonej odwołaniem decyzji odmawiającej prawa do renty z tytułu niezdolności
do pracy.
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie: SN Józef Iwulski,
SA Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2005 r.
sprawy z odwołania Krzysztofa R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w Z,W. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem
przy pracy, na skutek kasacji ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi
z dnia 18 marca 2004 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 13 grudnia 2002 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w Z.W. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 8 listopada 2002 r. odmówił Krzysztofowi R.
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 2003 r. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił odwołanie
wnioskodawcy od wskazanej decyzji po dokonaniu następujących ustaleń. Wniosko-
dawca, legitymujący się wykształceniem średnim z zakresu leśnictwa oraz posiada-
jący ukończony kurs średniego dozoru technicznego w zakresie prowadzenia in-
struktażu bhp, pracował jako składnicowy, dyspozytor i kierownik brygady, a ostatnio
jako strażnik leśny w Lasach Państwowych Nadleśnictwa P. Obowiązki wykonywał w
biurze Nadleśnictwa oraz na zewnątrz budynku w różnych warunkach atmosferycz-
nych, przy czym praca była lekka, z przewagą wysiłku umysłowego, wymagająca
wyjazdu w teren i chodzenia. W dniu 9 listopada 2000 r. wnioskodawca uległ wypad-
2
kowi przy pracy, doznając urazu obu nóg, leczonego operacyjnie. W okresie od 9
listopada 2000 r. do 7 maja 2001 r. wnioskodawca pobierał zasiłek chorobowy, a na-
stępnie w okresie do 2 maja 2002 r. świadczenie rehabilitacyjne. Biegły sądowy le-
karz specjalista z zakresu ortopedii i rehabilitacji rozpoznał u wnioskodawcy przebyte
wygojone złamanie otwarte kości podudzia lewego leczone operacyjnie, przebyte
wygojone złamanie piszczeli lewej leczone operacyjnie, które to schorzenia nie naru-
szają sprawności organizmu w stopniu powodującym niezdolność do pracy. Z opinii
biegłego wynika, iż złamania zespolono gwoździami typu M-V, wygoiły się one w
prawidłowym ustawieniu odłamów z pełną ruchomością w stawach kolanowych, zaś
w badaniu ortopedycznym wnioskodawca wykazuje chód prawidłowy, bez patologii w
ruchomości stawów kończyn górnych i dolnych, odruchy są ściągniste prawidłowo i
symetrycznie wyrównane. Ponadto wnioskodawca posiadał na dzień 5 maja 2003 r.
skierowanie na usunięcie metalu z zespolonej gwoźdźmi kończyny.
W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy stanął na stanowi-
sku, iż wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania świadczenia określonego
w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.), albowiem nie jest osobą niezdolną do pracy w rozumieniu art.
12 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.), zaś powołany ostatnio przepis
odnosi pojęcie niezdolności do pracy do zatrudnienia zgodnego z posiadanymi kwali-
fikacjami, nie zaś do pracy na danym stanowisku.
Wyrokiem z dnia 18 marca 2004 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi oddalił apelację
wnioskodawcy, przyjmując w całości dokonane przez Sąd pierwszej instancji ustale-
nia faktyczne oraz podzielając przeprowadzoną ocenę materiału dowodowego. Sąd
Apelacyjny podkreślił, iż samo istnienie schorzeń powypadkowych nie jest równo-
znaczne z naruszeniem sprawności organizmu w stopniu powodującym niezdolność
do pracy i w konsekwencji przyjął, że wnioskodawca nie spełnia, warunkującej przy-
znanie prawa do świadczenia rentowego i określonej w art. 57 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r., przesłanki niezdolności do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy.
W kasacji od powyższego wyroku wnioskodawca zarzucił naruszenie prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 12 pkt 1 i art. 13 pkt 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych, polegające na przyjęciu przez Sądy obu instancji, że skarżący jest
osobą zdolną do pracy oraz naruszenie prawa procesowego przez niewłaściwe za-
3
stosowanie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c., polegające na przekro-
czeniu przez Sądy obu instancji granic swobodnej oceny dowodów oraz zasady
orzekania w oparciu o stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy.
Wskazując na powyższe podstawy, skarżący wniósł o uchylenie wyroku Są-
dów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpo-
znania i orzeczenia o kosztach postępowania za wszystkie instancje.
W uzasadnieniu kasacji podniesiono, iż z powodu przeprowadzonego w mie-
siącu maju 2003 r. zabiegu operacyjnego usunięcia metalu z zespolonej kości koń-
czyny dolnej wnioskodawca przebywał na zwolnieniu lekarskim, zaś podobny zabieg
dotyczący drugiej kończyny przeprowadzony w październiku 2003 r. spowodował
niezdolność wnioskodawcy do pracy w ramach zwolnienia lekarskiego do stycznia
2004 r. Tym samym błędnie Sądy uznały, że leczenie skarżącego zostało zakończo-
ne, skoro jego niezdolność do pracy trwała nadal, nie oceniły również niezdolności
wnioskodawcy do pracy w aspekcie wykonywania pracy dotychczasowej, możliwości
podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego z uwagi na ro-
dzaj i charakter dotychczasowej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje
psychofizyczne. Tymczasem skarżący w wyniku przebytego wypadku utracił spraw-
ność fizyczną, a w konsekwencji zdolność do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifika-
cjami.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie może być uwzględniona, gdyż zawarte w niej zarzuty są bezza-
sadne. Wnoszący kasację zarzucił w niej naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w związku z
art. 316 § 1 k.p.c., polegające na przekroczeniu przez Sądy obu instancji granic swo-
bodnej oceny dowodów oraz naruszenie zasady orzekania w oparciu o stan rzeczy
istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, poprzez uznanie, że leczenie skarżącego
zostało zakończone w sytuacji, gdy jego niezdolność do pracy - spowodowana za-
biegami operacyjnymi usunięcia metali z zespolonych kości kończyn - trwała w ra-
mach zwolnień lekarskich od maja 2003 r. do stycznia 2004 r. oraz pominięcie oko-
liczności, o których mowa w art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy czym z uzasadnienia ka-
sacji wynika, iż skarżącemu chodzi w istocie o art. 13 ust. 1 pkt 2 tej ustawy.
4
Stosownie do art. 316 § 1 k.p.c., znajdującego poprzez art. 391 k.p.c. również
zastosowanie w postępowaniu apelacyjnym, sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę
stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu
roszczenia nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku
sprawy. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
wszczynane jest na skutek odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Ma ono zatem charakter odwoławczy, a jego
przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy.
Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej możliwe jest tylko przy uwzględnieniu
stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili jej wydawania, zaś postępowanie
dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym ustalenia dokonane
przez organ rentowy w tym w zakresie merytorycznej trafności wydanego przez leka-
rza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzeczenia o zdolności ubezpie-
czonego do pracy lub jej braku. Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubez-
pieczonego nie jest podstawą do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany, lecz może
stanowić przesłankę wznowienia postępowania na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych w razie przedłożenia nowych dowodów, do których zalicza się między innymi
dokumentacja lekarska pochodząca z okresu po wydaniu decyzji. Zasadą jest zatem,
iż sąd ocenia legalność decyzji organu rentowego według stanu rzeczy istniejącego
w chwili jej wydania, a jedynie wyjątkowo może przyznać ubezpieczonemu świad-
czenie, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej
decyzji. Wyjątek taki jest obwarowany szeregiem zastrzeżeń, takich jak oczywistość
prawa do świadczenia i pewność co do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy
przez organ rentowy w razie ponownego zgłoszenia wniosku. Jednakże art. 316 § 1
k.p.c. nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy stanowiący przesłankę przyznania
świadczenia rentowego warunek niezdolności do pracy mógłby zostać ewentualnie
spełniony po wydaniu decyzji zaskarżonej odwołaniem (por. wyroki z dnia 10 marca
1998 r., II UKN 555/97, OSNAPiUS 1999 nr 5, poz. 181 oraz z dnia 20 maja 2004 r.,
II UK 395/03 - dotychczas niepublikowany).
W rozpoznawanej sprawie Sądy obu instancji przyjęły, iż wnioskodawca w da-
cie wydawania decyzji przez organ rentowy i orzekania przez Sąd pierwszej instancji
był zdolny do pracy, co wynika z opinii biegłego z zakresu ortopedii i rehabilitacji.
Ewentualna późniejsza utrata tej zdolności spowodowana zabiegami usunięcia me-
5
tali z zespolonych kości kończyn wymagała ponownej oceny sprawności organizmu i
ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, jednakże nie w postępowaniu za-
kończonym wyrokiem zaskarżonym kasacją, lecz w postępowaniu przed organem
rentowym, wszczętym wskutek złożenia ponownego wniosku o świadczenie, bądź
wniosku o wznowienie postępowania na podstawie art. 114 powołanej wyżej ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r.
Wobec bezzasadności zarzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. nieuzasadniony
jest zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c., przytoczony w kasacji w kontekście braku roz-
ważenia stanu zdrowia skarżącego w chwili zamknięcia rozprawy. Nieusprawiedli-
wiony jest również zarzut przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów sprowa-
dzający się do twierdzenia, iż Sądy obu instancji dokonały oceny materiału dowodo-
wego sprawy z pominięciem okoliczności, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 2
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. Przepis ten stanowi, że przy ocenie stopnia i trwa-
łości niezdolności do pracy oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy
uwzględnia się możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej
pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i
charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozy-
cje psychofizyczne. W wyroku z dnia 28 stycznia 2004 r., II UK 167/03 (OSNP 2004
nr 18, poz. 320), Sąd Najwyższy stwierdził, iż okoliczności, o których mowa w tym
przepisie, dotyczą osoby, co do której stwierdzono niezdolność do wykonywania za-
trudnienia zgodnego z posiadanymi kwalifikacjami lub ewentualną celowość prze-
kwalifikowania, nie dotyczą natomiast osoby, która została uznana za zdolną do wy-
konywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Wynika to ze wstęp-
nego sformułowania tego przepisu - oceny stopnia i trwałości niezdolności do pracy
oraz rokowań co do odzyskania zdolności do pracy. Okoliczności dotyczące osoby
ubiegającej się o świadczenie mają zatem wpływ na zakres przyznania prawa do
renty - renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, renty stałej lub
okresowej albo też renty szkoleniowej. Uwzględnia się je w stosunku do osoby, u
której naruszenie sprawności organizmu powoduje niezdolność do pracy w rozumie-
niu art. 12 ust. 1 ustawy. Skoro więc z opinii biegłego wynikało, że skarżący jest
zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami, przeto trafnie Sąd Okręgowy,
a za nim Sąd Apelacyjny, nie oceniały okoliczności, o których mowa w art. 13 ust. 1
pkt 2 ustawy, a tym samym zarzut naruszenia powołanego przepisu jest bezpod-
stawny.
6
W konsekwencji nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 12 ust. 1 ustawy
(błędnie określony w kasacji jako art. 12 pkt 1), zgodnie z którym niezdolną do pracy
jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z
powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do
pracy po przekwalifikowaniu. Niezdolność do pracy uzależniona jest zatem od stop-
nia naruszenia sprawności organizmu, co może być stwierdzone tylko przez lekarzy
właściwych specjalności. Zawarte w zaskarżonym wyroku ustalenia o braku niezdol-
ności wnioskodawcy do pracy zostały dokonane na podstawie opinii biegłego, który
stwierdził, że zmiany chorobowe wnioskodawcy nie są nasilone do tego stopnia, aby
czyniły go niezdolnym do wykonywania zatrudnienia zgodnego z kwalifikacjami. Z
opinii tej wynika zatem, że wnioskodawca jest zdolny do pracy w swoim zawodzie
bez konieczności przekwalifikowania.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
k.p.c. oddalił
kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================